Page Text
________________
૨૫૪
તા. ૧-૫-૪૪
ચાલી આવી છે કે આ દેવદ્રવ્યનો જેને આજે આપણે સામાજિક મોટી આવકવાળાં મંદિરના ત્રસ્ટીઓ પોતાની આવકમાંથી નાના કાળે લેખીએ છીએ તેમાં બીલકુલ ઉપયોગ થઇ ન શકે. આ મોટા સ્થળે મંદિર બાંધવા માટે કે જીર્ણોદ્ધાર કરવા માટે અવારપ્રશ્ન કેવળ આચારવ્યવહારને છે અને આચારવ્યવહાર તે કાળે. નવાર નાની મોટી રકમ આપતા હોવા છતાં ટ્રસ્ટીઓની મનોદશા કરીને સરજાય છે અને કાળે કરીને બદલાય છે. આવી મુડીધારી શ્રીમન્ત જેવી જ બની ગઈ અને મંદિર આખરે પેઢીમાં બાબતને સિદ્ધાન્તનું નામ આપવું એ કીડીને કુંજર બનાવવા પલટાઈ ગયા. મૂળ મુડીમાં જેટલું વધારે કરે તેટલી ટ્રસ્ટીઓની બરોબર છે. સ્થિતિચુત માનસ હંમેશાં આ જ રીતે વિચારે છે અને વધારે કુશળતા ગણાવા લાગી. કોઈ પણ સાગમાં મૂળ મુડીને તો પિતાના વિચારની આ જ રીતે રજુઆત કરે છે. અસ્પૃશ્યતા વિષે સ્પર્શાય જ નહિ કે જેન કેમની જરૂરિયાતના તે મુડીના ઉપયોગ પણ બહોળા હિંદુસમાજનું આ જ પ્રકારનું વળણુ હતું. અસ્પૃ•
દ્વારા ઉકેલ શોધી શકાય જ નહિ. આ રીતે જાણીતા અનેક જન શ્યતાને પણ મૂળભૂત ધાર્મિક સિદ્ધાન્તના સિંહાસને પ્રતિષ્ઠિત મંદિર પાસે સ્થગિત થયેલું આજે પુષ્કળ નાણું પડ્યું છે અને કરવામાં આવી હતી. પણ સૌ કોઈએ સમજી લેવું જોઈએ કે તેને અણધાર્યો ધકકે ન લાગે ત્યાં સુધી તેમાં સાધારણ રીતે સતત માનવસમાજની કોઈ પણ આચારવ્યવહાર અચળ-કશે પણ
વૃદ્ધિ જ થયા કરે છે. આ દ્રવ્યના ઉપયોગ વિષે બહુ બહુ તો ફેરફાર થઈ જ ન શકે એવા–સંભવી શકતા જ નથી. એક કાળે
કે સ્થળે કોઈ મંદિર બંધાતું હોય તો તેની ટીપમાં ઠીક ઠીક જે જરૂરી હોય તે બીજા કાળે બીનજરૂરી બને છે અને ત્રીજા
રકમ માંડી આપવી અથવા તે કોઈ જીણું મંદિરને સમરાવી કાળે અનર્થકારી બની બેસે છે. દેવદ્રવ્યવિષેની માન્યતા પણ આ
આપવું અથવા તે પિતાના આલીશાન મંદિરને વધારે આલીશાન રીતે પૃથક્કરણ અને પરિવર્તન માંગી રહી છે. આ બાબતને,
બનાવવું-આ સિવાય જેન મંદિરના ત્રસ્ટીઓને કે જેમને તે ધાર્મિક ઉલ્લેખ અને ધાર્મિક પરંપરાથી થોડા વખત મુક્ત
ટ્રસ્ટીઓ જવાબદાર હોય તે સંધના આગેવાનોને બીજી કોઈ બનીને, વિચાર કરવો ઘટે છે. અસ્પૃશ્યતાને પ્રશ્ન આ બાબતનું
કલ્પના હોતી નથી. તેમની ધાર્મિકતા બીજી કોઈ કલ્પનાને અવકાશ જs – ઉદાહરણ છે. કેવળ ધાર્મિક ઉલ્લેખો અને પરંપરા
આપવાની ચેખી ના પાડે છે. આ અચલાયતન મનોદશા મુજબ ચાલવાને એકાન્ત નિર્ણય ધરાવનાર સમાજ બે ડગલાં
