________________
*
*
*
. મમુ દ્ધ, છ વન.
આ
મ
નાનાં ઘો હથિયાર પરવા
માન સર સલામતી મેળવી તેના કરતા ય બીજા જુથને
દર
રયા સાર્વભૌમતમાં ભલે થે
શાન્તિના પાયા
(તા. ૧૬-૮-૫૯ ના પ્રબુદ્ધ, જીવથી અનુસંધાન) વાસ્વવિક રીતે તે આવાં નાનાં રાજને ભ્રામક સ્વતંત્રતા છેડી દે તે મનુષ્યસ્વભાવ પ્રત્યે વધારે પડતી અપેક્ષા રાખવા જેવું જ છે. તેને એક યા બીજા જુથને શરણે ગયા સિવાય છે. બીજો પક્ષ હથિયાર છોડશે, છોડે છે તેવી ખાત્રી થશે તથા રક્ષણ મળે તેમ નથી. આને સાદો અર્થ એ છે કે તેમણે પિતાની ઝગડાને નિકાલ કડવા માટે સાબૂત વ્યવસ્થા થશે ત્યારે ઇતિહાસમાં જાતને એવું પૂછવું જોઇએ કે આમે ય અમારૂં સાર્વભૌમત્વ, જેમ બન્યું છે તેમ નાનાં ઘટક હથિયાર છોડવાનાં. અખંડ છે જ નહીં. તે આ સાર્વભૌમત્વ એક યા બીજા જુથને બાદશાહે એકવાર બિરબલને પૂછ્યું કે સૌથી વહાલું શું? આપીને અપૂર્ણ સલામતી મેળવવી તેના કરતા જગતની સર્વત્ર- બિરબલ કહે પિતાનો જીવ. બાદશાહ કહે શાસ્ત્રો તે કહે છે કે '. માન્ય સંસ્થાને સૌએ આટલું સાર્વભૌમત્વ અર્પણ કરવું ને સૌથી વહાલે ધર્મ બિરબલ કહે કે “ઘેડા માણસને માટે, સંપૂર્ણ સલામતી મેળવવી તે વધારે દીર્ધદષ્ટિવાળું નથી?' તેમ હશે, બાકી તે સૌને જીવ વધારે વહાલે છે. કાલે આપણે આજની સ્થિતિમાં, તે આવાં નાનાં રાજ્ય અરે! મધ્યમ કદનાં જોઈશું.” '. રા પણ મહારાજ્યના ખાદી તરીકે વપરાય છે અને કેરીઆની . બીજે દિવસે બિરબલે એક એક હજની અંદર વાંદરી અને ; જેમ ખેદાનમેદાન પણ થઈ જાય છે. તેઓ કઈ મેટા રાજ્યની તેના બચ્ચાંને ઊભાં રાખ્યા ને હેજમાં પાણી ભરાવવાનું શરૂ મદદને આધારે હકીકતે તે જીવી શકે છે. તેના કરતાં તે સ્પષ્ટ- કર્યું. પાણી ભરાવા માંડયું એટલે માએ. બચ્ચાને તેડી લીધું 'પણે ઝઘડાને નિકાલ હથિયારથી નહીં પણ અદાલતથી કર વધારે ભરાયું એટલે બચ્ચાને છાતીએ લીધું, પછી ખભા પર વાની નમ્રતા સૌએ શા સારૂ ન સ્વીકારવી ? આ નથી થતું તેને પરિ. લીધું, ખભા સુધી પાણી આવ્યું એટલે માથા ઉપર લીધું, પણ એ ણામે યુધ સરંજામ પાછળ અનર્ગળ દ્રવ્ય દુનિયા ખરચી રહી છે. વાંદરીના મેંઢામાં પાણી પેઠું એટલે વાંદરીએ બચ્ચાને ફેંકી દીધું. હિન્દુસ્તાનના બજેટની જ આપણે વાત લઈએ તે હિન્દુસ્તાનનું, ને તેના પર ઊભી રહી ગઈ. બિરબલ કહે, “ખુદાવિંદ જોયું ને? "આજનું લશ્કરી બજેટ કુલ બજેટના ૫૩%ટકા જેટલું છે. આગલે માના જે પ્રેમ તે કયાંય છે નહીં, પણ જ્યારે નાકમાં
