Page Text
________________
' જ ' કે' પ્રબં
=
=
=
*
*
ધાર્મિક માન્યતાઓ, ભાવનાઓ તેમજ આદર ફેલાવવા માટે ભિન્ન કરણ અથે સદુપયોગ સંભવે છે. સીનેમા વિષે પણ સમાજન" ભિન્ન ધર્મના અનુયાયીઓ હંમેશાં જુદી જુદી લલિતકળાને આશ્રય સુધારકોએ તેમ જ ધર્મ પ્રવર્તકોએ આવી જ દૃષ્ટિ ધારણ કરવી. લેતા આવ્યા છે. દેવમંદિર તેમજ મૂતિઓ' નિમણુંક કરવા માટે તે જરૂરી છે. સીનેમા વિનોદનું એક અત્યન્ત મહત્વનું સાધન છે , શિ૯પીએન, મદિર તેમજ મૂતિઓના શોભા શણગાર માટે ચિત્રકારે, તે વિચારે. ફેલાવવા માટે પણ એક) અંસાધારણ શકિત છે. કેળવણી અને તેવી જ રીતે ભક્તિભાવને તમ કરવા માટે સારા ગાયકે, અને શિક્ષણના ક્ષેત્રમાં સીનેમાને આજે પણ બહુવિધ ઉપયેગા | ભજનિક તેમજ નૃત્યકારોને અને એ રીતે સંગીતને ઉપયોગ કંઇ થઇ રહ્યો છે. માનવ પ્રકૃતિમાં રહેલાં ભિન્ન ભિન્ન વળણ અને . કાળથી થતા જ આવ્યું છે. વિવિધ કળાકારેને ઉપગ કરવા, રસવૃત્તિ ધ્યાનમાં લઇને ધમ પ્રવર્તકેએ લલિત કળાઓને બહિષ્કાર જતાં પ્રત્યેક કળાકારના વ્યક્તિગત જીવનના ઉંડાણમાં જવાને કદિ કરવાને બદલે તે તે કળાઓને ધાર્મિકતાને ઓપ આપવાને જ હંમેશા ''કાઈને ખ્યાલ આવ્યું નથી. અલબત કળાકારના અંગત જીવનની પ્રયત્ન સેવ્યું છે અને એ કળાઓ દ્વારા બે માણસ જાતને ધર્મ કક્ષા જેટલી વિશદ અને ઉન્નત હેય તેટલું તેમનું કળાનિરૂપણ તરફ જ વાળવાનું કાર્ય કર્યું છે. આવી જ દીર્ધદષ્ટિપૂર્વક પિત- . ઉન્નત કટિનું બને એ મને કબુલ છે; પણ કળાકારના અંગત પિતાના ધર્મનો પ્રચાર અને ધાર્મિક ભાવનાને ફેલાવે ઈચ્છનાર જીવનની વિશુદ્ધિ એ એક અલગ જ પ્રશ્ન છે, તે સાથે તેમની ભિન્ન ભિન્ન વર્ગોએ સીનેમા ચિત્રપટ તરફ જતાં શિખવું જોઈએ. કળાના સામાજિક કે ધાર્મિક ઉપગને એટલે નિકટને સંબંધ અને સમાજમૈ અમુક રીતે ભયસ્થાન બનતી જતી સીનેમા પ્રવૃત્તિને , કલ્પવાની જરા પણ જરૂર નથી. આવી જ રીતે ધાર્મિક ભાવનાઓ જનતાનાં કલ્યાણ તેમ ઉન્નતીકરણ તરફ વાળવા કટિબધ્ધ થવું છે - વ્યક્ત કરવા માટે કાવ્યને તેમ જ નાટકોને ઉપયોગ પણ કંઇ જોઈએ. જેન કથાઓ આ રીતે ચિત્રપટ-સંસ્કરબુમાં લણે. માટે. .it 'કાળથી થતું આવ્યું છે. સીનેમાં ચિત્રપટ એ ભૂતકાળનાં નાટકોનું ફાળે આપવાની શકયતા ધરાવે છે. આવાં ચિત્રપટે વિશાળ જનતાને જ જિ વર્તમાન વિકસિત સ્વરૂપ છે. અને તેથી ધાર્મિક ભાવનાના જૈન ધર્મની માહીતી તે જરૂર આપશે અને એ રીતે જૈન ધર્મ ફેલાવા માટે સીનેમા ચિત્રપટને એટલે જ ઉપગ થઈ શકે તેમ ' વિષે આજે વ્યાપી રહેલું ગઢ અજ્ઞાન મળવામાં મદદ રૂપ થશે એમાં .
