________________
1
*
*
૨૦૨
મા
પ્રબુધ્ધ જીવન
તા. ૧૫-૩–૧૯૫૪
અને બર્લીન તે વહેલું થ
તા અટકાવી શકે
જવાબ આપે છે અને આ પ્રશ્ન ઉપર કશી પણ મચક આપતું અત્યારે તે યુનાઈટેડ નેશન્સને વધારે સક્રિય-વધારે તાકાતવાળી નથી. આવાં કારણોને લીધે યુનાઈટેડ નેશન્સ આજની દુનિયાની બનાવવાથી જ થઈ શકે તેમ છે.' મટી મેટી ગુંચ ઉકેલવામાં સફળ થતી નથી. અને દુનિયા જાણે,
આન્તરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રમાં હિંદુ સરકારેલી નીતિને કેટલાક કે ત્રીજા વિશ્વયુદ્ધ તરફ ધસી રહી હોય તેવી કટોકટી પેદા Neutrality-તટસ્થતા–ની નીતિ તરીકે ઓળખાવે છે. આજે થઈ રહી છે.
દુનિયાના લગભગ બધા દેશે બે ભાગમાં વહેંચાઈ આમ છતાં પણ સંયુકત રાષ્ટ્રસંસ્થાએ કશું કર્યું નથી અને
ગયા છે. એક સામ્યવાદી દેશને બ્લેક જેનું આગેવાન નકામી છે અને વિસર્જિત કરાયોગ્ય છે એમ કહી શકાય તેમ
રશિયા છે. બીજે સામ્યવાદ-વિધી દેશને બ્લોક જેનું
આગેવાન યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ છે. ભારતવર્ષ આ બેમાંથી એક પણ નથી. આના કારણે નીચે મુજબ છે -
બ્લેક સાથે સંકળાયેલ નથી. એટલું જ નહિ પણ યુનાઈટેડ નેશ(૧) આવી નબળી યુનાઇટેડ નેશન્સે પણ આ દુનિયાને યુધ્ધ -
ન્સમાં ઉપસ્થિત થતાં પ્રશ્ન ઉપર તે તે પ્રશ્નના ગુણદેષ વિષે તરફ ધકેલાતી અથવા તે યુદ્ધને વ્યાપક સ્વરૂપ ગ્રહણ કરતા
સ્વતંત્ર રીતે વિચાર કરીને આપણે અભિપ્રાય આપીએ છીએ. ત્રણ ચાર વખત અટકાવી છે. અને હજુ પણ આગામી કટોકટીને
આજના આન્તરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે આ પ્રકારની નીતિનું ઘણું મહત્વ છે. વારકામાં તેની અનેક ઉપયોગીતા છે. પેલેસ્ટાઈનના પ્રશ્નના ઉકેલમાં
જે આખી દુનિયા ઉપર જણાવેલ બે બ્લેકમાં જ વહેંચાઈ જાય તથા બલનમાં મહાસત્તાઓ વચ્ચે ઉગ્ર વાતાવરણ થયું અને બર્લીન
તે વહેલું યા મોડું યુધ્ધ અનિવાર્ય બની જાય. જે બન્ને બ્લોકને બ્લેકેડ થયા ત્યારે તેમજ એવા બીજા અનેક પ્રસંગોએ યુનાઈટેડ નેશ
યુધ્ધ તરફ ધસી જતા અટકાવી શકે, બન્નેનું સમાધાન થાય તેવા ન્સના પ્રયત્નોથી વિશ્વયુધ્ધ થતું અટક્યું છે. કોરીઆનું યુધ્ધ
માર્ગ સૂચવી શકે એ એક પક્ષ આજે અત્યંત આવશ્યક છે વસ્તુતઃ ચીન તથા રશિયા અને યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ વચ્ચે હતું. એમ
આ કાર્ય તે જ દેશ અથવા દેશે કરી શકે જેણે એક યા બીજા છતાં કેરીઆ પુરતું જ એ સીમિત રહી શકયું એ યુનાઈટેડ
પક્ષનાં પલ્લામાં પિતાને સંકલિત કરેલ ન હોય. આ નિતિ ધારણ નેશન્સને આભારી છેરાજકારણની દૃષ્ટિએ યુનાઈટેડ નેશન્સને
કરવાના પરિણામે કેરિયામાં ચાલી રહેલા યુધ્ધને અન્ત આણવાના આ નાનાસુને ફાળે નથી.
