Page Text
________________
તા.
૧-૪-૪
કાન્તિ
દક્તિ થી
પણે વિચારક
સ્થાનમાળા
મદ કાળ બાદ વિધવા
આજ સુધી એ
નિ જૈન યુવક સંધ નામની એક સંસ્થા હતી. તે હતી નામથી તે પ્રવૃત્તિ. આ પછી જૈન સમાજની તેમજ વિશાળ જનસમાજની જ છે એક કેમી સંસ્થા, પણ તેના સંચાલકોએ પિતાના મુખપત્ર દ્વારા માત્ર વ્ય&િ'ચિત સેવા કરવાના હેતુ રહે છે. આ ઉપથી કંઈ કંઈ
છે " જન સમાજની જ નહિ, પણ આખા ગુજરાતની, બૃહત ગુજરાતની સભ્યના મનમાં એ વિચાર ઉદ્દભવતે મેં જાણે છે કે સંધનું છે. અને સમસ્ત ભારતવર્ષની ભારે સેવા કરી હતી અને રાષ્ટ્રવાદને વિચાર ક્રાન્તિનું જે મુખ્ય કાર્યું હતું તે સધે છોડી દીધું છે અને
વેગ . આપ્યા હતા તેમજ રાષ્ટ્રવ્યાપી વિચારક્રાન્તિ નીપજાવવામાં સેવા અને રચનાત્મક કાર્યમાં સંધ લપસી પડયું છે. આ વિચાર
અતિ મહત્વભર્યો ફાળે આપ્યું હત” આવી નોંધ તત્કાલીન ઇતિહાસ- બરાબર નથી. પ્રબુદ્ધ જૈન અને પયુષણ વ્યાખ્યાનમાળા એ કેવળ , આ લેખકને કરવાની ફરજ પડે, આવું પ્રમાણપત્ર તcકાલીન નવરચના વિચારક્ર ત્નિ પિષક પ્રવૃતિઓ જ છે. વળી જ્યારે જ્યારે કોઈ પણ . પામેલી સમાજ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધને અને તેના મુખપત્રને અગત્યને પ્રશ્ન ઉભો થયો છે ત્યારે ત્યારે સંધ શિથિલતાની સેડ આપે–આવી મારી કલ્પના છે, આવું મારું સ્વપ્ન છે.
તાણીને સુઈ રહેલ નથી. સામાજિક સંધર્ષણની કશી પણ પરવા . અને આજ ધરણે શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ તરફથી કર્યા સિવાય સધે તે તે પ્રસંગે જે કોઈ કાર્ય થઈ શકે તે ક્યું : પિયુષણ વ્યાખ્યાનમાળા ચલાવવામાં આવે છે, જે ઉદાર દૃષ્ટિ અને છે. વળી આપણે વિચારક્રાન્તિ વિચારક્રાન્તિ કહીએ છીએ પણ સર્વધર્મ સમભાવના વિશાળ ધરણે આ વ્યાખ્યાનનાળા યોજવામાં ક્રાન્તિ શબ્દથી આપણે શું કહેવા માંગીએ છીએ એ બાબત પણ
આવે છે એવી દ્રષ્ટિ અને ભાવના પૂર્વ કની વ્યાખ્યાનમાળાં કોઈ સ્પષ્ટતા માંગે છે. એક કાળે બાળદીક્ષાને સામને, સાધુઓની અને . : અન્ય સાંપ્રદાયિક સંસ્થા તરફથી આજ સુધી જાતી હોય એવું મારા શેડીઆઓની આપખુદ સત્તાને સામને, વિધવાવિવાહનું સમર્થન,
જાણવા કે સાંભળવામાં આવ્યું નથી. આજ ધરણે સંધ સાર્વજનિક દેવદ્રવ્યને સામાજિક ઉપયોગ-આવી કેટલીક બાબતોમાં આપણી ,
વાચનાલય અને પુસ્તકાલય ચલાવી રહેલ છે અને માજ કારણે ક્રાન્તિની બધી કલ્પનાઓને સમાવેશ થતો હતો. આજે ક્રાન્તિની ..આપણી. રાહત પ્રવૃતિ પણ કોઈને કોઈ રીતે સાર્વજનિક ક૯૫ના વધારે વ્યાપક અને વધારે મૂલસ્પર્શી બની છે. આ ઉપરાંત
' સ્વરૂપ ધારણ કરે એવી ચિન્તા હું સેવી રહ્યો છે. આ કલ્પના ક્રાન્તિ એટલે ટુંકમાં સમાજ સંઘર્ષણ એટલે જ અર્થ લઈએ તે દિશા અને વિચાર સરણી ઉપર હું મુંબઈ જૈન યુવક સંધનું સંચાલન પણ સમાજ સંધર્ષણના પ્રસંગે બારે માસ ચાલતા નથી. એ : *
