Page Text
________________
તા. ૧૫-૧-૫૧
ક્રાન્તિકારી દેશભકત અને ક્રાન્તિકારી ચગી યેગી શ્રી અરવિન્દ ઘેષ જીવનક્રાતિને એક લોકાર પ્રકૃતિ અને પુરૂષની લીલાના ફલસ્વરૂપ આ આખી સૃષ્ટિ | નમુન હતું,
ચાલી રહી છે. એ બન્નેનું રહસ્ય અત્યન્ત ગૂઢ છે. આ રહસ્યના પિતાની ઇચ્છા હતી કે પિતાને દીકરો લડ મેકોલેના વર્ણ સંશોધન માટે પિતાનાં જીવનને પણ ગૂઢ બનાવવાનું શ્રી અરવિંદને નને શ્યામવર્ણી અંગ્રેજ બને. શિશુકાળમાં તેમને વિલાયત સઝયું. સુરક્ષિત સ્થાન પ્રાપ્ત કરીને ત્યાં તેમણે વિદ્યાનું
મોકલવામાં આવેલા. જીવનના પ્રાથમિક સર્વે સંસ્કાર તેમને અંગ્રેજી અનુસંધાન શરૂ કર્યું. પ્રાચીન ઋષિ, મુનિ, આચાર્ય અને અવ: ખાનદાનમાંથી મળ્યા. વિદ્યાર્થીકાળમાં કેવળ અંગ્રેજી સાહિત્યના ' ધૂતનો પંથ પોતે સ્વીકાર્યો. “ વેદકાલીન તેમ જ પુરાણકાલીન શોધ : જ નહિ પણ યુરોપના સંસ્કારની મંગેત્રી સમા ગ્રીક સાહિત્યના સમાપ્ત થઈ નથી. તંત્રની સાધના નિષ્ફળ નથી. એ વિશ્વાસ
સંસ્કાર પણ તેમને મળ્યા. તેમના ભાઈ અને સશસ્ત્ર કાતિના આપવાવાળા જે મહાપુરૂષે આપણા જમાનામાં હિંદુસ્તાનમાં પેદા નેતા બારીન્દ્ર કુમારને જન્મ તે કોઈ બ્રીટીશ જહાજ ઉપર જ થયા છે તેમાંથી અરવિંદનું સ્થાન સૌથી ઊંચું છે. દરેકની સાધના થયો હતે.
અલગ હોય છે. રામકૃષ્ણ પરમહંસ એક એવા સન્ત હતા કે ભારતીય ભાષાઓ, ભારતીય સાહિય અને ભારતીય સંસ્કાર- જેમણે ગણું ગણી બને, સાધનાનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ કર્યો. એ સર્વ વિષથી વંચિત રહેલા આ યુવાને ભારતમાં આવવા શ્રી અરવિંદે અનેક સાધનાઓને સમન્વય કરવાને એક અજાયબીસાથે જ આ સ વિષયનું અધ્યયન શરૂ કર્યું અને તેમાં
ભર્યો નવો માર્ગ દર્શાવ્યું. અસાધારણ પ્રગતિ કરી. બ્રીટીશ સંસ્કૃતિના દાસ અથવા તો શ્રી અરવિંદે માનવી સંસ્કૃતિના સંપૂર્ણ વિકાસને ખ્યાલ શિષ્ય ન રહેતાં ભારતીય સંસ્કૃતિના ઉપાસક, ભકત અને આચાર્ય કરીને અધ્યાત્મિક ક્રાન્તિના આગમન થી દુંદુભી બજાવી. અને બિન્યા ! બાહ્ય પરિસ્થિતિ અને બચપના સંસ્કાર ગમે તે હોય, એક બે વ્યક્તિઓના જીવનમાં નહિ પણ સમસ્ત માનવજાતિના તેજસ્વી અને વીર્યવાન વ્યકિતને આમિક વારસાં કદિ પણ
જીવનમાં અદ્દભુત પરિવર્તન થવાનું છે અને મનુષ્યમાં મન તથા નષ્ટ થઈ શકતું નથી–આ સિધ્ધાન્તને શ્રી. અરવિન્દ ઘોષ એક
બુદ્ધિથી ચડિયાતી એક નવી શક્તિ પ્રગટ થવાની છે” –એવી ભવિઉજજવળ નમુનો છે. બ્રીટીશ સંસ્કૃતિમાં નાનપણથી ઉછર્યો હોવાના
થવાણી તેમણે ઉદ્દષિત કરી. કારણે તેના ગુણુદોષ તેઓ આરપાર જાણતા હતા. બીજા કોની
શ્રી અરવિંદની વાણી અંગ્રેજી ભાષામાં પ્રગટ થવાના લીધે માફક એ સંસ્કૃતિના અંધ ઉપાસક બની બેસવું એમની માટે તથા તેમની શલિ
