Page Text
________________
જ
પ્રબુદ્ધ જેના
છે
જદારી કરી છે
તંત્રી: મણિલાલ મકમચંદ શાહ મુંબઈ: ૧૫ ઓગસ્ટ ૧૯૪૬ ગુરૂવાર,
રયાદી
-
**
ર
. *
*
*
ને આવા
બ કાલેલકર
ઉચિત ધાર્યું ભારૂપે ગ્રહણ સાભાર ઉધત
કાકાસાહેબનું આત્મનિવેદન ( તા. ૨૮-૪-૪૬ બુધવારના રોજ શ્રી મુંબઈ જૈન યુવક સંધ અને મુંબઈની અન્ય કેટલીક પ્રતિષ્ઠિત સંસ્થાઓના ઉપક્રમે ' કાકાસાહેબ કાલેલકરની ષષ્ટીપૂતિને લગતા સમારંભ મુંબઈના વડા પ્રધાન શ્રી બાળાસાહેબ ખેરના પ્રમુખપણા નીચે ઉજવવામાં આવનાર છે
છે જેની જાહેરાત આ અંકમાં અન્યત્ર આપવામાં આવી છે. આ પ્રસંગે આવા જ હેતુથી તા. -૧૨-૪૫ ના રોજ ગુજરાત સાહિત્ય હા સભા તરફથી યોજાયેલ સમારંભ પ્રસંગે શ્રી કાકાસાહેબ કાલેલકરે એક આત્મલક્ષી મનનીય પ્રવચન કર્યું હતું. જે અહિં પ્રજાએ ધુમાર
તા૧૬-ર-૪૫ ના અંકમાંથી સાભાર ઉધૃત કરવામાં આવે છે. જેમનું બહુમાન કરવા આપણે સૌ એકત્ર થઈએ છીએ તેમના ના
વનને ર્મમ યથાસ્વરૂપે ગ્રહણ કરવામાં આ આત્મપરિચય ઉપયેગી થશે એમ સમજીને નીચે લેખ અહિં પુનઃ પ્રગટ કરવાનું - ઉચિત ધાયું છે. તંત્રી.)
'
' ' ' , કામને અંગે મારે અહીં આવવાનું તો હતું જ, પણ પિતાને વિષે જ બેલે છે એમ તમને કદાચ લાગશે. તેય એલીશ. છે પષ્ટિપૂર્તિ સમારંભ અંગે મારે અહીં આવવાનું છે એમ જ્યારે મહારાષ્ટ્રમાં એક વાદ ચાલ્ય-મહારાષ્ટ્ર બહુ જ વાદપ્રિય છે-કાકીને
ઉમાશંકરે કહ્યું ત્યારે મને એ વિચિત્ર લાગેલું. પણ મારા વિધા- કળાકાર કહેવા કે કેળવણીકાર ? એકપક્ષ કહે કે કાકા સ્વભાવે કર્થીઓ માટે માથે ચઢી બેસે છે. ઉમાશંકરે જવાબું આપ્યું કે તમે કળાકાર છે, પણ થયા છે. કેળવણીકારમેં કહ્યું કે હું કળાને
જીવતા છે માટે બોલાવીએ છીએ. મારે આવવું જ પડયું. ગઈ રસિક નથી એમ તે નથી જ કહેતે. કળા વિષે મને આદર છે. N, કાલે રાવળે. પિલા નાઝીની સ્થિતિ વર્ણવી હતી, તેવી મારી મેં વાંચ્યું પણ છે. મેં લખ્યું છે તે સાહિત્ય નૃથી એમ પણ છેદશા થશે કે શું એવી મને બીક પર્ણ હતી. એક વખત હતા નથી. ૫૦ વર્ષને માણસ નમ્ર હોય તે પણ. એમ તો ના જ કહે છે . જયારે પ્રશસા ગમતી હતી. પણ જેમ જેમ અંતર્મુખ થતે ગયે ને કે પોતે ૪૯ વર્ષને છે? પણ સાહિત્યકારની અંદર જે ગુણ હેવી
તેમ તેમ લોકો જેનાં વખાણ કરે છે તે મારામાં છે કે નહિ તે જોઈએ, જે ગૂઢ તૈયારી હોવી જોઈએ તે મારામાં નથી. એટલે કા જેવા લાગ્યા ને વખાણ સાંભળીને લેભ અનુભવવા લાગ્યું. પછી સાહિત્યકાર કહેવડાવીને હું શા માટે ફજેત થાઉં? જોકે તે તે રીઢા થયે જ છૂટકે છે એમ મન સાથે નકકી કર્યું. કદર મારી વૃત્તિ-પ્રેરણા શિક્ષકની છે. પિતાના સહવાસથી વિદ્યાથી
સાંભળીને રાજી થતે એ જમાને ગયો. લેકે માને છે તે હું એને ઉન્નતિને માર્ગ બતાવી દે તે શિક્ષક. નવલકથા, લઘુકથા) પણ નથી એનો વિષાદ પણ રીઢા થઈને ટાળે. છતાં જે તટસ્થભાવ કવિતા મેં લખી નથી. નિબંધદ્વારા મારા વિચારે મેં સીધેસીધા . આવો જોઇએ એ આવ્યું નથી એવી વચલી સ્થિતિમાં હું છું. રજૂ કર્યા છે. નિબંધ એ શિક્ષકનું સાધન છે. લોકો જે ગ્રહણ કરે , ને તોયે ગઈ કીલનાં તે આજંનાં ભાષણ સાંભળતાં જેવી બીક લાગશે છે તે વસ્તુની ઉત્કટતાને કારણે. એ ઉત્કટતાને ગુમાં શિક્ષકમાં
એમ ધાયુ હતું. તેવી લાગી નથી. લેકે આમ જ બોલે ને એમાંથી જ જોઈએ. પાક સાહેબે એક વાર મને કહેલું કે તેમા રાધ એટલે જ તારવવાનો’ કે એ આદર્શ સુધી હું ચઢું. આશ, સુથા હું ચઢું .