પ્રયત્નમાં આપણે કેટલેક અંશે સફળ થયા છીએ. આ નીતિ કેવળ , (૨) યુનાઈટેડ નેશન્સની રાજકીય પ્રવૃતિઓ ઉપરાંત તેની સુઈ રહેવાની કે દુનિયામાં ગમે તે થાય, માત્ર પેતાને સ્વાર્થ આર્થિક અને સામાજિક પ્રવૃત્તિઓ ઘણી લાભદાયી છે. પછાત સંભાળવાની નથી. આમ હોત તે કારીઆના યુદ્ધકેદીઓના દેશને મદદ કરવામાં યુનાઈટેડ નેશન્સન કરેડ-અબજ ડોલરને પ્રશ્નોને ઉકેલ લાવવાની જવાબદારી આપણે લીધી ન હતી. આજે વ્યય કરે છે. દુનિયાના પછાત દેશનું જીવનધોરણ ઉચું લાવવામાં આપણે લશ્કરી તાકાતમાં અગ્રગણ્ય દેશના હિસાબે ઘણાં પછાત નહિ આવે ત્યાં સુધી યુદ્ધને ભય કાયમ માટે ટળશે નહિ એ માન્યતા છીએ. રાષ્ટ્રની આર્થિક સ્થિતિ પણ એવી કઈ સમૃદ્ધ દઢ થાય છે. અને પછાત દેશને મદદ કરવાની સમૃધ્ધ દેશની કે બીજા દેશેની હરોળમાં ઉભી રહે તેવી નથી. આમ છતાં પણ ફરજ છે એ ભાવના સ્વરૂપ લે છે. દુનિયા ખરેખર એક છે. અને આજની દુનિયામાં આપણી શાન્તિનિષ્ઠા અને નિષ્પક્ષ રાજનીતિના માનવજાતના કલ્યાણ માટે સાથે મળીને બધા દેશોએ કામ કરવું કારણે છે કે સાત વર્ષના ગાળામાં હિંદ અસાધારણ પ્રતિષ્ઠા પ્રાપ્ત જોઇએ એ વૃત્તિ અને આદર્શ કેળવાય છે. તેને અમલ જોઈએ કરી છે. કોઈ પણ પ્રશ્ન ઉપર આપણા મહાઅમાત્ય જવાહરલાલ તેટલે સંતોષકારક નથી પણ તે ભાવના જાગ્રત થાય તે જ એક નહેરૂ શું કહે છે તે જાણવાને સૌ કોઈ આતુર હોય છે અને તે મોટો લાભ છે.