તથા તેમની શિલિ પણ અત્યન્ન દાંઢ હોવાના કારણે આપણા અશકય હતું. હિંદુસ્તાનમાં આવીને એમણે અધ્યાપનકાય' કયું;
લકાને તેને પુરો લાભ મળ્યું નથી. પશ્ચિમના કેટલાયે વિચારકે એ સાથે સાથે અધયયનકાય' પણ કર્યું. બંગભંગના અદિલનના
શ્રી અરવિંદના ગ્રંથોમાંથી અધિક લાભ ઉઠાવ્યા છે અને તેથી દિવસમાં તેમને પિતાનું ક્ષેત્ર મળી ગયું. કલકત્તાથી વંદે માતરમ તેઓ પ્રભાવિત થયા છે. નામનું એક દૈનિક પત્ર નીકળવા લાગ્યું, જેમાં અરવિન્દ્રબાબુ એક
શ્રી રવીન્દ્રનાથ ઠાકુર હંમેશા કહેતા હતા કે “અધ્યામના સરખું લખ્યા કરતા હતા. સુબોધચંદ્ર મહિલક પણ લખતા હતા.
ક્ષેત્રમાં એકની સાધના અન્યના કામમાં આવતી નથી. દરેકને તેમનું તે અખબાર હતું, સાંસ્કૃતિક રાઠિયતાની સર્વોચ્ચ ભૂમિ એ
પિતપતાની નૌકા કાઈ નકશા વિના અજ્ઞાતના સમુદ્રમાં લઈ જવી દિવસોમાં અમને નવયુવકોને “વંદે માતરમ્’ દારા મળતી હતી.
પડે છે.” કવિની સાધનાની જ કદાચ એ કોઈ ખાસિયત હોય, આદર્શ જીવન, દેશભકિત, ત્યાગ અને બલિદાનએ હતા “વદે
ગાંધીજીની સાથે અખંડ રહેવાવાળા અથવા તે એમના કાય'ને માતરમ' ને સંદેશે. જેવી રીતે “યંગ ઇન્ડીયા ” ને ‘નવજીવન’
વેગપૂર્વક વધારવાવાળા એમના શિષ્ય, અન્તવાસી અથવા તે સેનાદ્વારા ગાંધીજીએ વર્તમાન યુગને તૈયાર કર્યો તેવી રીતે “વંદે
પતિ ગાંધીજીના તત્ત્વજ્ઞાનને, તેમનૉ સિધાન્તને તેમજ તેમની માતરમ્' આખા રાષ્ટ્રને રાજનૈતિક-આધ્યાત્મનું પાન કરાવ્યું
જીવનદષ્ટિને વિશદ રૂપમાં દુનિયાની સામે જરૂર રજુ કરી શકશે. અને નવનિમણુને પાયે નાંખે. ખરેખર એ યુગાંતરને
પર તું ગાંધીજીની આધ્યાત્મિક સાધના કેવી હતી એ બાબતમાં કાળ હતે. કેવળ રાજનૈતિક જ નહિ કિંતુ સાંસ્કૃતિક સ્વાવલંબન,
કદાચ તેમાંથી કોઈ પણ નિશ્ચિત રૂપમાં કહી નહિ શકે. આધ્યામિક
સાધના છે જ એવી કોઈ ગુઢ વસ્તુ, સ્વાભિમાન અને આત્મગૌરવની અરવિંદ ઘોષે આખા રાષ્ટ્રને
શ્રી અરવિન્દ પિતાની સાધના સમજાવવાને અને તે સાધદિક્ષા આપી. સ્વદેશી પ્રચાર તથા બ્રિટિશ માલના બહિષ્કારના આદે
નાના રસ્તે અનેક સાધકને આગળ લઈ જવાને પ્રખર પ્રયત્ન લન સાથે એ દિવસે માં લાલ-બાલ-પાલની ત્રિપુટી ભારતિય
કર્યો છે. તેઓ પોતાના જીવનના પ્રારંભ-કાળમાં અધ્યાપક હતા. આકાશમાં પ્રગટ થઈ. લાલા લજપતરાય, બાલગંગાધર તિલક
પિતાના જીવનને આખો ઉત્તરાર્ધમાં તેમણે આધ્યાત્મક અપનનું અને બિપિનચંદ્ર પાલ આ હતા એ જાગૃતિના આધએ ચાર્ય બિપિનપાલે આપણી રાજનૈતિક વિચારધારા ઓછીવતી શુદ્ધ કરી
કામ કર્યું હતું. શોધ કરવી, ઉગ્ર સાધના ચલાવવી, અન્ય ઉપા ડેનસે સાયટીના લેખકોએ ભારતય સંસ્કૃતિની ભવ્યતા આપણી
સકોને દિશા દેખાડવી, અને ભવિષ્યકાળને નજીક લાવ-એ બધું સામે પ્રગટ કરી-અને આપણામાં રહેલે હીન ભાવ નષ્ટ થઈ ગયો.
