________________ છે તા. 16-7-60 - પ્રબુદ્ધ જીવન તા. ૨૫-૮-૫૮ના રોજ એક દાતા તરફથી બાળ ક્રિડાંગણના પહેલા હપ્તાના રૂ. 5,000 ઈ. સ. 1958 ના જાન્યુઆરી સાધનો ખરીદવા માટે રૂા. 501 અને એ જ તા. ૨૫-૯-૧૮ના માસની આખર તારીખમાં ઋષિ બાલમંદિરને મળેલા. આ રોજ અન્ય દાતા તરફથી એ જ હેતુ માટે રૂ. ૩૫૦ની રકમ રકમને ઉપયોગ ચાલુ હિસાબી વર્ષ દરમિયાન એટલે કે મળેલી. અને એ રકમ પણ એ જ રીતે ઋષિ બાળમંદિરના ગયા એપ્રિલથી ચાલુ માર્ચ સુધીમાં થઈ શકે એમ નથી એમ પડે જમે કરવામાં આવેલી. આમાંની ગાંધી સ્મારક નિધિ જણાવીને એ રકમને ચેક તા. ૨૭-૩-૬૦ના રોજ લખાયેલા તરફની રકમ રૂ. 5850 તથા બે દાતા તરફની બે રકમ પત્ર સાથે મણિબહેને મોકલી આપ્યો. આવી રીતે ઋષિ બાળ૫૦૧ તથા 350 એટલે કુલ રકમ 1,4505 તા. 31-3-58 મંદિરના મકાન માટે મળેલી મદદ જેને હિસાબી વર્ષના પૂરા પહેલાં મળી હતી અને ગાંધી સ્મારક નીધિની રૂ. ૧૫૦ની થવા સાથે કોઈ સંબંધ જ નહોતે તે પાછી મોકલવાને શ્રી રકમ તા. 31-359 ૫છી મળી હતી. મણિબહેનને કશે અધિકાર જ નહોતું. તેમને સંધની આ બાલ- ' હવે તા. ૭-૬-૫૮ના રોજ જ્યારે ઋષિ બાલમંદિરના પ્રવૃત્તિથી તા. ૨૦-૩-૫૮ના રોજ છૂટા કરવામાં આવ્યા તે મણિબહેન પાસેથી ચાર્જ સંભાળી લેવામાં આવ્યું ત્યાર પછી અંગેના રોષ અને વિરોધ ભાવથી આવું કરવાને મણિબહેન પ્રેરાયા હોય એમ લાગે છે. આ બાબતની સંધના હિસાબનીશ દ્વારા સંસ્થાને રોજમેળ જોતાં માલુમ પડ્યું કે (1) ઉપર જણાવી તેમાંની પહેલી રકમ રૂા.: 1,450-50 વબાલમંદિર ખાતે સમયાન્તરે સંધના મંત્રીને જાણ થતા તા. ૪-૫–૫૮ના પત્રથી ઉધરાવીને સાણંળી સંસ્કાર કેન્દ્ર નામની અન્ય એક સંસ્થા મણિબહેનને જણાવવામાં આવ્યું કે હવે પછીથી ઋષિ બાળજેમાં પ્રાયોગિક સંધ સાથે પિતાનું મન ઊંચું થયા બાદ મંદિર સાણંદના નામથી કંઈ પણ જાતના કામગીરી, પત્રવહેવાર મણિબહેન વિશેષ રસ લઈ રહ્યા હતા તે ખાતે, સંસ્થાના કે કાર્યવાહી સંધની મંજૂરી સિવાય તેમણે કરવી નહિ. હિસાબનીશ જ્યારે હિસાબ તપાસવા આવેલા ત્યારે તેમની પાસે, તે સ્વાભાવિક રીતે ઉપર જણાવેલી બાબતે સંબંધે પ્રાયોગિક જમે કરાવવામાં આવી હતી. આ બાબતને ખુલાસે પૂછતાં સંધ તરફથી મણિબહેન પાસે ખુલાસા માગવામાં આવ્યા; તેમની મણિબહેને હિસાબનીશને એમ જણાવ્યાનું માલુમ પડયું કે એ સાથે વાટાઘાટો ચલાવવામાં આવી; ગાંધી સ્મારક નિધિના રકમ તેમને સંસ્કાર કેન્દ્ર માટે જ મળી હતી. (2) ગુજરાત વિભાગના સંચાલક શ્રી પરીક્ષિતલાલ લ. તા. ૨૩-૪-૫૮ના રોજ ઉપર જણાવ્યા મુજબ જમે કરવામાં મજમુદારે વચ્ચે પડીને આ ઝધડાને નિકાલ લાવવા આવેલી રૂ. 150.50 ની રકમ તે નીચેની વિગતે છેકીને સંસ્કાર પ્રયાસ કર્યો, પણ તેને કોઈ ઉકેલ આવી ન શક્યો. કેન્દ્ર ખાતે જમે બતાવવામાં આવી હતી. આ બાબતમાં પણ અલબત્ત ઉપર જણાવેલ સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમ પ્રસંગે એકત્ર મણિબહેને ઉપર મુજબનો ખુલાસે હિસાબનીશ સમક્ષ કરેલો કરવામાં આવેલ કાળા અંગે તેમણે આગળ જતાં તા. માલુમ પડે. આ સંબંધમાં મણિબહેને જે ખુલાસો કર્યો છે, ૧૦-૮-૫૮ના તેમના એક પત્રમાં મણિબહેને સ્પષ્ટ કબુલ કર્યું તેને લગતી વિશેષ તપાસ કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી, તદન છે કે “ફાળાની રકમ જ્યારે પણ મારી પાસે આવે ત્યારે તે રકમને ખે છે એમ કદાચ કહી ન શકાય, પણ સંસ્થાના ચોપડામાં મારે બાલમંદિરના પડે લેવડાવવી જોઈએ એ હું સમજું છું, આ હવાલો અને તે આવકના આધારે ખરીદવામાં આવેલ ' પણ જ્યાં સુધી રકમ જ મારી પાસે આવે નહિ ત્યાં સુધી તેમાં અને પાછળથી સંસ્કાર કેન્દ્રને પહોંચતાં કરવામાં આવેલ રમત હું કશું કરી શકતી નથી. " ગમતનાં સાધન અંગે થયેલા રૂા. 1766 ૦૧ના ખર્ચને પણ આમ પત્રવ્યવહાર અને વાટાઘાટથી તેમ જ કોઈની એ મુજબને જ જમે ઉધારને હવાલો અને ઉપર જણાવી તેવી દરમિયાનગીરી દ્વારા આ ઝધડાને નિકાલ આવવાની શક્યતા સમજણપૂર્વકની ચેરચુક આ બધું જે ઋષિ બાલમન્દિરનું હતું તે નહિ દેખાતાં મણિબહેન સામે તા. ૫-૧૨-પ૮થી શુદ્ધિપ્રયોગ સંસ્કાર કેન્દ્રને પાંચતું કરવાના ઈરાદાથી જ કરવામાં આવ્યું શરૂ કરવાનું ઠરાવ મુંબઈ ખાતે મુનિ સન્તબાલજીની હાજરીમાં હોય એવું અનુમાન પ્રથમ દર્શને કોઇને પણ થયા વિના ન રહે. તા. ૧૩-૮-૫૮ના રોજ મળેલી ભાલનળકાંઠા પ્રાપેગિક સંઘની ઉપર જણાવેલ સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો દ્વારા એકઠી થયેલી સભાએ ઠરાવ કર્યો અને એ રીતે તા. ૫-૧૨-૫૮ના રોજ રકમનું શું થયું એ પ્રશ્ન અહીં સહજ રીતે ઉપસ્થિત થાય છે. સાણંદ ખાતે શ્રી. મહિબહેન સામેને શુદ્ધિપ્રયોગને પ્રારંભ થશે. આ શુદ્ધિપ્રયોગની વિગતે અને પરિણામની આલોચના આ સંબંધમાં વિગતે તપાસતાં માલુમ પડે છે કે આ રકમ આપણે હવે પછીના અંકમાં કરીશું. ખવાઈ કે ચવાઈ ગઈ નથી, પણ સુરક્ષિત છે. મણિબહેનના અપૂર્ણ પરમાનંદ કહેવા પ્રમાણે તે રકમ અથવા તેને કોઈ પણ હિસ્સો તેમના પિતાના હાથમાં કદિ આવ્યો નહોતો. એ સંબધમાં વિશેષ એમ વિષયસૂચિ પણ માલુમ પડે છે કે જ્યારે પ્રાયોગિક સથે તા. 20-3-60 ના ઠરાવથી મણિબહેનને સંધહસ્તક ચાલતી બાલપ્રવૃત્તિથી છૂટા કર્યા ધમની બે જૂની વ્યાખ્યાઓ ... દલસુખ માલવણિયા ... ત્યારે સાણંદના નાગરિકોએ આ રકમ પ્રાયોગિક સંધને અપાતી ભગવાન મહાવીરનું કાર્ય ... શંકરરાવ દેવ ... અટકાવવાનું નક્કી કર્યું હતું અને ત્યાર બાદ ઊભું કરવામાં આવેલ સાણંદને શુદ્ધિપ્રયોગ ... પરમાનંદ સાણંદ બાલકેળવણી મંડળ હસ્તક ચાલતી બાલપ્રવૃત્તિના મકાન 'પ્રકીર્ણ નોંધ:સ્વ. પ્રોફેસર ગાંધી: માટે આ રકમ અલગ રાખવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. એક પરિચય, મુંબઈ પ્રદેશ એમાં કઈ સંદેહ નથી કે આ રકમ પ્રાયોગિક સંધની પહોંચ ભારત સેવક સમાજ બૂક દ્વારા ઉઘરાવાયેલી હોઈને તે સંધને સુપ્રત થવી જોઈતી સંચાલિત “આનંદ કેન્દ્ર, હતી, અને તે એ પ્રમાણે સુપ્રત નથી થઈ તે એગ્ય નથી થયું નર્યા પાગલપણાને અને આવી અનુચિત પરિસ્થિતિ ઊભી કરવામાં મણિબહેન નિમિત્તભૂત બન્યાં હોય એ પૂરેપૂરું સંભવિત છે. તમાસો; અ પ્રતિ કારનું અનુપમ દૃષ્ટાન્તઃ એક સત્ય મણિબહેનના હાથે એક બીજું પણ અઘટિત કાર્ય થયું ઘટના, ભારત અને વિશ્વનું હોવાનું માલુમ પડે છે.. કવિ બાલમંદિરના મકાન માટે રૂા. 10,550 ની રકમ ગાંધી સમારક નિધિએ મંજુર કરેલી તેના અ ધિ તને રાજકારણ... પરમાનંદ સામેના આપણે દિપયોગની રક્ષિત છે. મણિબહેને www