Prabuddha Jivan 1954 Year 15 Ank 17 to 24 and Year 16 Ank 01 to 16

SR No.: 525939
Original Sutra Author: N/A
Author: Parmanand Kunvarji Kapadia
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1954
Total Pages: 270
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 24 MB

Page 243

રછરડ નં. બી કર૬૬ વાર્ષિક લવાજમ રૂ. ૪.
(પ્ર. જન વર્ષ 1-2. જીવન વર્ષ ૨
* અંક ૧૪.
Uબુદ્ધ જીવને
-
- -
મુંબઈ, નવેમ્બર ૧૫, ૧૫૪, સોમવાર
શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંઘનું પાક્ષિક મુખપત્ર આફ્રિકા માટે શીલિંગ ૮.
છુટક નકલ: ત્રણ આના પ્રાણાશાળnuaranણાણananauantaram તંત્રી પરમાનંદ કુંવરજી કાપડિયા montત્તાણાવાણલાલભાશાળmaણાતામાનનારાણા
*
t
4'
" ગણીએ નિવેદનમાં જી. અમક્ષ એ
અને તેથી આવા
એ આલોચના આજ સુધી હું
આ અહિંસાની અધૂરી સમજણ - (તા૧-૯-૫૪ના પ્રબુદ્ધ જીવનમાં પ્રગટ થયેલ તેરાપંથી સંપ્રદાયની માન્યતાઓને લગતા નિવેદનની સમાજના)
તા. ૧-૯-૫૪ ના પ્રબુદ્ધ જીવનમાં “દાન, દયા, અનુકંપ વિષે દૃષ્ટિએ વ્યકિત એ હકીકત છે, સમાજ એ કલ્પના અથવા ઉપચાર - . - તેરાપંથી સંપ્રદાયની દ્રષ્ટિ એ મથાળા નીચેના લેખમાં તેરાપંથી છે. અહિંસા વ્યકિતગત ધર્મ છે. સામાજિક હેતુથી કરવામાં આવતી , હું
માન્યતાને લગતું આચાર્યશ્રી તુલસી ગણીએ સંમત કરેલું એક સર્વ કઈ પ્રવૃત્તિ અહિંસામય હોય છે એમ માનવાને કશું કારણ - નિવેદન પ્રગટ કરવામાં આવ્યું હતું. અને એ નિવેદનમાં રહેલાં નથી. સમાજની હિક હિતસાધક પ્રવૃત્તિમાં બહુધા હિંસા આવવાની
મન્તવ્યની તરતમાં જ આચના કરવાની મેં ઈચ્છા રાખી હતી, અને તેથી આત્મધર્મની વિધી બનવાની. બકિતગત અને વ્યક્તિ છે ' પણ કેટલાએક પ્રતિકૂળ સંયોગને લીધે એ કાર્ય આજ સુધી હું સાધ્ય મેક્ષ એ જ આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ સાચું તત્વ છે. . -હાથ ધરી શક નહોતે. આજે એ આલેચના આપવા પહેલાં રાગ દેશ અથવા મેહથી યુકત એવી યા, દાન કે અનુકંપાએ ' પ્રબુદ્ધ જીવનના વાંચનું સ્મરણ તાજું થાય એ હેતુથી એ નિવેદન આત્મધર્મ સમંત દયા, દાન અનુકંપા નથી. સામાજિક દષ્ટિએ તેનું ' અહીં પુનઃ રજુ કરવું જરૂરી લાગે છે તે નિવેદન નીચે મુજબ હતું. ગમે તેટલું મહત્વ હોય, પણ આત્મધર્મની દૃષ્ટિએ તેનું કોઈ મહત્વ જૈન ધર્મને મુખ્ય હેતુ સંસારમાં ભમણ કરતા પ્રાણીઓને
નથી. કોઈ પણ જીવને અસંયમથી ઉગાર એ આત્મધર્મ છે, પણ મોક્ષમાર્ગ તરફ વાળવા એ છે. આ રીતે જૈન ધર્મ એ આત્મધર્મ
તેને ઐહિક આફતમાંથી ઉગારવાની પ્રક્રિયા પાછળ આ ભવને કે અથવા મેક્ષમાગે છે. સંયમ અને નિર્જરા મેક્ષમાર્ગના હેતુ છે. પૂર્વભવને રાગ, દ્વેષ અથવા મેહ અથવા અસંયમ કોઈને ઈ
પ્રકારે હોવાના અને તે આત્મધર્મને અનુરૂપ છે એમ કહી નહિ શકાય. * જૈન પરંપરાને વરેલા છે અને અહિંસા અને તેના અનુસંધાનમાં વ્યા, - “આ મુદ્દાના અનુસંધાનમાં તેરાપંથી સંપ્રદાય વિષે ફેલાયેલી એક દાન, અનુકંપાને વિચાર જૈન શાસ્ત્રોના ફરમાન મુજબ કરીએ છીએ.
બેટી માન્યતાને ઉલ્લેખ કરવો જરૂરી છે. કેઈ પણ જીવને બચાવનાર ' છે અમે અહિંસાવ્રતધારી હેઈને જે કાર્યમાં નાની સરખી પણ હિંસા