કામ તેમણે . તેમની સાધનાપદ્ધતિનું વિવરણ તેમના લેખે
માંથી, જેમાંથી અને શિષ્ય માટે તેમણે લખેલા પત્રામાંથી આપણે સર્વ કંઇ કરી શકીએ છીએ, વિશ્વવિજ્ય પણ પ્રાપ્ત
આપણને જરૂર મળે તેમ છે, કરી શકીએ છીએ, જગતગુરૂનું સ્થાન તે હિંદુસ્તાનનું જ છે-એવા
આમ હોવા છતાં પણું મન એમ કહેશે કે જે ઉંચાઈ શ્રી ભાવ અમે નવયુવકોમાં દઢ થઈ ગયે.
, અરવિંદે હાંસલ કરી હતી તે ઉંચાઈ અમુક સાધનક્રમના રસ્તે સ્વદેશી તથા બહિષ્કારના આદેલન બાદ બે-યુગ આવ્યું.
જવાથી કોઈ પણ માનવી હાંસલ કરી શકે છે એમ આપણે આ ધંત્યાકાડે અંગ્રેજોને મેડટી માદ કરી, અને રાષ્ટ્રિય જાગૃતિને દબાઈ જવું પડ્યું. બે—–યુગના આગમનથી કવિવર રવિન્દ્રનાથ
પ્રાગ તથા ઉદાહરણ દ્વારા જ્યાં સુધી સિદ્ધ કરી શકીએ નહિ ત્યાં રાજનિતિથી વિમુખ થઈ ગયા. એમણે શિક્ષા, સાહિત્ય, સંગીત,
સુધી તેમની સાધના તેમની જ રહેવાની. જ્યારે એ સાધતા સર્વ ચિત્રકળા અને લેકસેવાને માગ ગ્રહણ કર્યો. બિપિન પાલની પ્રવૃત્તિ
સુલભ થશે ત્યારે જ વિશ્વવ્યાપી નવમાનવતાને ઉદય થશે. કંઈક વિકૃત થઈ ગઈ અને રાષ્ટ્રિય જાગૃતિના તેજસ્વી “ મંગળ પ્રભાત 'માંથી , મૂળ હિંદી : કાકા કાલેલકર . અરવિંદ ઘેાષ ગૂઢ અધકામની બાજુ મેન્યા,
સાભાર ઉદધૃત.
અનુવાદન : પરમાનંદ નાં મુ જ જન યુવક સ ધ માટે તંત્રી મુદ્રકપ્રકાશક : શ્રી. મણિલાલ મકમચંદ શાહ, ૪૫-૪૭ ધનજી ટ્રોટ, મુંબઈ
મુદ્રણસ્થાનઃ સૂર્યકાન્ત પ્રિ. પ્રે, ૪પ, કાલબાદેવી રેડ, મુંબઈ. ૨ -
----------
--
| SR No. | 525936 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1951 Year 12 Ank 17 to 24 and Year 13 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1951 |
| Total Pages | 212 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 22 MB |