________________
'
'કેક
છે.
૧૫૪૩.",
- - સારા કામ રહ્યા છીએ કે એક બાજુએ પિતાના દેશની ખાતર ત્યાંની પ્રજા રાહ નહિ જોતાં આજ દુનિયામાં ઈશ્વરે, જનતાના ઉદ્ધાર અર્થે
પારાવાર-લેહી રેડી રહી છે જ્યારે બીજી બાજુએ અન્ય દેશોની મનુષ્યનો અવતાર લીધું હતું અને દુનિયાના પાપ અને દુકાનો કે ન | દુર્દશા નીપજાવે એવી પિતાના જ દેશની અનેક દુષ્ટ પ્રવૃત્તિઓને બેજો પિતાના શિરે વહન કર્યો હતો. ભુખ્યાને અન્ન આપે છે તેઓ - પુરેપુરો સાથ અને સહકાર આપી રહ્યા છે અને અને નવઆને વસ્ત્ર આપ’ આ બાબત ઉપર ખ્રીસ્તી ધર્મ જેટલો.. તે એટલે સુધી કે આ યુરોપીય સંસ્કૃતિ હવે કયાં સુધી ટકશે ભાર મૂક્યો છે તેટલો ભાર બીજા કેરું ધમેં કર્યો નથી. દાન,
તે વિષે ચેતરક શંકાઓ ઉઠવા લાગી છે. જેને તેઓ સ્વદેશાને, દયા, પરોપકાર અને એવા બીજા સગુણાને આપણાં દેશના દરેક | ભિમાન તરીકે ઓળખાવી રહ્યા તે જ તેને ઉમછેદ કરનાર ધર્મોમાં પણ ઘણું અગત્યનું સ્થાન છે, પણ તેને આચારગત
નીવડવાનું છે. અને એ રીતે એ સંસ્કૃતિનું જ્યારે દેવાળા અમલ બહુ જ સાંકડી મર્યાદામાં થાય છે અને તેની પાછળ દોડી . નિકળશે ત્યારે આપણા લોકોની માફક તે લોકો નવી પરિસ્થિતિને', માનવપ્રેમની ભાવનાનું જોઈએ તેટલું બળ કે પ્રેરણું જોવામાં આવી
શાન્તિપૂર્વક સ્વીકારી નહિ લે પણ અનેક ભયાનક અને ભીષણ આવતી નથી. તે : - ધટનાઓને નેતરશે. . .
. અને આપણા પરમસભાગ્યે ઇશુખ્રિીસ્તને આ ઉપદેશ
...' ', ' ગાંધીજી તેના જીવન્ત ' સ્વરૂપમાં પ્રાપ્ત કરવા ભાગ્યશાળી થયા હતા સત્યની ઉપાસના
હતા. એ એક ખુશનસીબી હતી કે ગાંધીજી ખ્રીસ્તીધર્મનું : 'રાર્જકારણી લેકે પોતાની જાતને વ્યવહારકુશળ તરીકે રહસ્ય ધંધાદારી પાદરીઓ પાસેથી શિખ્યા નહોતા. પણ આ તો - ઓળખાવવામાં અભિમાની લે છે અને કોઈ પણ અસત્ય સાધ• ' બાબતમાં તેમને ખરે ગુરૂ ટોલસ્ટોય હતો કે જેણે પોતાનાં ની
નને ઉપયોગ કરવાથી પિતાને હેતુ સરે તેમ છે એમ લાગતાં જીવનકલહને લગતા અનેક સારા માઠા અનુભવોમાંથી અહિંસાની થી "અસત્યમાર્ગે કાર્ય કરતા બળે ને સાથ આપતાં તેઓ ક્ષણભર ' ખરી કીંમત તારવી કાઢી હતી. યુરેપથી આપણને આજ - ૫ણું ખચકાતા નથી. પણ આ જાતની નીતિને આપણે ભાગ્ય- બક્ષીસ મળી હતી જેની આપણા દેશને ખુબ અપેક્ષા હતી.