બોલે છે તેનું ચેતરફ ભારે વજન પડે છે. યુનાઈટેડ નેશન્સમાં પણ (૩) યુનાઈટેડ નેશન્સની અવન્તર પ્રવૃત્તિઓ દુનિયાને અનેક
આપણું સ્થાન વિશિષ્ટ છે. આપણી નીડરતા, સ્પષ્ટતા અને કોઈ પણ
સ્વાર્થ કે પક્ષપાત વિના જે કાંઈ સૌના હિતમાં હોય તે રજુ રીતે લાભકારક નીવડી છે. દા. ત. Unesco–યુનેસ્કેકારા નીમા- . યેલી અનેક પેટા સમિતિ અને પેટા પ્રવૃત્તિઓ દુનિયાની અનેક
કરવાની આપણું નીતિ અને પધ્ધતિએ સૌ કોઈના મન ઉપર જુદી સમસ્યાઓની તપાસ કરે છે, ઉકેલ શોધે છે અને સ્ત્રીઓના, બાળ
છાપ પાડી છે. રંગભેદ સામે તેમ જ પરદેશી હકુમતવાળા સંસ્થાને
ચાલુ રહે એ સામે આપણે વિરોધ જાહેર કર્યો છે અને દુનિયાની કેના, મજુરોના હકકે નક્કી કરે છે. '
સુલેહશાન્તિ જાળવી રાખવા માટે આપણે કોઈ પણ ભેગ આપવા (૪) આજની યુનાઈટેડ નેશન્સમાં ઘણી વખત મહારાજ્યના
તૈયાર છીએ. આપણે બે વિશ્વયુદ્ધ જોયાં છે, પણ આજે જે અનર્ગળ આગેવાન પ્રતિનિધિઓ એકમેક સામે ઘુરકાધુરકી કરે છે, શબ્દોની
માનવસંહાર કરી શકે એવા અણુબોંબ, હાઇડ્રોજન બેંબ વગેરે આગ વરસાવે છે અને કોઈ કોઈ વખત અરસપરસ તંગદીલી પણ
પેદા થયા છે તે જોતાં ત્રીજું વિશ્વયુધ્ધ કેવું હોય તેની આપણને વધારે છે. આમ છતાં પણ આ આગેવાને એકત્ર થઈને મળે છે,
કોઈ કલ્પના આવે તેમ નથી. આજે વસ્તુતઃ કઈ પણ દેશનેચર્ચા કરે છે અને અનેક નાની મોટી બાબતોને ઉકેલ શોધે છે..
દેશની પ્રજાને-યુદ્ધ બીલકુલ ખપતું નથી. પણ એકમેક વિષે ભારી આ હકીકતનું પણ ઘણું મોટું મહત્વ છે. •
અવિશ્વાસ અને ભય પ્રવર્તે છે. અમેરિકા અને રશિયાના વાતાવયુનાઈટેડ નેશન્સ જરૂર નબળી છે, તે પણ તેનું ચોકકસ ' રણમાં આ અવિશ્વાસ અને ભય ધટ્ટપણે વ્યાપેલે અનુભવાય છે. પ્રકારનું આન્તરરાષ્ટ્રીય મહત્વ છે. તેને તોડી પાડવાને બદલે તેને
અણુબેબ પેદા કરનાર અણુબેબના ભયથી ગ્રસ્ત છે અને તેથી બળવાન બનાવવી, તેને આદેશ સર્વમાન્ય બને એવી સ્થિતિ ઉભી પોતાની સહીસલામતીના સીમાડા અમેરિકા અને રશિયા ચાતરક કરવી એ આપણું કર્તવ્ય છે. આપણે એટલે કે આપણું સરકાર વિસ્તારી રહ્યા છે. આ પરસ્પર ભયના દૂષિત ચક્રમાં આજની દુનિયા અને તેના સૂત્રધાર પંડિત જવાહરલાલ નહેરૂ આ યુનાઇટેડ નેશ- સપડાઈ છે. આમાંથી દુનિયાને કેમ ઉગારવી, પરસ્પર ભિન્ન વિચારન્સને બને તેટલે ટેકો આપી રહેલ છે. આનું ખાસ કારણ એ છે સરણી ધરાવતા મહારાષ્ટ્રને સમાધાનથી એક સાથે રહેતા કેમ કરવા કે આપણું દયેય વિશ્વશાન્તિનું છે, દુનિયામાં આજે જે ખેંચતાણું એ આજને કેયડો છે. આ કેયડાને ઉકેલ અત્યારે તે બળવત્તર અને તંગદીલી વ્યાપી રહેલ છે તે હળવી કરવાનું છે, અને એક યુનાઈટેડ નેશન્સ દ્વારા જ શકય લાગે છે. આ શકયતા ઉભી કરવી રાષ્ટ્રને અન્ય રાષ્ટ્ર સાથેને ઝધડે યુધ્ધનું અવલંબન લીધા સિવાય એ ભારતવર્ષની વિદેશનીતિ છે. શાન્તિમય રીતે પતે એ પરિસ્થિતિ ઉભી કરવાનું છે અને તે
ચીમનલાલ ચકુભાઈ શાહ