લખાણુ શીરા જેવું છે. માણસ દબદબ ખાઈ'. જાય પણ એમની - અ તમું ખતા , ' '
ખબર ન પડે. માણસ off his guard-એકમ-હેય ને ખાઈ SURES"પણ ચઢવાની વૃત્તિ છતાં મારામાં એવી શિથિલતા રહેલી છે. જાય તેવું તમારું લખાણું છે. પણ પત્રવ્યવહાર, વાસરી, સંભાષણ છે. કે વિષાદ રહી જ જાય છે. ગરીબાઈ એ જીવનનું રસાયણ છે ને
ર ને નિબંધ એ શિક્ષકનાં સાધનો જ મેં તે ખીલવ્યાં છે. ,
એ છે એને જ પસાવે તે જ કાય બની શકે છે એમ જ્યારે મેં લખ્યું કેળવણીકાર કે ક્રાન્તિકાર ?
નીરા રોયારે મને થયું હતું કે મારા લેખ કરતાં હું ઉતરતો છું. તે ' હું કેળવણીકાર છું કે રાજદ્વારી પુરૂષ છું એ પ્રશ્ન કરી છે. દિવસથી મારા મનમાં વિષાદ પ્રસરી ગયે. એક વાર જેલમાંથી હરિપ્રસાદે છેડયો. હું ક્રાન્તિકારી હતે.' પણ મેં જોયું કે ક્રાંતિ |
બહાર આવીને મહાદેવભાઈએ ટકોર કરી હતી કે, 'કાકા જેલમાં સસ્તી ચીજ નથી. ક્રાન્તિની તૈયારી માટે કેળવણીની જરૂર છે રહી આવીતેઆપણેલા થઈ ગયા છે. વાત સાચી છે, પણ મારા . એ પણ મેં જોયું ત્યારે હું કેળવણીકાર થયો. ક્રાન્તિકાર તરીકેના
મતિભાનું પૃથકકરણ કરી કરીને હું મને પિતાને તટસ્થતાથી જોતો મારાં પરાક્રમે કહું તે સ્મરણયાત્રા આગળ ચાલે. પછી તે કે
જ થયો છું અતર્મુખ થવાની વૃત્તિથી જેમ બીજાની તેમ પિતાની, પણ ણીની સેવા કરતાં કરતાં હું સાહિત્ય સુધી આવ્યા. વચ્ચે છે. ચર્ચા કરતા થયો છું. બીજા દેવું બતાવે ત્યારે કબુલ પણ કરું છું. એમ પણ થયું. આજે પ્રચારક થ છું. પણ મૂળે. જેવો હતો તેવા જ રા તો ન હોત તો ગંઈ કાલે જે ભાષણે થયાં તે સાંભળીને કાં તે ફુલાઈને કૃષ્ણ છું. પ્રસંગ આવ્યે જ ક્રાન્તિને બહાર કાઢવી એટલે સંયમ હોય છે ' થઈ જવોય કે ઓગળીને પાણી થઈ જવાય. સામાન્ય લોકોને જાળવું છું. સંયમ વિના રચનાત્મક કામ થઈ ન શકી
દિલ જોવાની આજ દૃષ્ટિ હોવી જોઈએ એટલો બધ મેં આમાંથી ક્રાન્તિકાર હતાં, છું ને એમ જ કરવાનું . પ લીધું છે.
શોધીજીને ચરણ કરો SAી સાહિત્યકાર કે કેળવણીકાર ? ના, તેના વાંધીજીના આશ્રમમાં જોડાયું ત્યારે એક ભાઈને મારા સંસરા
આ એ દિવસના ભા નોની અસરથી નમ્રતા ભલીત આ તા gn ઓન થયે થયું કે હાશ, જવ માં ક્રાંસીએ જ
:
-3
SE
| SR No. | 525931 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1946 Year 07 Ank 17 to 24 and Year 08 Ank 01 to 16 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1946 |
| Total Pages | 220 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 35 MB |