નિમાતા કાદુદાનભાવી લેતા નથી. તેથી ઉપર જણાવેલા રાજ- મધ્યકાળમાં પણ મુસલમાન ફકીરએ અને એલીયાઓએ આ છેકારણી લેકનીશિયારી આપણને જરૂર ચકિકરે તેવી હોય " . દેશને ઘણો ધર્મલાભ આપ્યા હતા અને દાદુ, કબીર અને તેની
છે પણ તેનાં માઠાં, પરિણામેથી આપણે કદિમુકત રહી શકતા. બીજે સન્તાએ ફરી ફરીને સંભળાવ્યું હતું કે પવિત્રતા કે મેક્ષ ની નથી. જે આજે આપણું મસ્તક તે મહાત્માને નમે છે કે જે કોઈ મંદિર કે મઠમાં જ પુરી રાખવાની વસ્તુઓ નથી, પણ એ છે સત્યની અખંડપણે ઉપાસના કરી રહેલ છે, જેણે નવયુગમાં તે સમસ્ત માનવજાત હકક કરી શકે અને પ્રાપ્ત કરી શકે ?
પ્રવેશ કરતા આપણા દેશના સદ્ભાગ્યે તાત્કાલિક અનુકુલ પરિક - એવી સુલભ દિલત છે. આપણે કબુલ કરતાં જરા પણું. અચકો મા ણામે સિદ્ધ કરવા ખાતર સર્વ સ્વીકૃત નીતિમા ધોરણનું નાનું ન જોઈએ કે આવું વિશાળ દેશને ઇસ્લામ સાથેના સંપર્ક ને જ
- સરખું પણું. ઉલ્લંધન કરવાની કદિ સલાહ આપી નથી. તેમજ આભારી હતું. લેકિન્નરે પુરૂષ ધર્મોપદેશમાંથી નેતિક વિચારમાંથી - આપણી પ્રજાના એવા કોઈ ઉલ્લંધનને ચાલવા દીધું નથી. કે મહાન વ્યકિતઓના જીવનમાંથી જ્યાં જ્યાંથી તેમને જે કાંઈ
હજારો માણસની કતલ ચલાવ્યા સિવાય આઝાદી કેમ હસ્તગત : સૌર અને શ્રેયકર માલુમે પડયું ત્યાં, ત્યાંથી હમેશાં સ્વીકારતા. ન કરી શકાય તેને તેમણે રસ્તો બતાવ્યો છે. ખરેખર આવ્યા છે, પણ એ મધ્યકાલીન યુગ આજે વ્યતીત થયે છે એને કારણ ' આપણામાં એવા ડાક જ છે'- કે જેઓ, હિંસા વિષેની : ' આપણે નવયુગમાં પ્રવેશ કર્યો છે અને આજે સર્વશ્રેષ્ઠ પુરૂષ
શ્રદ્ધાથી તદન મુક્ત થઈ શકયા હેય અને હિંસાને મહાત્મા ગાંધી પશ્ચિમના સારામાં સારા તવેને અપનાવીને , We આશ્રય લીધા સિવાય આપણને વિજય પ્રાપ્ત થઈ શકે એમ આપણી સમક્ષ ઉપસ્થિત થયાં છે.'', , , , , ,
જે ખરેખર માનતા હોય, કારણ કે પશ્ચિમના ‘સુધરેલા હિંસા અહિંસાની ચાલુ અથડામણી, વિગ્રહની વાત તે બાજુએ રાખીએ પણ મહાભારતમાં પણ જે
ધર્મયુદ્ધનું વર્ણન આવે છે તે પણ હિંસા અને ધાતકીપણાથી : પણ જો કે ઈશુ ખ્રિીસ્તે જણાવ્યું હતું કે નમ્ર માનવીઓ જ આ મિ ભરેલું હતું. આજે કદાચ પહેલી જ વાર એમ કહેવામાં આવ્યું
' પૃથ્વી ઉપર રાજ્ય કરશે તે પણ આજના પ્રસ્તી ધમાં એ કહે
