Prabuddha Jivan 1955 Year 16 Ank 17 to 24 and Year 17 Ank 01 to 16

SR No.: 525940
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1955
Total Pages: 248
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 28 MB

Page 110

પ્રબુદ્ધ જીવન તા. ૧-૬-૫૫ ભગવાન શ્રી ઋષભદેવજીના જીવનનાં છ પ્રસંગચિત્રોનો પરિચય
લેખક : મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજી . [આ અંકમાં ચાર પૃષ્ઠોના વિસ્તાર પર છાપેલાં ઉપર્યુક્ત છ ચિત્રોનું જાહેર પ્રદર્શન થોડા સમય પર શેઠ આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી તરફથી અમદાવાદમાં વેજાએ૯.. - તે પ્રસંગે બહાર પડેલી પત્રિકા માટે મુનિશ્રી પુણ્યવિજયજીએ તેને માટે ખાસ લખેલ પરિચયલેખ અહીં સાભાર ઉદધૃત કરીએ છીએ. -તંત્રી) ચિત્ર ૧:ભગવાન ઋષભદેવના પૂર્વ ભવ અને ચ્યવન કલ્યાણક અને ત્યાંથી સૌધર્મદેવોકમાં મહર્દિક મિત્રદેવ તરીકે આઠમે જન્મ લે છે
અનાદિ સંસારચક્રમાં પરિભ્રમણ કરતા જીવની ઉન્નતિનો સમય આવી . નવમાં ભવે ભગવાન છવાનંદ નામે રાજવૈદ્ય, અને સ્વયંભુદ્ધ કેશ પહોંચતાં તેને કોઈ ને કોઈ મહાવિભૂતિનું દર્શન પ્રાપ્ત થાય છે. આ નામે શ્રેષ્ઠિપુત્ર થાય છે. બંનેને એ જ નગરમાં રાજપુત્ર મહીધર, મંત્રીપુ: નિયમ પ્રમાણે ભગવાન શ્રી ઋષભદેવનો જીવ બાર પૂર્વભવમાં ઉ&ાન્તસુબુદ્ધિ, સાર્થવાહ-પુત્ર પૂર્ણભદ્ર અને શ્રેણિપુત્ર ગુણાકર સાથે મૈત્રી જા થતે આવ્યો છે. પ્રસ્તુત ચિત્ર નં. ૧માં ડાબી બાજુ એ ભગવાન શ્રી છે. એ છ બે જણ કોઈ કુકરણી મુનિની રોવા કરી રાગ ભટાડે છે અષભદેવનું ગર્ભવતરણ અને ભરૂદેવા માતાનું સ્વપ્નદર્શન આલેખ્યું છે, (પૃ. ૨૨-૫૭ ઉપર જમણી બાજુ મથાળે : તકતી ૧-૪) દશમાં જન્મે છે કે અને જમણી તરફ મફવા પિતાના પતિ નાભિકુલકરને એ સ્વપ્નનું મિત્રો અચુત દેવલોકમાં ઇન્દ્રના સામાનિક મિત્રદેવ તરીકે ઉત્પન્ન થાય, નિવેદન કરીને તેનું ફળ પૂછતાં દર્શાવ્યાં છે. ચિત્રને ડાબે તથા જમણે છે. અગિયારમા ભવે ભગવાન પુંડરીકિણી નગરીમાં વસેન તીર્થંકરની પડખે છ છ તકતીઓમાં ભગવાનના પૂર્વ ભવના કથાપ્રસંગો આપ્યા છે. ધારણી રાણીના પુત્ર વનાભ તરીકે જન્મે છે. છેલ્લે તે કંપની - સૌ પહેલાં ભગવાન ક્ષિતિપ્રતિષ્ઠિત નગરમાં ધન નામે સાર્થવાહ ભરતક્ષેત્રમાં નાભિકુલકરની પત્ની મરૂદેવાની કૂખે ભગવાન શ્રી પ્રભ (સંધપતિ) તરીકે જન્મેલા. એક સમયે તે સાથે લઈ જતા હતા, તેમાં થોડા દેવ તરીકે અવતરે છે. ભગવાન જ્યારે માતાના ગર્ભમાં આવે છે જૈન શ્રમણો પણ હતા.