Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1946 Year 07 Ank 17 to 24 and Year 08 Ank 01 to 16

SR No.: 525931
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1946
Total Pages: 220
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 35 MB

Page 130

પાક વીમા
ની રીત
#
ન
૫૨
પ્રબુદ્ધ જેને
તા. ૧૫-૮-૪૬
),
. ખડા
મi.
ને આપણે સુરક્ષિત છીએ., પણ ગાંધીજીને હું તે કાન્તિકાર તરીકે જ ઉચ્ચતર હોવું જોઈએ એમ હું માનું છું. જ્યાં સુધી મારામાં ઓળખતે હતે. આશ્રમમાં જોડાયા પછી પહેલાં આઠ દિવસ મેં વિકાર છે ત્યાં સુધી હું શૃંગારનું સાચું દર્શન કરાવી ન શકું. મેં એ એમને ઓછી cross-examine કર્યો નથી. માનતા કે રસને ત્યાજ્ય નથી ગણે. પણ બીજા રસમાંથી જેમકે વીરઆવડા મોટા રાષ્ટ્ર માટે માત્ર એક જ પદ્ધતિ ન ચાલે. હિંસાથી, રસમાંથી, જે શુદ્ધ આનંદ હું લઈ શકું છું તે શૃંગારમાંથી આવતા અહિંસાથી, બધી રીતે કામ લેવું પડે. પણ મેં જ્યારે જોયું કે નથી. જે દિવસે મને શુદ્ધ ગોરનું દર્શન થશે તે દિવસે હું એને
જીવનનાં સોળ' અંગે તેમણે પરિપૂર્ણ વિચાર કર્યો છે, બધું મારા સાહિત્યમાં આવવા દઈશ. આશ્રમવાસી છું માટે હું એને , એમનામાં ઓતપ્રેત થયું છે, ત્યારે મારું હૃદય, મારી બુદ્ધિ, મારી છેડતે નથી એમ નથી. શિક્ષક તરીકે આખા જીવનનું દર્શન આ કાર્યશકિત મેં એમને ચરણે ધરી. કેઈ દિવસ તે પછી હું પસ્તા વિધાર્થીઓને કરાવવાનું હતું. એમાં તે બધી વસ્તુઓ આવે.
નથી. એમની વિભૂતિ વધુ ને વધુ ચઢતી જાય છે એ પણ હું વિદ્યાર્થીઓને કાજે પણ શૃંગાર સાહિત્ય મારે ઠીક ઠીક વાંચવું અનુભવ રહ્યો છું. એટલે મારા જીવનમાં મેં એક પણ સસ્કૂલે પડયું છે. મારા પિતાના ૫ મીઠા કડવા અનુભવે છે. એટલે ર્યું હોય, મારા કલ્યાણને માટે મેં કંઈ પણ કર્યું હોય તે તે શૃંગારનું મહત્વ હું સ્વીકારું છું. એને ભ્રષ્ટ ગણું છું એમ પણ ગાંધીજીને હું ઓળખી શક્ય, એમની સાથે ભળી જઈ નથી વિધાર્થીઓ, મિત્રો અને વિદ્યાર્થીઓના વડીલેને સંબોધીને શો તે છે. એમણે કઈ દિવસ કોઈ પણ પ્રકારનું દબાણ કાલ્પનિક પત્રે એ વિષયમાં લખું એવી પણ એક ધારણા હતી. મારા પર આપ્યું નથી, એમણે જે સ્વતંત્રતા મને આપી છે તે શુદ્ધ શૃંગાર સુધી પહોંચવાની નિર્વિકારી દૃષ્ટિ કેળવાશે તે હું તે નથી માનતા કે માનવવ્યવહારમાં કોઈ પણ કદી આપી શકે. આપીશ જ. હું નહિ આપું તે બીજો કોઈ આપશે, દુનિયા એને દીર્ધાયુષ નહિ, ઈષ્ટતમ આયુષ