પ્રાણ બચેલ છવના અવશેષ જીવનના સધળાં પાપને ભાગીદાર રહેલી હોય એવું કાર્ય કરવાને ઉપદેશ આપી શકતા નથી. જે કાર્યને
થાય છે-આ પ્રકારની તેરાપંથી સંપ્રદાય વિષેની માન્યતા તદ્દન | • અનુમતિ આપવાથી આરબસમારંભરૂપ હિંસાના નિમિત્ત થવાય અને
બેટી અને પાયાવિનાની છે. બચેલે જીવ બચવા બાદ જે કાંઇ કવિધ કરવાથી સમાજશ્રેયમાં બધા આવે ત્યાં અહિંસાવતધારી મૌન સારા-ખરાબ કર્મો કરે તેનાં પુણ્ય પાપને સંબંધ માત્ર તે જીવને ધારણ કરે. દાખલા તરીકે હેપીટલનિર્માણ.
જ છે અને કોઈ પણ અંશમાં બચાવનારને છે જ નહિ. “ધર્મ અનેક પ્રકારના હોઈ શકે છે. આત્મધર્મ અથવા મેક્ષધર્મ,
અમારી માન્યતાઓ સંબંધમાં એ પણ ઉમેરવાની જરૂર છે કે સમાજધર્મ, રાષ્ટ્રધર્મ, કુટુંબધર્મ વગેરે અમારો સંબંધ આત્મધર્મ
અહિંસાવ્રતધારી સર્વ જીવો પ્રત્યે સમાન ભાવથી જુએ છે અને અથવા મેક્ષધર્મ સાથે છે અને તેને પિષક હેય એ અમે ઉપદેશ
સર્વ કેઈની હિંસાને ત્યાગ પ્રરૂપે છે અને આ જીવ નાને અને આ . આપીએ છીએ. દાન, યા તથા અનકુંપા વિષે પણ અમારી આ જ
જીવ મટે, આ પૂર્ણવિકસિત અને આ અપવિકસિત એવા ભેદને દૃષ્ટિ છે. જે દીન, દયા અથવા" અનુકંપા પ્રાણીને અસંમયથી વારે અહિ સાના વિચારણામાં સ્થાન આપતા નથી, તથા મોટા છવ અને સંયમ તરફ લઈ જાય, તે અમારી દ્રષ્ટિએ આત્મધર્મની “ખાતર નાના જીવની હિંસાના ચિત્યને કોઈ પણ સંચાગમાં અપેક્ષાએ સાચી દયા, દાન અને અનુકંપા છે. સમાજિક દ્રષ્ટિએ
સ્વીકારતા નથી. વ્યા, અને ઉપગી લેખાતા નથી અને સમાજ સાથે “આ વિચારસરણી જે અહિંસાવ્રતધારી છે તેને લાગુ પડે છે, જે સંબંધ ધરાવતી ગૃહસ્થ વ્યકિતએ પિતાની સામાજિક ફરજ સમજીને
અહિંસાવતધારી નથી અને પિતાના બેગ ઉપભોગમાં અને પરિગ્રહઆયરે તે સામે અમારે કઈ વિરોધ નથી, પણ તે સંયમધર્મને
સંચયમાં રચેપચ્ચે રહે છે અને કઈ પણ સામાજિક ફરજના પષક ન હોવાથી અમે તેને આત્મધર્મસાધક કે પુણ્યજનક લેખતા
પ્રસંગે ઉપર જણાવેલી વિચારસરણી આગળ ધરીને પોતાની ફરજથી નથી. તત્વિક દૃષ્ટિએ પુણ્ય અને પાપને આ રીતે જ સમજવા દૂર રહે છે અને કરવાયેગ્ય કશું કરતા નથી અને દેવાય તે ઘટે છે કે જે કાર્ય પ્રાણીને અસંયમથી વારે અને સંયમ તરફ નથી ?
નથી તે ધર્મના નામ ઉપર પિતાના સ્વાર્થનું જ પિષણ કરે છે લઈ જાય તે કાર્ય કરવાથી પુણ્ય થાય. જે કાર્ય પ્રાણીને સંયમથી એમ અમે જરૂર માનીએ છીએ.” ચુત કરે અને અસંયમ તરફ ગતિમાન કરે તે કાર્ય કરવાથી પાપ | તેરાપંથી સિદ્ધાન્ત થાય. કઈ પણ કાર્યનું પુણ્ય પાપ નકકી કરવા માટે આ સિવાય આ નિવેદન અને આચાર્યશ્રી તુલસી મણીના વિદ્વાન શિષ્ય અમે બીજું કોઈ ધેરણ સ્વીકારતા નથી.
મુનિશ્રી નથમલજીએ તેરાપથી માન્યતાઓ સમજવામાં મને વધારે જૈન ધર્મ માત્માના વ્યક્તિત્વને સ્વીકારે છે. દેહે દેહે પૃથ અનુકૂળતા થાય એ હેતુથી આપેલ “ધર્મ એટલે શું ? એ નામની માત્મા છે એમ માને છે. આખા વિશ્વને વ્યાપી રહેલા એક આત્મા એક નાની પુસ્તિકા જેમાં તેરાપંથી માન્યતાઓને ધર્મચંદ, પ્રેમચંદ, છે એમ જૈન ધર્મ માનતો નથી. આ રીતે વિચારતાં અમારી જ્ઞાનચંદ અને ભિક્ષુરાજ એમ ચાર કલ્પિત પાત્રના સંવાદદ્વારા