Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1942 Year 03 Ank 17 to 24

SR No.: 525927
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1942
Total Pages: 76
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 7 MB

Page 3

}
પ્રબુધ્ધ જૈન
તા. ૧૫–૧-૪૨
અન્ય પ્રજાવૃક્ષની શાખારૂપ એક વસાહત નથી. તે દુનિયાની સ પ્રજા સાથે સુખશાન્તિ અને સદ્ભાવપૂર્વક રહેવા અને જીવવા માંગે છે, એમ છતાં પણ જેની સાથે હજારો વર્ષની સંસ્કારગ્રંથીથી તે જોડાયેલ છે તે પડેશીઆ પ્રત્યે અને ખાસ કરીને પૂર્વમાં ચીન અને બાઁ અને પશ્ચિમમાં ઇરાન અને ખીજા દેશે! પ્રત્યે હિંદુસ્થાન સ્વાભાવિક રીતે વિશેષ મમતા ધરાવે છે.
તેથી હિંદુસ્થાનની આઝાદી સ્વીકારવી અને અંગ્રેજ સર• કારની ઓગસ્ટની અળખામણી જાહેરાતને અને એવી ખીજી સ જાહેરાતેાતે કચરાની ટોપલીમાં ફેંકી દેવી એ સૌથી વધારે અગત્યનું છે. તેા અને ત્યારે જ અમારા ભૂતકાળના સંબંધના ભયાનક અને પ્રાણુશાષક વારસામાંથી અમે છુટી શકીએ અને મિત્રદાવે એકમેક હાથ મીલાવી શકીએ.
હું સમજી શકું છું કે જ્યારે દુનિયાને એકત્ર રાખનાર તત્ત્વા ખળભળી ઉઠ્યા છે ત્યારે રાષ્ટ્રીય મુદ્દા ઉપર જ આપણુ બધુ ધ્યાન એકત્રિત વુ ન જોઇએ અને આખા દૃષ્યને સમગ્રપણે નિહાળવુ જોઇએ. આ વિગ્રહમાંથી આપણુને ગમે ન ગમે એવી અનેક નાખતા ઉભી થાય છે અને જે બાબતે તરફ આપણુને પક્ષપાત હાય તેને બનતા 2કે। આપવા જેટલું જ કર્તવ્ય આપણે હાથ ધરવાનું રહે છે. આ લડાઇ જીતાવી જોઇએ એટલુ કહેવુ બસ નથી, પણ આજના વિગ્રહ જે હેતુઓ સિધ્ધ કરવા માટે ચાલી રહ્યો છે તે હેતુ પણ સિધ્ધ થવા જ જોઇએ અને તે માટે તે હેતુ સ્પષ્ટપણે રજુ થવા જોઇએ અને તે દિશાએ અત્યારે શકય હાય તેટલું અમલમાં મુકાવું જોઇએ. કોંગ્રેસને આ મુદ્દો એક સરખા કાયમ રહ્યો છે અને આજે પણ એજ મુદ્દો કોંગ્રેસ આગળ ધરે છે.
અમારામાંના કેટલાક વધારે વિશાળ મુદ્દા ઉપર વધારે ભાર મુકવાનું ઇષ્ટ ગણે તે પણ જ્યાં સુધી હિંદની આખી રાજકીય ભૂમિકાનું પરિવર્તન ન થાય અને લોકવ્યાપી શત્રુવટ મૌલિક ફેરફારા વડે નાબુદ કરવામાં ન આવે ત્યાં સુધી અમારા એ પ્રયત્ના વધ્ય જ રહેવાના. એ સૌ કાઇએ બરેાખર સમજી લેવુ જોઇએ કે કેટલાક રાજકીય કેદીએની મુક્તિને કશા જ અર્થ નથી. એ તે એક પ્રકારની ચેલેજ છે કે જે દેશે ઉપાડી લેવી ઘટે છે.
આ વિગ્રહે રાષ્ટ્રીય વ્યવહારોમાં સશસ્ત્ર યુધ્ધ પાછળ રહેલી એવપુરી અને અધર્મમયતાની પુરી પ્રતીતિ કરાવી છે. હું શાન્તિવાદી (Pecifist) નથી, પણ હું માનું છું કે સર્વ પ્રજાએનુ નિઃશસ્ત્રીકરણ વર્તમાન વિગ્રહના જાહેર થયેલા હેતુઓમાંના એક હેતુ હાવા જોઇએ. મને બરાબર ભાસે છે કે આપણને ગમે કે ન ગમે પણ લડાઈ ચાલવાની જ છે અને એ સબંધમાં ઉદાસીનભાવ ધારણ કરવા શકય જ નથી.
ઉપર સૂચવેલી ભૂમિકા સ્વીકારવામાં આવે તે એમ સહજ કુલિત થાય છે કે અમારે અને તેટલો ટેકે અને સહકાર આપવા જોઇએ. પણ ઉપરની ભુમિકા સ્વીકાર્યા સિવાય અને એ પગલાં લીધા સિવાય સંગીન મદદ શકય નથી. ખાસ કરીને ચીન અને રશીઆ જે અમારા કેટલાએક આદર્શોના પ્રતિનિધિ છે અને જેમણે અસાધારણ ધૈર્ય દાખવ્યુ છે અને ગમે તેટલાં બલિદાને આપતાં પાછુ વાળીને જોયુ નથી તે બન્ને દેશના લેકે પ્રત્યેની ' અમારી સહાનુભૂતિ અને સાથ મારે વ્યક્ત કરવાં જોઇએ.