માટે તૈયાર થઈ રહી છે. શુદ્ધ જીવન, શુદ્ધ શૃંગાર આવે ત્યાં સુધી " મારે માટે દીર્ધાયુષની પ્રાર્થના ના કરશે. એટલી પ્રાર્થના
આપણે રાહ જોવાની છે. કરે કે જ્યાં સુધી ફેવદિતં ગાવું પહોંચે ત્યાં સુધી એની ઉગિતા
સત્ય અને સાદ. ‘ઘટે નહીં. દીર્ધાયુ કે અલ્પાયુને વિચાર સહેજ નાસ્તિકતા સૂચવે -
સત્ય અને સૌદયને પણ એક પ્રશ્ન છે. આપણી આજની છે. જન્મ પહેલાં જ આયુષ્યની મર્યાદા નક્કી થઈ ગઈ હોય છે
છે તે સ્થિતિમાં સત્ય સુંદર નથી લાગતું. એ ઉગ્ર, ભયંકર લાગે છે. એવું માનનારે નસીબવાદી હું નથી. જેમ માણસ ચાલે તેમ
પણ સત્ય ને સુંદર એજ જ જીવનરત્નનાં બે જુદાં જુદાં પાસા ‘ભગવનનું બજેટ બદલાય છે. માત્ર એની આપણને ખબર પડતી
છે. એને સાક્ષાત્કાર થવા માટે આપણને દર્શન થવું જોઈએ. નથી. જ્યારે મરણ આવે ત્યારે એ સુંદર છે. ફળ જેમ પરિપકવ
છે તેથી જ સત્યનિષ્ઠા, જીવનનિકા, કેળવવી જોઈએ. જીવનના એક થયાં પછી ઉતરી જાય છે તેમ માણસ ઉપગીતા કરતાં વધુ જીવે
પણ પાસાને અનાદર કર્યા વિના આપણે જીવન માટે મથવું જોઈએ. ત્યારે ઉતરી જાય છે. આપ સહુની શુભકામના એ મારે માટે તે
- ઉપમા અને ઉપમાન, માટે ખોરાક થશે. પણ હું maximum માં નહિ, optimum - મારી ઉપમાઓની પણ વાત થઈ. ઉપમા એ મારે મન માં માનું છું. મનુષ્યને ઈષ્ટતમ આયુષ્ય મળે એમ હું તે ઇચ્છું માત્ર શણગાર નથી.* ઉપમાઓને સાહિત્યકારે વાસી કરી નાખે એ છું. તમે પણ મારે વિષે એવી જ પ્રાર્થના કરે ! '
ઠીક નથી. અનુભવમાંથી ઉપમા જડે, ઉપમા અને ઉપમાનનું વિષાદ શાથી?
સાધમ્મ હૃદયથી સમજાય ત્યારે જ તે ઉતકટ બનીને વાસી ન બને
તેવો આનંદ આપે છે. હું ઉપમા વાપરત જ નથી, હું ઉપમાન ગઈ કાલે મગનભાઈ દેસાઈએ મારા લખાણમાં સૌન્દર્યની
વાપરું છું. અનુભવની ઉત્કટતામાંથી ઉપમા સ તે ઉપમાનની સાથે સાથે વિષાદનું તત્ત્વ છે એમ કહ્યું. એ વાત સાચી છે.