આજનો જાગૃત સમાજ કયાં સુધી ચલાવી શકશે ? અહિં એ રપષ્ટ પણ આગળ ચાલી શકતો નથી. પૂર્વપુરૂષોની મહત્તા ચાલુ
કરવાની જરૂર છે કે ચાલતાં મંદિરો બંધ કરવાની કે સળગતા દીવાઓ વસ્તુસ્થિતિને મજબુતપણે વળગી રહેવામાં નહોતી પણ સમય:
એલવીને બીજા દીવા પ્રગટાવવાનું કાઈ કહેતું નથી. આજના નુસાર ફેરફાર કરવાને પુરૂષાર્થ દાખવવામાં જ રહેલી હતી. દેવદ્રવ્યને મદિરા અમર રહા ! જ્યાં જરૂર લાગે ત્યાં જરૂર નવાં મંદિર આ રીતે વિચાર કરીએ તો આપણને સહજ માલુમ પડશે કે
ઉભા કરો ! પણ ઉપરના રૂપકમાં વિચારીએ તો પ્રગટેલા દીવાઓ દેિવદ્રવ્યના શબ્દાર્થમાંથી તે કશે અર્થ જ નિષ્પન્ન થતા નથી. સતેજ રાખવા માટે જોઈએ તે કરતાં ઘણો વધારે એકઠા થયેલે, જે વીતરાગદેવે 'સમમ હિક સંપત્તિનો ત્યાગ કરી સન્યાસમાગ તેલસંચય એમને એમ રાખી મૂકવે એ શું ડહાપણભર્યું છે ? સ્વીકાર્યું તેને તે કોઈ દ્રવ્ય સાથે સંબંધ જ હોઈ ન શકે. ન તો આ તેલસંચયને બીને પણ સાર્વજનિક ઉપયોગ કરવાનું એ દેવની મૂર્તિ કે જે આખરે જડપદાર્થની બનેલી હોય છે તે
આપણે ક્યાં ને વિચારીએ ? આ ડહાપણુ આપણામાં સ્વાભાવિક મૃતિમાં આવી કોઈ માલેકની સંભાવના થઈ શકે છે. તો પછી
રીતે નહિ જ આવે ? રાજ્યસત્તા અને કાયદાના અનુશાસન સિવાય દેવદ્રવ્યના નામે જે દ્રવ્ય એકઠું થયું હોય તે કાવ્ય જે વિશાળ
સરખી રીતે ચાલવાનું આપણે કદિ નહિ જ શિખીએ ? સમાજના તે દેવ છે તે વિશાળ સમાજની જ માલીકીનું લેખાય આપણુ જન સમાજે બે બાબત બરબર સમઝ લેવાની' અને તે દ્રવ્યમો શી રીતે ઉપયોગ કરે એનો નિર્ણય કરવાને જરૂર છે. આજના કાયદા કાનુન, રાજયવ્યવરથા અને વહીવટઅધિકાર પણ એ વિશાળ સમાજને જ હોઈ શકે. આ દેવદ્રવ્યના ' એ સવને ઝોક આ દેશમાં સમાજવાદી રચના ઉભી કરવા તરફ ઉપયોગ સામે એક જ મર્યાદા સંભવે અને તે એ કે જે વ્યક્તિએ ' છે. આ બાબતમાં કાંગ્રેસ કે સમાજવાદપક્ષ વચ્ચે બહુ તકડિત આવું દાન કર્યુ હોય તે વ્યક્તિને આ દ્રવ્ય ઉપર પોતાના અંગત છે જ નહિ. ગરીબ પૈસાદાર વચ્ચેના ભેદો જેમ બને તેમ દૂર, ઉપગ માટે જરા પણ અધિકાર હોઈ ન શકે. દેવદ્રવ્ય જે જ કરવા, આજ સુધી દબાયેલા અને કચડાયેલા મજુરો અને ખેડુતોના બીજો એક પ્રચલિત શબ્દ શિવનિર્માલ્ય છે. આને અર્થ પણ હિતોને આગળ વધારવા, કમીશન, દલાલી, મહેનત મજુરી, વ્યાજ એ જ કરવામાં આવે છે કે જે દ્રવ્યને તમે શિવનિર્માલ્ય જાહેર એવા નામે ઉઘરાવાતા વચગાળાના નજાઓ અને વ્યાજખેરીને કર્યું તે દ્રવ્યને પછી તમે અડકી પણ ન શકે, પણ આ શિવ- નાબુદ કરવા અને સ્થગિત થયેલાં દ્રવ્યભંડારોને-પછી