૧૬૫
“મહાત્માજી સાથેના મારા મતભેદ’
(ડીસેમ્બરની મધ્યમાં ભરાયેલ લખન યુનીવર્સીટીના પદવી પ્રદાન સમાર બના પ્રસંગે શ્રી. ચક્રવતી રાજગોપાલાચાય વ્યાખ્યાન આપતાં ગાંધીજી સાથેના પેાતાના મતભેદનુ” વિવરણ નીચે મુજબ કર્યું` હતુ`. આજે ચાલી રહેલી જુદી જુદી વિચારધારાઓ ચથાસ્વરૂપે ગ્રહણ કરવા માટે આ વિવરણ ધ્યાન ઉપર રાખવાની ખાસ જરૂર છે, પરમાન’દ) રાષ્ટ્રીય રાજનીતિના અનુસંધાનમાં અહિંસાને સિદ્ધાન્ત, અને તેના અમલસધે મારી અને મહાત્માજી સાથે મતભેદ પાયે છે એમ એશક તમારા સાંભળવામાં આવ્યું છે. આ બાબત ચેતરક્ ચર્ચાય છે અને લોકોને આ એક કુતુહલના વિષય બનેલ છે. આ કુતુહલથી મારા સાંભળવા મુજબ તમે પણ મુકત નથી. કોંગ્રેસના કાર્યક્રમ સબંધે અમારી વચ્ચે રહેલા મતભેદનુ અહિં તમારી સમક્ષ વિવરણ કરવુ યોગ્ય નથી તેભ ષ્ટ પણ નથી. પણ આજની પરિસ્થિતિમાં જે કેટલાક મૂળભૂત પ્રશ્નો ઉપસ્થિત થયા છે તેની તાત્ત્વિક ચર્ચા અહિં અસ્થાને નહિ ગણાય.
વિગ્રહના વર્તમાન બનાવા હિંદુસ્થાન સાથે અતલગના સબંધ ધરાવે છે અને રાજકીય અને માનસિક ભૂમિકા ક્ષણે ક્ષણે બદલાતી ચાલી છે. જ્યાં સુધી આજના હિંદ અને બ્રીટન વચ્ચેના
આજથી ખાવીશ વર્ષ પહેલાં બંધારણપૂર્વકની પરિણામશૂન્ય હીલચાલના ચક્રાવામાંથી આપણને મહાત્માજીએ રસ્તા દર્શાવ્યા અને કૉંગ્રેસને કબજે કરી. જો આપણી માગણી ન્યાયપૂર્ણ હોય અને તે માટે જરૂરી ભેગ આપવાને આપણે તૈયાર હાઇએ તા મહાત્માજીએ આપણને સમજાવ્યુ કે પ્રતિપક્ષ આપણી માંગણી સરળપણે સ્વીકારવાને તૈયાર ન હાય અને તેના વિરોધ પશુબળ સિવાય બીજા કાઇ. ઉપાય વડે ટાળી શકાય તેમ ન હેાય તે પણ આપણા દિલને ઘેરી વળતી નિરાશામાંથી છૂટવાના એક માર્ગ છે. તેમણે આપણુને અસહકાર અને સત્યાગ્રહના ઉપાયો શિખવ્યા અને અહિંસક આક્રમણના રસ્તા બતાવ્યા, જેને આપણે છેલ્લાં વીશ વર્ષ થીઃ ઠીક ઠીક સફળતાપૂર્વક ઉપયોગ કરતા આવ્યા છીએ. આ અનુભવે આપણને બાહ્ય સફળતાથી પણ વિશેષ કાંઇક આપ્યુ છે. આપણામાં અપાર ખળનુ ભાન ઉત્પન્ન કર્યું. છે અને અઃ ભાનની કમત સ્થૂળ સફળતા કરતાં પણ ઘણી વધારે છે; કારણ કે તેથી આપણે પરાજય અને નિષ્ફળતાનાં માઠાં પરિણામેાથી ખચી જઇએ છીએ અને ગમે તેવી પ્રતિકુલ પરિસ્થિતિ સામે ટકી રહેવાની આપણામાં તાકાત ઉદ્ભવે છે.
આમ છતાં પણ કોઇ પણ કાર્ય સિદ્ધાન્તના અમલનું સ્વરૂપ ક્રૂરતા જતા સંયોગે મુજબ ફેરવતા રહ્યા સિવાય ચાલે જ નહિ. આ જટિલ વિશ્વમાં કાઇ પણ સિદ્ધાન્ત જરૂરી બાંધછોડ સિવાય અમલમાં મુકી શકાતા નથી અને તેમાં પણ જ્યારે આપણને માત્ર છુટી છવાઇ વ્યક્તિ સાથે નહિ, પણ નરનારીના વિપુલ સમુદાય સાથે વ્યવહાર કરવાના હાય છે અને આપણા માથે એવા વિચિત્ર સંયોગે ઉભા કરવામાં આવ્યા હોય છે કે તેમાં કાઇ પણ સાધનના સીધેો અમલ શકય જ ન હાય ત્યારે તેા ઉપર જણાવેલ બાંધછે. અનિવાર્ય બની જાય છે.
હિંસાત્મક પધ્ધતિમાં આપણે પશુબળના ઉપયોગ વડે પ્રતિપક્ષના નાશ કરીએ છીએ. વિરધીને અન્ત લાવીને આપણે
સંબંધમાં પલટા આણવામાં ન આવે અને હિંદને સ્વતંત્ર જાહેર કરવામાં ન આવે અને સર્વ પ્રજાને સમાન ભૂમિકાથી સહકાર મેળવવામાં ન આવે ત્યાં સુધી આજની વિષમ પરિસ્થિતિનુ લેકાને સાચું ભાન આવવુ મુશ્કેલ છે.
મૂળ લેખકઃ પંડિત જવાહિરલાલ નેહુંરૂ અનુવાદકઃ પાન