કેટિએ પહોંચે છે. - વિષાદ કેમ ન હોય? આ દુનિયાની પ્રવૃત્તિ જોતાં એમ જ લાગે
વિકાસને ઈતિહાસ છે કે જે ભગવાનને આપણે 'ઉપાસીએ છીએ તેણે શું જોઈને
. છેલ્લા મહિના બે મહિનાથી મારા શેઠ-અમૃતલાલ નાણાવટી- આવું કર્યું હશે ? ટેનિસને પણ કહ્યું હતું કે some lesser
મારી પાસેથી એટલું બધું કામ લે છે કે જે વિસ્તારથી મારા - God has created this earth. આપણી આશા ને અભિલાષા
અનુભવની વાત કહી શકત તે આજે કરી શકતા નથી. પણ કહું પરિપૂર્ણ ન થાય એવું, આસ્તિકતા હોય તે વિષાદ સેવે ને
કે મરી ને કોંગ્રેસની ઉંમર સરખી છે. કોંગ્રેસની પ્રગતિ એ મારા નાસ્તિકતા હોય તે આપઘાત કરે એવું આ જગત છે. એટલે
જીવનનું દર્શન. પણ કોગ્રેસ પ્રત્યે ગાંધીજી આવ્યા ત્યાં સુધી લગીરે વિષાદ તે રહે છે જ, આંતરિક પ્રવૃત્તિ પરત્વે પણ વિવાદ હોઈ
નિષ્ટ નહોતી. ધીમે ધીમે મારે ઉન્માદ ઓછો થશે. આજે કોંગ્રેસના શકે. એટલે જ ભગવાનને પ્રાર્થ છું કે, “હે ભગવાન, કાં તે ઉચ્ચ
સંસ્થાપકો પ્રત્યે તિરસ્કાર રહ્યો નથી. ઉલટે આદરભાવ છે. - આદર્શનું દર્શન ન કરાવ, કાં તે ત્યાં સુધી પહોંચવાની શકિત આપ.”
હિન્દુસ્તાની સંસ્કૃતિ હું જોત થયો છું એમાં કોંગ્રેસનો હિસ્સે * ઘણીવાર એમ પણ થાય છે કે કોઈ રડીને બારણું નાનું
ઓછા નથી. - હોય તે પ્રકાશ ઓછો આવે તે વાંક એરડીને નહિ
- ૧૮૫૭ ની સાલને અંતે ઘણા માણસે નાસીપાસ થઈને - પણું એારડીના બનાવનારને છે. તે પછી ભગવાન સાથે
સંન્યાસી થયા. રશિયને કહે છે કે Religion is the opiate તકરાર શા માટે કરવી ? પણ અંદરની, મારી પિતાની મેળાશને
of people. આત્મહત્યા કરવાને બદલે લે કે સંન્યાસી થઈ જાય પણ વિષાદ રહે છે. એ મારા લખાણમાં ન ઉતરે તે માટે પ્રયત્ન
એ હતપ્રભ દશા મેં જોઈ હતી. પછી જુને ચીલે ભૂલીને ન શીલ રહું છું. છતાં એ થોડીઘણી ઉતર્યા વિના તે કેમ રહે?
ચીલો પાડવા તરફ દેશ વળે. પણ ગુરૂ મહત્યા અંગ્રેજ. આપણે છે. પણ એને મને વાંધો નથી.
બંધારણને માર્ગે વળ્યા. પછી લિબરલ, પછી ડિકલ, પછી નેશનહે ઈંગાર રસ કેમ્ ખીલ નથી?
લિસ્ટ, પછી લેબર એમ ક્રમ ચાલ્યો. શિઝમમાં પણ કંઇ દૈવત " આશ્રમવાસી થઈને મેં મારું જીવન ને દર્શન સંકુચિત નથી હશે એમ લાગ્યું. કમ્યુનિઝમ તરફ પણ વળ્યા. આપણે કાં તે કર્યા. ગઈ કાલે વંચાયેલા શ્રી. રમણલાલ દેસાઈના સ દેશામાં હતું દેશબહાર ગુરૂ શોધવા ગયા અથવા તે ભૂતકાળમાંથી લઈ આવ્યા. ' છે કે મેં મારા લખાણમાં શૃંગારરસ આવવા દીધું નથી. હવે શંગા પણ મેં એકવાર કહ્યું હતું તેમ ભૂતકાળ એ ઉત્તમ ખાતર છે, રને જે પ્રકાર સાહિત્યમાં દેખાય છે, તે માટે ભાગે બેહુદો હાય ખેરાક નથી. , ' ', છે, કેટલાકમાં આદર્શીકરણ થયું હોય છે, પણ એનું રૂ૫
: (અનુસંધાન પુરું પ૭ જુએ.)
કક
અને પાસેથી એટલું
* તે વિષાદ સેલ