Page Text
________________
તા. ૧-૧૧-૪૬
પ્રબુદ્ધ જન :
બર્નાર્ડ શૉ: એક પરિચય નોંધ
ઝગડવાનું કંઈ પણ કારણ નહિ રહે પણ શેએ કહ્યું. “આમ
છતાં પણ તમે લોકો અંદર અંદર લડે તેમાં કશું આશ્ચર્યજનક (ગતાંકથી ચાલુ)
નહિ લેખાય. કોઈ પણ દેશને સ્વતંત્ર થવા પહેલાં અનેક આંતરવિજમવા પહેલાંની અને જમવા પછીની વાતચીતમાં અમે
ગ્રહમાંથી પસાર થવું પડે છે એવા ઇતિહાસમાંથી આપણને ઘણા કેટલાયે વિષય ચર્ચા. તેઓ ઘણું વધારે નહેાતા બોલતા. આમ દાખલાઓ મળે છે.” છતાં પણ તેઓ ઓછું બોલતા હતા એમ પણ કહી ન શકાય. મેં તેમને ઘણું સીધા પ્રશ્નો પૂછયા. અમારી વાતે દરમિઆન - આ એક સારી તંદુરસ્તીની નિશાની ગણાય. તેઓ કંટાળ્યા વગર એક પ્રશ્ન દારૂબંધીને લગતે નિકળે. બનડ શોએ કહ્યું કે,
વાતે કર્યે જતા હતા. અને તેઓ જેટલું બોલતાં તેટલું જ સાંભ- “અમેરિકામાં તે પ્રયોગ સંપૂર્ણ રીતે નિષ્ફળ નિવડયો હતો. એમાં |ળવા માટે પણ તેઓ આતુર હતા. તેમને પણ સવાલ પૂછીને તેમનો
તે ગુહગારને એક મોટી તક મળી હતી. તેમની હીલચાલ જેસઅયોગ્ય લાભ લેવા હું માંગતા હેતા. તેથી તેઓ જેટલું સંભળાવે
પૂર્વક ચાલવા માંડી અને ગુન્હાઓને પાર ન રહ્યો. બધા વર્ગોએ તેટલાથી જ સંતેષ રાખવાની મારી વૃત્તિ હતી. તેમની આગામી ૯મી મળીને મોટા પાયા પર વિરોધને પ્રચાર શરૂ કર્યો. મને ખબર વર્ષગાંઠના વિષયમાં સાધારણ રીતે અમારામાંના દરેક જણને સ્વાભાવિક
નથી કે સંપૂણે દારૂબંધીની તમારા દેશ પર કેવી અસર થશે. ' , રસ હતું. આ પ્રસંગ ઉપર પ્રગટ થનાર છે. બી. એસ. ૯૦
પણ મને કેટલીક વાર લાગે છે કે માણુને દારૂ પીતા અટકાવવાને (હચીન્સન પ્રકાશન કીંમત રૂા. ૨૧) નામનું સુંદર પુસ્તક તૈયાર
ઉત્તમ રસ્તો તો એ જ છે કે તેમને એમ જાહેર કરી દેવું કે કરવા પાછળ મી. અને મીસીસ વીસ્ટને અથાગ શ્રમ લીધો હતો.