વચ્ચે ચોમાસું આવી જતાં સાર્થ રસ્તામાં રહી ગયા, ત્યારે માતા વૃષભ, ગજ આદિ ચૌદ સ્વપ્ન જુએ છે અને એ સ્વને ત્યાં તેમને યાદ આવ્યું કે પોતે મુનિવરોની ખબર તે લીધી જ નથી. ની હકીકત પોતાના પતિ નાભિકુલકરને જણાવી તેનું ક્લ પૂછે છે, અન આથી મુનિ પાસે જઈ દિલગીરી દર્શાવી તે પિતાને ત્યાં ગીચરી માટે નાભિકુલકર તે જણાવે છે. (પૃ. ૨૪ : મથાળે પહેલું ચિત્ર). લઈ ગયા. દેવગે ઘરમાં મુનિઓને આપવા જેવી કશી વસ્તુ હાથ ન ચિત્ર નં ૨: ભગવાનને જન્મ અને દેવકૃત જન્માભિષેક આવતાં ઘીના કુપા તરફ નજર જાય છે અને તેમને તે ધીનું દાન આપે ઉચિત સમયે ભગવાનને જન્મ થાય છે અને ઈંદ્ર જન્માભર્યું - છે તથા તેમને ઉપદેશ સાંભળે છે. (પૃ. ૨૪-૨૫ વચ્ચેની તકતી ૧-૨) માટે તેમને મેપર્વત પર લઈ જાય છે, જયાં અન્ય દેવે ભગવાનની ભકિત + - બીજા ભવે ભગવાન ઉત્તર કુક્ષેત્રમાં યુગલિક પુરુષ તરીકે, ત્રીજા માટે હાજર થાય છે. કેટલાક ગંગાદિ નદીઓમાંથી પાણી-માટી લાવે છે. ભવે સૌધર્મ દેવકમાં મહર્દિક દેવ તરીકે અને ચોથા જન્મમાં શતબલ કેટલાક વિવિધ પર્વત પરથી કૂળ આદિ પૂજા સામગ્રી લાવે છે, કેટલાક રાજાના પુત્ર મહાબલ તરીકે ઉત્પન્ન થાય છે, અને તેમાં ભેગવિલાસ- ગાનતાન દ્વારા ભગવાનના ગુણ ગાય છે. (પૃ. ૨૪ : વચલું ચિત્ર , માં જ લીન રહે છે. તેને સ્વયંબુદ્ધ, સંભિન્નમતિ, શતતિ અને મરામત ચિત્ર ૩ઃ રાજ્યાભિષેક અને કળાનું શિક્ષણ નામે ચાર મંત્રીઓ હતા (પૃ. ૨૪-૨૫, વરચે તકતી-૩). મંત્રી સ્વબુદ્ધને વયમાં આવ્યું ભગવાનનો રાજ્યાભિષેક થાય છે. (પૃ. ૨૪ : નીચ3, એક સમયે જાણ થઈ કે હવે રાજાનું માત્ર એક જ મહિનાનું આયુષ્ય ચિત્ર) ચિત્રના ઉપરના ભાગમાં ભગવાનને રાજયાભિષેક માટેના સ્વM; બાકી છે, આથી તે રાજા પાસે આવી તેને ધર્મોપદેશ-તત્ત્વ સમજાવે છે અને પછી રાજ્યાભિષેકનું દશ્ય છે. નીચેના ભાગમાં હાથીની પીઠ ૫ અને રાજા પિતાનું આયુષ્ય અતિઅલ્પ જાણી ચરમ પ્રવૃજ્યા–અનશન બેસીને કુંભકારાદિ શિક્ષણ, તે પછી પાકકલાનું શિક્ષણ, તથા ત્યાર બાર દીક્ષા સ્વીકારે છે. (પૃ. ૨૨-૫૭ ઉપર ડાબી બાજુ મથાળે તકતી-1). લિપિવિજ્ઞાન, ગણિતશાસ્ત્ર આદિ વિદ્યાઓનું શિક્ષણ પ્રજાને ભગવા!
પાંચમાં ભવે ભદેવળ ઈશાનદેવલોકના શ્રીપ્રભ વિમાનમાં આપે છે તેનાં દશ્યો છે. તે યુગની પ્રજા કૂદરત પર નિર્ભર હાઈ પાક * લલિતાંગ દેવ તરીકે જન્મે છે (પૃ. ૨૨-૨૭, તકતી-૨). ત્યાં તેમની દેવી શાસ્ત્ર, લિપિવિજ્ઞાન આદિ કોઈ પણ જ્ઞાનનો પરિચય તેને ન હોવાથી સ્વયંપ્રભાના ગુજરી ગયા પછી ચિંતાતુર રહે છે. તે વખતે તેને પૂર્વ- ભગવાન જાતે સૌને વિવિધ વ્યાવહારિક અને પારમાર્થિક કક્ષાએ 1 જન્મને ધર્મમંત્રી સ્વબુદ્ધ, જે એ જ દેવલોકમાં જન્મે છે તે આવીને શિક્ષણ આપે છે; અને પ્રજા ભગવાનને પિતાના રાજા બનાવે છે, ધીરજ આપે છે અને ભવિષ્યમાં નવી થનાર સ્વયંપ્રભાદેવી બતાવે છેચિત્ર નં. ૪: ભગવાનનું પાણિગ્રહણ (પૃ. ૨૫ : મથાળાનું ચિત્ર ! કે જે અત્યારે નિમિકા નામે દરિદ્રપુત્રી તરીકે અંબરતિલક પર્વત ઉપર ભગવાન સુનંદા-સુમંગલા નામની કન્યાઓને પરણે છે. ઉપર કાં યુગંધર મુનિ પાસેથી ધર્મ જાણે છે (પૃ. ૨૨-૨૭ : તકતી-૩). તેમ ત્યારે પ્રજા કુદરતી જીવન જીવતી હોઈ તેમના જીવનમાં રીતરિવાજ - છઠ્ઠા જન્મે ભગવાન લોહાર્ગલ નગરના રાજા સુવર્ણચંધને ત્યાં વગેરે કશું ન હોવાથી પ્રજાને એ વસ્તુ શીખવવાના ઉદ્દેશથી સીધ... ' વજી જંધ નામે પુત્ર થાય છે, અને સ્વયંપ્રભા પંડોકિણી નગરીના ઈન્દ્ર અને તેની પત્નીઓ ઈન્દ્રાણીઓ લગ્નવિધિ કરવામાં મુખ્ય ભા' રાજા વસેનને ત્યાં શ્રીમતી નામની પુત્રી તરીકે અવતરે છે. એક વાર લે છે. પ્રજાના મન પર આ વિધિની અસર થાય છે અને સો સો દેવતાઓને આકાશમાર્ગથી ઊતરતા જોતાં શ્રીમતીને પિતાને પૂર્વજન્મ વિધિને અપનાવે છે. પોતાના રાજ્યકાલ દરમ્યાન ભગવાન એ. તથા લલિતાંગ દેવ યાદ આવે છે અને એ સ્વામી મનુષ્યલોકમાં ક્યાં મહાપ્રતાપી રાજા તરીકે પ્રજા ઉપર વ્યવસ્થિત શાસન ચલાવે છે, જ હશે એ ચિંતામાં તે મૂંગી બની જાય છે. શ્રીમતીની માતાના ચિત્ર નં. ૫: પ્રવજ્યા-દીક્ષા કલ્યાણક (પૃ. ૨૫ : વચલું ચિત્ર) અનેક ઉપચારો છતાં કશી અસર ન થતાં તેની ધાવમાતા શ્રીમતીને અનુક્રમે, વાર્ધક્ય મુનિવ્રુત્તિનનીતિને સિદ્ધ કરવા માટે ભગવાન સૌ એકાંતમાં વાત્સલ્યભાવે તેનું કારણ પૂછે છે. શ્રીમતી પિતાની વેદના પ્રથમ વાર્ષિક દાન આપે છે અને પાલખીમાં બેસી નિષ્ક્રમણ (દીક્ષા: તેને જણાવી પૂર્વજન્મની હકીકત દર્શાવતું એક ચિત્રપટ તૈયાર કરે છે. માટે ચાલી નીકળે છે. નગર બહારના ઉદ્યાનમાં જઈ, કેશકુંચન કર તે સમયે જ રાજા વજનની વરસગાંઠ હોવાથી ઘણા રાજાઓ ત્યાં આવ્યા તથા આભૂષણ વગેરે ઉતારીને નિગ્રંથ શમણું બની ભગવાન જયો--- હોય છે, એટલે ધાવમાતા પંડિતા એ ચિત્રપટ ખુલો કરી જાહેર માર્ગ સમાધિલીન થાય છે અને પરિપૂર્ણ જ્ઞાનદશા(કેવલજ્ઞાન)ને પ્રાપ્ત કરે છે, પર બેસે છે, જેને જોવા ઘણા રાજાઓ સાથે વજંધ રાજકુમાર પણ ચિત્ર ને, ૬: સમવસરણ અને બાર પર્ષદા (પૃ. ૨૫ : છેલ્લું ચિ), આવે છે (જુઓ પહેલા પાના પરનું ચિત્ર) અને આચિત્રપટ જોઈ મૂછિત પૂર્ણ જ્ઞાનદશા પ્રાપ્ત થયા પછી ભગવાને કૃતકૃત્ય એટલે કે જીવન થાય છે. ભાનમાં રમાવી પિતાની સંપૂર્ણ કથા તે પંડિતાને જણાવે છે. આ સિદ્ધ મનાય છે, જે દશામાં સહજભાવે જ પ્રજાના પરિચયમાં આવન! ' પરથી વજસેન પિતાની પુત્રીને તેની સાથે પરણાવે છે અને રાજા સુવર્ણ. સૌને પરિમાર્થિક માર્ગનું દર્શન કરાવે છે. આ માટે પ્રજા મોટા સમૂહ અંધ પણું વજંઘને રાજ્ય સોંપી દીક્ષા લે છે. સમય વીતતાં વજી જંધ આવતી હોઈ તેની યોગ્ય વ્યવસ્થા જાળવવા તે માટે વ્યાખ્યાન-મંડપ બનાવે . પણ પ્રવ્રજ્યા લેવાનો વિચાર કરે છે; પરંતુ બંને પુત્રે કરેલા વિષપ્રોગ- વાની આવશ્યકતા રહેતી. આ વ્યાખ્યાન-મંડપ જગ્યાની સગવડ મુજ"} થી ભરીને તે સાતમો જન્મ ઉત્તર કુરુક્ષેત્રમાં યુગલિક તરીકે લે છે, ગેળ,રસ,લંબગોળ,લંબચોરસ,
૫ણુ, અષ્ટકોણુ વગેરે(જુઓ પૃ.૨ = }