છે. કોઈ પણુ કળા" મ.નવી દ્વારા વ્યકત થઇ શકવાની છે અને તે શક છે જ નહિ, પણ આ ઉપરાંત જે ખરાબ જોઈએ. - માનવી તે હમેશા અપૂર્ણ હવાને જ અને, તેથી ધર્મપ્રચારનું તે ખરાબ અસર થાય છે, સારૂં જોયાનીકાંઇ ને કાંઈ સારી અસર :
માનવનિર્મિત સાધન હમેશાં અપૂર્ણ અને અમુક અંશે અશુદ્ધ પડવી જ જોઈએ એ ન્યાયે જૈન ધર્મના આચારની પણ છાપ : રહેવાનું. એ ખાતર ધાર્મિક હેતુઓ માટે કંઈ કાળથી ચાલી રહેલા ' જેનારા ઉપર પડયા વિના નહિ જ રહે. આ કારણે જન થાઓ. . "કળાના ઉપગને બહિષ્કાર કરવાનું કાઈ કહી શકે તેમ નથી એગ્ય આકારમાં સીનેમા ચિત્રપટ ઉપર ઉતારવાની ખાસ જરૂર છે.
તેવી જ રીતે એ હેતુ માટે સીનેમા ચિત્રપટને ઉપયોગ પણ કેઈ અને તેથી કશું નુકસાન તે થવાનું જ નથી એમ હું માનું છું. ! ' રાતે અગ્ય કરી શકે તેમ નથી. આપણે આગ્રહ તે એટલે જ માન્યવર પંડિત લાલનના પત્રના ઉત્તરાર્ધમાં તે કાળની સુપ્રસિદ્ધ
રહેવું જોઇએ કે કાઈ. પણ ધાર્મિક વસ્તુનું કાઈ ચિત્રપટ દ્વારા ગાનારી ગેહર જાનને ઉલ્લેખ છે તેના જવાબમાં જણૂાવવાનું કે થના: નિરૂપણું મૂળ વતુને બને તેટલું વાદાર હોવું જોઈએ. : જે કાળની તેઓ વાત કરે છે તે કાળમાં અને આજના કાળમાં આ સરત પુરી પડે તે બીજી કઈ બાબતેને વિચાર કરવાપણું આ બાબત પરત્વે ધગો ફરક પડે છે. આજે સંગીતને જીવનરહેતું નથી.
છે.
વ્યવસાય તરીકે સ્વીકારનાર બાઈઓ પ્રત્યેના, સામાજિક વળણમાં ',' આ આખે પ્રશ્ન એક બીજી જ બાજુએથી પણ વિચાર ઘણે-ફેક્રાર થયું છે. આવી બાઈઓને આજે સારી એવી સામાજિક, ધટે છે, સાસ માત્રને પિતાના ચાલ શબ્દ અને અનેક હાડમારી- " પ્રતિષ્ઠા મળી છે અને તેમની જાહેર જલસામાં જવામાં કાંઈ અઘટિત ' એથી ભરેલા જીવનમાં એ ભયંકર શુષ્કતાને ભૂલાવે એવા વિનાદના' કહ્યામાં આવે છે અથવા તે કઈ . અનીતિને ઉત્તેજન આપવામાં માધના હંમેશા અપેક્ષા રહે છે. માનવીની આ ગરજ પુરી પાડ- આવે છે એ ખ્યાલ તદન નાબુદ થઈ ગયું છે. હીરાબાઈ બડેકરને પણ
વનું કામ લલિત કળાએનું છે, આ લલિત કળાઓને જેમ લાભ કે જુથિકારાયને આજે કાણુ સાંભળવા જતું નથી ? ગયે વર્ષે જ આ [ '' છે તેમજ માણસને લપસવાનાં અને ખલનનાં નિમિતે ઉભા થવાનું
આગલે વર્ષે દક્ષિણ હિંદુસ્તાનની જાણીતી સંગીતકાર શ્રીમતી છે , - જોખમ પણ લલિત કળાના અવલંબનમાં રહેલું છે. આજ કારણે સુભલક્ષ્મીએ સદ્ગત કસ્તુરબા ફંડના લાભાર્થે કેટલાયે જલસા કર્યા વગર
સમાજ સુધારક અને ધર્મ પ્રવર્તક લલિત કળાને ધાર્મિકતા સાથે, હતા અને એ દ્વારા લગભગ લાખેક રૂપીઆ તેણે એ ફંડને અર્પણ ઉન્નત જીવનના આદર્શો સાથે સંલગ્ન રાખવાની ચિન્તા સેવતા
કર્યા હતા અને એ જલસાઓમાં અનેક પ્રતિષ્ટિત અને સુચરિત છે . . * આવ્યા . આ સંસ્કૃતિનું ખરૂં રહસ્ય પણું આજ છે.