બર્નાર્ડ શો દારૂનું એક પણ ટીપું પી નથી.” આ પુસ્તક તૈયાર થઈ રહ્યું છે એ તેઓ જાણતા હતા અને આ
શે સ્ત્રીઓના હકક અને અધિકારના ખાસ હિમાયતી છે. જનાને તેમણે મૌન સંમતિ આપી હતી. જ્યારે બીતાં બીતાં
“જ્યાં સુધી જાહેર કામમાં સ્ત્રીઓ સંપૂર્ણ ભાગ લેતી નહિ થાય અને અચકાતાં અચકાતાં મી. વીસ્ટને આ વાત છેડી ત્યારે શોએ
ત્યાં સુધી દુનિયામાં શાંતિ સ્થપાવાની નથી. હાઉસ ઓફ કેમ- સમાં પૂછયું કે “એ પુસ્તક કયાં સુધી પહોંચ્યું છે ?” મી. વીન્ટને
૧૦૦ સભ્યોમાંથી અત્યારે ૪૦ સ્ત્રી સભ્ય છે. આવી પરિસ્થિતિ કહ્યું કે, “પહેલી નકલ હજુ હમણાં જ પ્રકાશક પાસેથી આવી છે”
લાંબે વખત સુધી ન ચાલે. બધે પચાસ પચાસનું પ્રમાણ જોઇએ. અને ઉમેર્યું કે, “જી. બી. એસ. (આવા ટુંકા નામથી આ લોકો
હું આશા રાખું છું કે તમારા પિતા અત્યારે જુવાન હોવાથી તેમને સંબોધતા હતા) અમે આશા રાખીએ છીએ કે આપ આ
સ્ત્રીઓના હકની બાબતમાં જરૂર સફળ થશે. આ એક ખાસ પુસ્તક જરૂર વાંચશે.” બનડ' શેએ જવાબ આપ્યો, “હું જરૂર
અગત્યની બાબત છે. કદાચ હું પોતે તેમાં ઘણે ફળો ન આપી વાંચીશ અને હું ધારું છું કે મારે તે વાંચવું જ જોઈએ. કારણ કે
શકું. હું આશા રાખું છું કે લેડી પથીક લોરેન્સ આ બાબતમાં તેમાં ધણાં મોટા સાહિત્યકારોએ ફાળો આપ્યો છે.” મને ઘણીએ
જરૂર કંઈક કરશે.” ઇચ્છા થાય છે કે તેઓ જે રીતે બોલ્યા તે જ રીતે આ વાક્ય
- જ્યારે મેં કહ્યું કે, “મારે લેડી પેથીક રસને લંડન હું રજુ કરી શકું. પછી મીસીસ વીસ્ટન અમુક સાહિત્યવિષય
છોડતાં પહેલા મળવું છે” ત્યારે તેમણે કહ્યું, “તેને તમે મારે આ માસિકના બર્નાડ શો માટે કાઢવામાં આવેલ ખાસ અંકની એક
સંદેશ પહોંચાડજો અને કહેજો કે સ્ત્રીઓ જાહેર જીવનમાં વધારે નકલ મારા માટે લઈ આવ્યા. આ જોઈને બર્નાડ શેએ આવું
ને વધારે ભાગ લેતી થાય એવી હીલચાલ તેઓ ઉભી કરે એવી . બધું મને નહિ આપવા મીસીસ વીસ્ટનને જણાવ્યું અને બેલ્યા
તેમના વિષે હું ખાસ અપેક્ષા ધરાવું છું. મને લાગે છે કે સારૂં કે “આ સમય દરમિયાન મારા વિષે પ્રગટ થતું જે કાંઈ તમારા
પરિણામ લાવવને ઉત્તમ રસ્તો એ જ છે કે ચૂંટણી વખતે કઈ વાંચવામાં આવે તે ભારેભાર જુઠાણાથી ભરેલું છે એમ સમજજો.”
| “તમે કેટલા ભાઈઓ અને ખેને છો?” તેમણે પૂછયું.
પણ પુરૂષને એક મત આપતી વખતે કોઈ પણ અન્ય સ્ત્રી ઉમેદ
વારને સાથે સાથે એક મત આપવામાં આવે તે જ પહેલો મત જવાબ આપવા વિના ચાલે તેમ નહોતું. તેઓ અમારા કુટુંબ માટે
કાયદાસરને ગણાય એવી ગોઠવણ થવી જોઈએ.” બધું જાણુવાને ઘણુ ઈંતેજાર હતા. જેની કેળવણી વગેરેની ખાસ
' મેં જ્યારે તેમને કહ્યું કે, “હું હિંદના એક પ્રતિનિધિ તરીકે કરીને બાળપણ દરમિયાન ગાંધીજીએ ઉપેક્ષા કરી છે એમ મારે
હિંદુસ્તાનને માટે છાપાના કાગળો ભેગા કરવા દુનિયાની મુસાફરીએ એક ભાઈ માને છે તેના વિષે અમારે ન છૂટકે ચર્ચા કરવી પડી.