છે | 5 છે કે આપણે આપણા જીવનનું બલિદાન આપવાનું છે અને છે ,
તે છે કે બળવાન-નબળા કે ઉપર આક્રમણ કરનારને જફિર : મેહિ કે કોઈને જીવ લેવાને છે અને એમ છતાં પણ વિજય
" જય છે અને તેમાં કશું આશ્ચર્ય પામવા જેવું નથી, કારણ કે in આખરે આપણે જ છે. કેટલો ભવ્ય સંદેશ! એમાં નથી રાજ-' '' છે
- ઈશું પ્રીસ્તો સિધ્ધાન્ત સાંભળતાં જ વિચિત્ર જે ભાણે છે નીતિની કશી આંટીઘુટી કે નથી કોઈ પણ રાજકીય હેતુ
', અને પાશ્ચાત્ય વિજ્ઞાને કુદરતના ઇતિહાસને લગતા જે નિર્ણયની સાધતા કેઈ અટપટા સાધનને ઉપદેશ. અધર્મ યુદ્ધમાં મૃત્યુ
- તારવી કાઢયા છે. તેની તે તદ્દન વિરૂદ્ધ જાય છે, આ પરસ્પર વિરૂધ્ધ સાથે બધી બાબતને છેડે આવી જાય છે. અહિંસક ધર્મયુદ્ધમાં
. દેખાતા કેયડાને ઉકેલ કરવા માટે અને મૂળ સિધ્ધાન્તમાં રહેલા ગમે તેટલે વિનાશ થાય તે પણ કંઈને કંઈ રહે જ છે. પરાજય
SS સત્યને યથાસ્વરૂપે રજુ કરવા માટે અને નમ્રતા એ સક્રિય પાછળ વિજય, મૃત્યુ પાછળ અમરત્વ આવે જ છે. જેણે પેતાનાં .
પ્રેમશક્તિ છે અને ન્યાયપરાયણતા એટલે સત્યાગ્રહ છે એ તત્વ છે. છે. જીવનમાં આ, સત્યને અનુભવગત કર્યું. છે તે મહાત્મા એ જ ..
સમજાવવા માટે એક બીજા પેગંબરની-ઈશ્વરાવતારની જરૂર સત્યમાં શ્રધ્ધા રાખવાની આપણને ફરજ પાડે છે.
હતી. આ નમ્રતા એટલે તાબે થવું અથવા તે અસત્ય કે આ
અન્યાયને નીચું માથું રાખીને સહન કરી લેવું એ નથી. ખ્રીસ્તી ધર્મના સિદ્ધાન્ત
કારણ , . . . . આવી આધીનતા તો કેવળ ભીરતા જ કહેવાયે' અને તે તેને ( 1 આગળ માફક હિંદી પ્રજાની પ્રજ્ઞાએ તેના આક્રમણ- જુલમગારની સત્તાને અનિષ્ઠાપૂર્વકને પણ સહકાર આપે જ છે કર્તાઓ પાસેથી તેમની સંસ્કૃતિમાં રહેલો " આધ્યાત્મિક દષ્ટિએ, , લેખાય. પણું ગાંધીજીએ આ નમ્રતાને અથવા તે અહિંસાને સૌથી વધારે મહત્વને સિદ્ધાન્ત ગ્રહણ કર્યો છે. અને તેમાંથી , ઉંચામાં ઉંચા શયનું રૂપ આપ્યું છે અને બળવાનની ઉધ્ધતાજનતાને આશા આપનારો એક નવો સંદેશ ઉપવ્યો છે. અને સદા પડકાર કરતી એક મહાન શકિત તરીકે ઓળખતા. ખ્રીસ્તી ધર્મમાં એક મોટી માન્યતા એ છે કે બીજી દુનિયાની આપણને શિખવ્યું છે. ; • ::
કથાસ્વરૂપે
કર્યું છે તે માટે પોતાના કે
છે. એ જ ર , આવી આધીનતા તે કેવળ મા
થતા એ છે કે
દર : એક .