કરી રહ્યો છું. તેમાં આજ સુધીમાં જે કાંઈ સફળતા મળી છે તે પ્રસંગે અમુક સામાજિક સંગેના કારણે ઉભા થાય છે; અમુક કિ આપ સર્વનાપ્રેમ ભર્યા સહકારને આભારી છે. હું તે કેવળ સંગમાં એવા પ્રસંગે જરા પણ વેગ પકડતા નથી. વળી રા ' નિમિત્ત માત્ર છું,' ' '
સમાજમાં આપણે જે ક્રાન્તિ નીપજાવવા માંગતા હોઇએ એ ક્રાન્તિ , . આ પ્રસંગે બીજી બે ત્રણ બાબતે સ્પષ્ટ કરી લેવા મને
નીપજાવવાનું મેટામાં મોટું સાધન સમાજ સેવા છે. જેટલી આપણે મન થાય છે. એક તે આપણામાં કેટલાકને એમ વિચારવાની ટેવ
સમાજની વધારે સેવા કરીએ છીએ તેટલું સમાજ ઉપરનું આપણું પર જ પડી છે કે “આપણા સંધને ભૂતકાળ કેટલે ઉજ્જવલ હો ? તે
પ્રભુત્વ વધે છે. આપણે કેવળ ક્રાન્તિની વાતો કરનાર નથી પણ દર વખતે સંધ કેટલું બધું કામ કરતા હતા અને જૈન સમાજમાં
સમાજનું આત્યન્તિક કલ્યાણ અને ઉત્કર્ષ એજ આપણું ધ્યેય અને છે. કેટલી બધી જાગૃતિ ફેલાવતા હતા ? આજે આપણે બધા બહુ
દિલની બળતરા છે-એવી આપણી ક્રાંતિનિષ્ઠા વિષે સમાજ માં ઠંડા પડી ગયા છીએ, આપણી પહેલાની વાત આપણે ભુલી ગયા
પ્રતીતિ ઉત્પન્ન કરવાને ખરે માર્ગ સમાજની આપણી હરહમેશની ૬ છીએ, અને અગ્ય દીક્ષા સાધુઓને સડે વિગેરે બાબતની
વિપુલ સેવા જ છે. આ રીતે આપણી ક્રાન્તિની. કેઈપણ ક૯૫ના ટા આપણે હવે ઉપેક્ષા કરતા થઈ ગયા છીએ' આ વિચાર અને
અપેક્ષાએ સેવાના કાર્યને જરાપણુ ગૌણું લેખવું એ યંગ્ય નથી. દૃષ્ટિ સાથે હું મળતું થતું નથી. વાસ્તવિક ક્કીકત એમ છે કે
આવી મારી આપ ભાઈઓને નમ્ર વિજ્ઞાન છે. કાળ બદલાતા જાય છે અને સાથે સાથે સમાજના પ્રશ્નોના સ્વરૂપમાં
શ્રી મુંબઈ જન યુવક સંધતી વિવિધ પ્રવૃત્તિઓ અને ખાસ . પણ ફેરફાર થતું જાય છે. એક કળે જે પ્રશ્ન વિષે અપણે બહુ
૨ આપણ બહું કરીને પ્રબુધ જનના સંચાલન પાછળ મારી આ કપના અને
હીરો પપદ અનતે. ' ઉગ્રતા સેવતા હોઈએ છીએ તે જ પ્રશ્ન વિષે કાળાન્તરે અપણું વિચાર ભૂમિકા રહેલી છે. આજે આ સંધના પ્રમુખ તરીકના સૂત્ર
મન અટલા ઉતા અનુભવતું નથી. આનો અર્થ એમ નથી કે ધારિતવથી હું છુટો થાઉં છું. ઉપર જણાવેલ મારી કલ્પના અને છે. અમુક અમુક બાબતે વિષેના ' આપણા અભિપ્રાય માં કોઈ વિચારભૂમિકાને વળગી રહીને સંધના કાર્યને આગળ વધારવું કે તેમાં - મહત્વને ફેરફાર થયે છે. દાખલા તરીકે ૧૯૩૦-૩૨ ની સાલની દિશાપલટ કર એ આપના અધિકારની વાત છે. શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક
આપણી રાજકીય લડત મીઠાના કર સામેના વિરોધ ઉપર નિર્માણ સંધ એક કોમી સંસ્થા હોવા છતાં જે અર્થમાં અન્ય સંસ્થાએ કેમી થઈ હતી. આજે એ અસહ્ય લેખાતા મીઠાના કરને કોઈ યાદ કરતું
લેખાય છે એ અર્થમાં આપણે સંઘ કોમી સંસ્થા નથી એમ કહે.