નિક છું." ત્યારે તેમણે કહ્યું કે, “અમારા બ્રીટન તરફથી તમને મીસીસ વીસ્ટને પૂછયું, “તમને નથી લાગતું કે તમારી કેળવણી કશી પણ મદદ મળી ખરી કે નહિ?” બ્રિટને હિંદુસ્તાન માટે વિષે પણ એટલી જ બેદરકારી દાખવવામાં આવી છે?” હું કશું કશું જ નથી કર્યું" એમ સાંભળતાને તેઓ તૈયાર હતા એમ મને બેલું તે પહેલાં જ મી. શો વચ્ચે જ બોલી ઉઠયા, “હવે જરા
લાગ્યું. મેં કહ્યું કે, “છાપાઓના કાગળની બાબતમાં બ્રીટને પણ સંભાળીને જવાબ આપજે.” બધા ખડખડાટ હસી પડયા. મેં
હિદની જેવી જ કફેડી સ્થિતિમાં છે. તેમ છતાં પણ સહાનુભૂતિના જવાબ આપ્યો કે, “મારી કોઈ પણ ખામીઓ માટે હું મારે
ચિહ્ન તરીકે અમને તેના તરફથી સારો એવો હિરસે મળે છે.” - પિતાને જ દોષ ગણું છું. મારો જ્યારે જન્મ થયે ત્યારે ગાંધીજી
ત્યાર બાદ એકત્ર થયેલ મંડળીની છબી લેવાનું મી. વીસ્ટ્ર
નને યાદ આવ્યું એ બહુ સારું થયું. આ બાબતમાં શોની સંપૂર્ણ સાધુ બની બેઠા હતા. તપશ્ચર્યા અને આત્મસંયમથી ભરેલા પરવાનગી સહેલાઈથી મળી શકે તેમ નહોતું. પણ તેઓ માયાળુવાતાવરણમાં ભારે ઉછેર થયેલે. મારા બાળપણનું જીવન જે ગાંધી. ' પણાની મૂર્તિ સમાન હતા. તેમણે હા કહી અને એવેટ " સેઈન્ટ વાદથી છેલ્લાં ૪૫ વષે ઇતિહાસ રંગાએલો છે તે ગાંધીવાદી
લેરેન્સમાં એકઠી થયેલી આખી મંડળી કે ફેટોગ્રાફરને શોધી પ્રયોગના ચેગઠાઓ વચ્ચે નિર્માણ થયું હતું. કડક નિયમનું પાલન
લાવવા વ્યાકુળ બની ગઈ. અને ભાગ્યે જ જોવા મળે એ અસાધારણ મૃદુતાભર્યો પિતૃપ્રેમ
ત્યાર બાદ જ્યારે “જી. બી. એસ. ૯’ની એક નવી જ '
નકલ મને વીન્સ્ટને આપી ત્યારે તે આગતાસ્વાગતાની હદ જ ' ' આ બંને પ્રવાહ સાથે ચાલી રહ્યા હતા–એ દિવસેનાં મારાં સ્મરણો
આવી ગઈ. શોની જીંદગી તથા જીવનકાર્યની અનેક બાજુઓને આવા અનેક અનુભવોથી ભરચક છે. અત્યારે હું કેટલાંયે પ્રકરણ ચર્ચ તે અને જાણીતા લેખના હાથે લખાયેલા અનેક લેખેને આ એ ઉપર લખી શકું.” શેને આમાં ખુબ રસ હતો અને આ સંબંધે " એક અદ્ભુત સંગ્રહ છે. તેમાં આપવામાં આવેલ અનેક ચિત્રમાં હું તેમને ઘણી વાતે કહી શકે તેથી મને પણ આનંદ થયો.
શાએ પોતે દોરેલાં પિતાનાં બાળપણાનાં ચિત્ર તથા કલેર વિન્સ્ટને
પાડેલી અનેક સુંદર છબીઓને સમાવેશ થાય છે. એક સુંદર "તમ સ્વતંત્ર થવાના અણ ઉપર છા એજ વખત તમ ઉલ ચિત્રમાં બનડે' શા લગભગ ૪૫ વર્ષના હતા ત્યારે પોતાના તથા શું પરસ્પર લડવા માંડશે?” એ પૂછ્યું. મેં જવાબ આપ્યો કે “તેમ પિતાની પત્નીને કાચમાં પડતા પ્રતિબિંબને ફેટો પાડતા હોય નહી થાય, કારણ કે હું ધારું છું કે મુસ્લીમોની દરેક વ્યાજબી તેવું દેખાય છે. * મૂળ અંગ્રેજી : દેવદાસ ગાંધી. માગણીઓને સ્વીકાર કરવામાં આવ્યા છે અને તેથી તે લોકેને
અનુવાદક : પરમાનંદ,
Ek '
ર '
'
| SR No. | 525931 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1946 Year 07 Ank 17 to 24 and Year 08 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1946 |
| Total Pages | 220 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 35 MB |