કોઈ વ્યક્તિની 'નિર્માલ્યને એવો કોઈ અર્થ કલ્પતું જ નથી કે એ દ્રવ્યનો ઉપયોગ માલકીના હોય કે સંસ્થાની માલિકીના હોય-સાર્વજનિક ઉપગના તે શિવાલય પાછળ જ થઈ શકે. આ રીતે વિચારતાં જન માગે વહેતા કરવા- આજે નવનિર્માણ પામતી રચનાના પરિભાષામાં જેને “સાધારણ દ્રવ્ય' કહેવામાં આવે છે અને જે મુખ્ય અગે છે. આમ થાય તો જ હિંદુરથાનને મળેલું વરાળ, દ્રવ્યનો ઉપયોગ જન સમાજના કોઈ પણ ખાતામાં કરી શકાય છે તે સુરાજ્યમાં પરિણમે અને શાપિત જનસમુદાયના ઉદ્ધાર થવા પામે કરતાં પણ દેવદ્રવ્યને વધારે વ્યાપક ઉપગ વ્યાજબી લેખી શકાય અને જનતાની વ્યાપક કંગાળિયત નાશ પામે. આ વસ્તુસ્થિતિ તેમ છે. કારણ જેને જન ઈષ્ટ દેવતા ગણે છે તેને મન જન ઈચ્છાઓ કે અનિચ્છાએ જન સમાજે સ્વીકારવી જ રહી અને જૈનેતરને કશે પણ ભેદ હતો જ નહિ.
તદનુસાર બાપદાદાના વ્યાપારવ્યવસાય અને સંસ્થાઓના વહીવટમાં . બીજી બાજુએ દેવદ્રવ્યના નામે આજે શું ચાલી રહ્યું છે ફેરફાર કરવાના રહ્યા. માલીકે મજુરી તરફ, વ્યાપારીએ ઉદ્યોગ તે આપણે જોઈએ. જન સમાજમાં ધર્મપ્રચારક તરફથી મૂતિ, તરફ, વ્યાજવટાવને ધંધો કરનારે સીધા ખેતી તરફ નજર કરવાની પૂજા ઉપર ખુબ ભાર મુકાતાં મૂર્તિ અને મંદિરો સ્થળે સ્થળે અને મન વાળવાની જરૂર છે. અને એવી જ રીતે અમારું દેવદ્રવ્ય, ઉભા થવા લાગ્યાં અને કેને દ્રવ્યને પ્રવાહ પણ તે તરફ જ અને અમારી ધાર્મિક માન્યતા–આ ગાંઠ છોડીને આપણી પાસે વહેવા લાગે. સારા માઠા પ્રસંગે લોકો મંદિરના ભંડાર જ ભરતા જે કાંઈ છે તે, બહોળા જનસમુદાય સુધી ન પહોંચવું હોય તો પણ ગયા. પરિણામે ગમે તેટલા શેભાશણગાર અને મૂર્તિ માટે આપણું જીવતા જાગતા છતાં ડુબતા જૈન સમાજને કેમ ઉપયોગી સોના ચાંદીના તેમ જ હીરા મોતી માણેકનાં આભુષણે વસાવવા થાય એ દિશાએ સત્તર પગલાં ભરવાની જરૂર છે. આજે આવી છતાં મંદિરની મુડી વધવા લાગી. મુડી પાછળ ટ્રસ્ટીઓ આવ્યા રહેલી ક્રાન્તિ એક આંધી જેવી છે. શરૂઆતમાં જેસભેર પવન અને મુડીનાં રોકાણ શરૂ થયા. આવકનો પ્રવાહ તો વહેતો જ રહ્યો. ' વાવા લાગે છે; પાછળથી ભયંકર તેફાન આવે છે. પવનથી ચેતશે
ત્યમાં પરિણમે એ થાય તે જ નિર્માણ પામતા ઉપગના
*
"
| SR No. | 525933 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1948 Year 09 Ank 17 to 24 and Year 10 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1948 |
| Total Pages | 244 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 28 MB |