વામાં મેં હમેશાં ગૌરવ માન્યું છે અને એવી રીતે મારી જાતને મનાવ નિથી. આ ઉપરથી શું કોઈ એમ કહેશે કે એ મીઠાના કરમાં રહેલ વામાં મેં આત્મસંતોષ અનુભવ્યું છે. પણ સાથે સાથે આવી સંસ્થાની
એન્યાય આજે અન્યાય નથી રહ્યો એમ આપણે માનતા થયા સમગ્ર કાર્યવાહી ઉપર પુરી તકેદારી રાખવામાં ન આવે તે કઈ ;
• છીએ ? હરગીજ નદિ. પણ કાળે કાળે અમુક પ્રશ્નો ગૌણ બને છું; ' પણ વખતે આ સંસ્થાનું આજનું સ્વરૂપ પલટી જવાનું પણ પુર પ્રી બીજા પ્રશ્નો આગળ આવતાં તેના પિટાળમાં સમાયલા નાના પ્રશ્નને જોખમ રહેલું છે. આ ભય પણ હું અનુભવતાં આવ્યું છું.
: પહેલાં જેટલી અગત્ય આપવાની જરૂર રહેતી નથી વળી ધના આ તરફ આજની કાયૅવાહી જેમના હાથમાં સાંપવામાં આવનાર
સ્વરૂપમાં પણ નવી બંધારણ રચનાથી કેટલાક ફેરફાર થયે છે; છે તેમનું ખાસ ધ્યાન ખેંચવું એ હું મારી ફરજ સમજુ છું ..
સંધ એક ફીરકાને મંટીને ત્રણ ફીરકાનો બન્યા છે. આની અસર આટલી રજુઆત સાથે આ૫ ભાઈઓએ અને બહેને એ મને જિ. પણ સંધની કાર્ય પધ્ધતિ ઉપર અમુક અંશે પડયા વિના ન જ રહે. આજ સુધી જે પ્રેમભર્યો સહકાર આપે છે તે માટે આપને હું
મુંબઈ જન યુવક સંઘના વિકાસનું અને તેણે આજ સુધી હાથ અન્તઃકરણપૂર્વક ઉપકાર માનું છું અને શ્રી મુંબઇ જન યુવક મીન ધરેલી જુદી જુદી પ્રવૃત્તિઓના ઇતિહાસનું સ્વરૂપ એવું છે. અલ. સંધને ઉત્તરોત્તર વિકાસ થતું રહે અને માત્ર જૈન સમાજના જ Eી બત્ત જયારે કેઈ, એમ પુરવાર કરે કે અમુક વિચાર વિષે આજે નહિ પણ સમસ્ત રાષ્ટ્રના ધડતરમાં સંધ મહત્વને ફાળે આપતે , થી ૯ આપણે માંડવાળ કરી છે, બાંધછોડ કરી છે, અમુક બાબતમાં . રહે એવી અત્તરની પ્રાર્થના સાથે આપની હું રજા માંગુ છુ.. 'આપણે ચોખ્ખી પીછેહઠ કરી છે ત્યારે જરૂર આપણે આપણી '
પરમાનંદ દા. જાતને અને આપણી પ્રવૃત્તિને દોષ આપવાને' રહે. પણ આ '' મુંબઈ ધારાસભાના જેન સભ્યોને સત્કાર સમારંભ . . કેઈ. આક્ષેપ' મુંબઈ જૈન યુવક સંઘ ઉપર કાઈ પણ કરી શકે
'' તા. ૩૦-૩-૪૬ ને શનિવારના રોજ મુંબઈ ધારાસભાના Eય તેમ છે જ નહિં એમ હું ભારપૂર્વે જણાવવાની રજા લઉં છું.. ' ' સભ્યને સત્કાર સમારંભ શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયની વ્યાખ્યાન- ”
થી જ એક બીજી વાત. સંઘની આજની કેટલીક પ્રવૃત્તિઓ સમાજ શાળામાં ગોઠવવામાં આવ્યા હતા, જેને વિગતવાર વૃત્તાંત આવતા SS સેવાની છે. દાખલા તરીકે, રાહત પ્રવૃત્તિ, વાચનાલય-પુસ્તકાલય ' અંકમાં આપવામાં આવશે.'
-
| SR No. | 525931 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1946 Year 07 Ank 17 to 24 and Year 08 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1946 |
| Total Pages | 220 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 35 MB |