વરસે તે વળી ૬૦% ટકા જેટલું હતું. એકચક્ર નગરમાં પાંડે પાણી પેસી જવાની વાત આવી ત્યારે માએ શું કર્યું? એટલે તે ' ગુપ્તવાસમાં રહ્યા ત્યારે ભિક્ષાથી નિર્વાહ ચલાવતા. ભિક્ષા લાવીને .કહું છું કે મોટા ભાગને તે સૌથી વહાલે જીવ છે.” રાષ્ટ્રો પર . કુંતાજી પાસે ધરી દેતાં એટલે કુંતાજી તેના ભાગ કરી એક પાટા બાંધીને બીજાની સાથે જોડાણ કરીને નાટો, સીટે ગોઠવીને
ભાગ ભીમને આપતા અને એક ભાગની અંદર પાંચે ય જણ , પણ જીવવા મથશે. આને સાદ ઉપાય બુદ્ધિમંત લેકે એ જે- જમતા. આપણું રાષ્ટ્રીય બજેટને પણ બરાબર અરધો ભાગ ભીમ શોરથી સાર્વભૌમત્વનો વિચાર પુરાણે છે તેમ સૌને સમજાવવાને
ખાઈ જાય છે અને બાકીનું જે અરધું છે તેમાં બધી કલ્યાણ છે. વ્યવહારમાં શરૂઆતમાં ભલે ચેડાં રાષ્ટ્રો જ પિતાનું સર્વમત્વ પ્રવૃત્તિ ચાલે છે. આવું કંઈ આપણું જ નથી. આપણે તે શાંતિ. જિતું કરે અને તેઓ બહારના આક્રમણ પૂરતું જ સંયુકત લશ્કર રાખે. 'ચાહક છીએ. પંડિતજી શાંતિ માટે કાળજાકૂટ કેશિષ કરી રહ્યા અંદર અંદરના પ્રશ્ન તે હથિયારી અથડામણ વિના જ ઉકેલશું
છે. પણ દુનિયાના બીજા રાષ્ટ્રોની હાલત આના કરતાંએ બેહદી તેવી પ્રતિજ્ઞા લે. આ પ્રશ્નો માટે, પિતાની અદાલત ઊભી કરે. . છે. હોસ્પીટલની જરૂર છે, સુવાવડખાનાની જરૂર છે, નિશાળે આ અદાલતને ચૂકાદાને એમલ કરવા માટે જરૂરી સત્તા આપે. આ
જોઈએ છે, દૂધ-ઘી જોઈએ છે. છતાં તે મળી શકતાં નથી, . આવું થોડાં રાષ્ટ્ર કરે ને એમ કરતાં કરતાં બીજાને પણ તેને છે . કારણ કે અરધો ભાગ ભીમ લઈ જાય છે ને તે ભીમને પણ લાભ બતાવે. અને આ બતાવવામાં તેમાં, જોયેલાએનું બીજા . . 1. આપણે જે સામેથી ચાલીને આપીએ છીએ. જે મતદાર અખંડ કેઈક ભક્ષણ કરી ન જાય તેટલા માટે જરૂરી લશ્કર રાખે. આમ * સાર્વભૌમત્વમાં માને છે, ઝગડાને નિકાલ આખરે યુદ્ધ દ્વારા કર- શરૂઆત થઈ શકે.