વ્યકિતઓ વિના સંકોચે જતી હતી. આપણે ન બદલાઈએ, પણ ' ગાવાનું મન થાય થાય છે? ગાઓ ! જરૂર ગાઓ પણ ભગવાનનાં કાળ તે બદલાતા જ ચાલે છે અને જનસમાજ પણું એ જ વેગમાં
ભજન ગાઓ નૃત્ય ' જેવાં ગમે છે ? જર નય ગીત આગળ ચાલ્યા જાય છે. એક કાળે જે દલીલ અત્યન્ત મહેત્વની', ૧. જરૂર નૃત્ય ગાહ ! પણ એન ને દેવચરિત્ર સાથે જોડી દ્યો ! અને લાગતી હોય તે દલીલમાં રહેલા મહત્વને સમાજનું ઉત્તરોત્તર, * ! આજ ભાવનાથી સુન્દર કળાકારીગીરીથી યુક્ત દેવમંદિરો ઉભા કર- બદલાતું વળણ કાળાન્તરે અર્થશુન્ય બનાવી દે છે. કે પર - વામાં આવે છે, ભકિનપ્રધાન નાટક ભજવવામાં આવે છે. સીનેમા
‘હિંદુ ચા ” મુસલમાન ચા? ' વિષે શિષ્ટ પુરૂષાનું આવું જ વળણ વિકસી રહ્યું છે. આજના જતુમાં સીનેમા એક સાધારણ જનતાને માટે એક મોટામાં મેટું
ગાંધીજી આપણા માનસમાં રૂઢ બની બેઠેલા અનેક વિચારે. વિનાદસાધન ઉભું થયું છે, આ સીનેમાએ લોકોને આનંદ આપે
કે જેની અસ્વાભાવિક્તા વિષે આપણને કદિ શંકા પણ Úરેલી જ છે. તેમ નુકસાન પણ ઘણી રીતે કર્યું છે. સીનેમાની અનિષ્ટ બાજુ હોતા નથી–આ વિચારીને અવારનવાર સખ્ત આઘાત આપી રહ્યા " ધ્યાનમાં લઈને તેને બહિષ્કાર કરવાને ગમે તેટલે ઉપદેશ કરવામાં
છે અને નવા વિચાર–નવી દ્રષ્ટિ-તરફ આપણને લઈ જઈ રહ્યા છે. આવે તે પણ તે આજના વીગમાં કદિ ટાળ્યું છે તેમ નથી. આપણે વર્ષોથી ‘હિંદુ ચા-મુસલમાની ચા , એમ મોઢા મેટા રેહવે અને આ બહિષ્કારચિન્તવવાની જરૂર પણ નથી. હલકી કોટિની
. : ' સ્ટેશને ઉપર સાંભળતા આવ્યા છીએ, એમ છતાં એમાં કાંઈ કઢંગું, ગાનારાઓએ લા કાવી વિજલાલસાને પોષનારાં ગાયન ગાયાં બેસુર, કામી ભાવનાને ઉત્તેજન આપનારું છે એ આપણને ભાગ્યે ' 'કાઈએ સંગીતના " બહિષ્કાર કરવાનું કહ્યું સાભ નથી. પ્રત્યેકે .• : જ ભાસ થયેલ હશે. આજે ગાંધીજી આ બાબત તરફ આપણું
લલિત કળાને જેટલો દુરૂપયેગ તેટલે જ માનવ જાતના ઉન્નતી " :... (અનુસંધાન પૃષ્ટ ૪ જુઓ).. " ' , ' . ' એ
કે 'ના ,
| SR No. | 525931 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1946 Year 07 Ank 17 to 24 and Year 08 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1946 |
| Total Pages | 220 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 35 MB |