, A , વાનું થયું છે એમ જે ગણે છે તે લશ્કરને કે આપ્યા સિવાય ' .. કઈ કઈને, અદાલતને આવી લશ્કરી સત્તા મળે તેમાં મનુષ્યતે રહી શકતો નથી. અને તે લશ્કરનું ખર્ચ ગરીબ રાષ્ટ્રોએ પિતાના જાત પર વિશ્વાસને અભાવ દેખાય છે. પણ મનુષ્ય હજુ દેવ
બાળકના દૂધ-ઘી ઓછા કરીને જ આપવાનું છે. કેટલાક વખ– થયો નથી. અને, દેવો પણ ઈર્ષ્યાથી પર થયા નથી મનુષ્ય ' સેવી કે એમ કહે છે કે શા છેડી દો, લકર વિખેરી સકાઓ કે હજારે વરસને અંતે જે થવાનું છે તે આજે નાખે તે આ બધા પ્રશ્નોને ઉકેલ થશે. થાક ઉતારવા માટે ' છે એમ માની લેવાથી આ વાત થતી હોય છે. વાસ્તવિક રીતે જ - સ્વનાં કામમાં છે. પણ કાર્યક્રમ તેના પર રચી શકાતું નથી. તે દરેક મનુષ્યની અંદર પશુ, એકાદ શિકારી, એકાદ બાળક - મતભેદોની દુનિયામાં તેને ઉકેલ કરવાને કઈ બી. ઉપાય અને એકાદ તત્ત્વજ્ઞ આ ચારેયનું વિસ્મયતાભર્યું મિશ્રણ થયું છે. તે બતાવ્યા સિવાય ચાલવાનું નથી, ને ઉપાય એનું નામ છે. જે અને પરિસ્થિતિ પ્રમાણે ચારમાંથી કોઈ ને કોઈ પ્રગટ થાય છે કે તે અમલમાં આવી શકે; પછી તે ઉપાય ઉત્તમને બદલે મધ્યમ હોય આ બધામાંથી આપણે ન્યાયી ઉકેલ શોધવાનું છે એટલું જ : એ તે પણ તેનાથી દુનિયા એક ડગલું આગળ જાય છે. માણસમાં નહીં પણ એ ઉકેલને અધિકૃત બનાવવાનો છે. આખરે કયો . જિજીવિષા છે. એથી બળવાન વૃત્તિ એકેય નથી. એકપક્ષી શસ્ત્ર- એ છે કે કાં તે ન્યાયીને બળવાન બનાવે અને કાં તે બળવાનને '
ત્યાગની વાત કરનારા. આ. જિજીવિષાની પ્રબળતા ધ્યાનમાં લેતા , ન્યાયી બનાવો. જે બળની પછવાડે ન્યાય નથી તે જુલમ છે. દી કે નથી, શસ્ત્રત્યાગ કરવોથી તે જીવી શકતા હશે તે ત્યાગ કરવામાં તેમ જે ન્યાયની પાસે બળ નથી. તે માત્ર સદ્દવિચાર છે. એટલે વાર નહી લગાડે, પણ તેઓ જાણે છે કે દુનિયામાં વિજયેન્મત્ત એ અદાલતને તેને ચૂકાદે અમલમાં મૂકવાનું બળ ન આપવું હિટલર પણ છે. તેમના મુખમાં જઈ પડવાનું કહેજે કઈ પસંદ હોય તો તેમાં ભલી વિચારણાથી કશું વધારે નથી. આવી ભલા નહીં કરે. લડતાં લડતાં મરશે તેમ બને; પણ સ્વાધીન રીતે વિચારણામાં સંતોષ માનવાથી “લીગ ઓફ નેશન્સનૈ કરુણ રકાસ ' જીવવાને એક પણ અવકાંશ હશે ત્યાં સુધી તેઓ તે શરણાગતી થશે. એટલે પ્રશ્નના બે પાસાં છે. હરેક રાષ્ટ્રપિતાના હથિયાર નહીં સ્વીકારે. શાસ્ત્રત્યાગ પછી કોણુ તેમનું રક્ષણ કરવાનું છે, છોડી દે છે. દરિયામાં નથી નાખતા. પણ તે હથિયારો પેલી અને કેમ તે રક્ષણ થવાનું છે તે જાણ્યા સિવાય તેઓ શત્રે આંતરરાષ્ટ્રીય અદાલતને આપે છે અને કહે છે કે તમારો ચૂકાદે
જો અને તેમના પર અથડામણ વિના જી.
જ સયુકત લો
કરનાર છે.