Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1942 Year 03 Ank 17 to 24

SR No.: 525927
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1942
Total Pages: 76
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 7 MB

Page 15

તા. ૧૫–૧–૪૨
પ્રભુ જૈન
દાનની દિશા બદલા
દેશભરનાં ગામડાં અને શહેરામાં છુટા છવાયા જૈન વસે છે. વર્ષો પહેલાં ના ગામડાં તેમજ શહેરમાં ઠીક ઠીક સુખા હતા. વખત બદલાયા અને ગામડાંમાં ધંધો રાજગાર પડી ભાંગ્યા, જેના કારણે ધીમે ધીમે ગામડાંમાંથી ઘણાં કુટુ એ શહેરમાં આવકનાં સાધન મેળવવાની લાલચે આવવા લાગ્યાં અને તે નાના મેટા` પગારની નાકરી મેળવી જીવનનિર્વાહ મુશ્કેલીથી ચલાવવા લાગ્યા. આમાંના કેટલાક ધંધાના અભાવે સટ્ટાના ખુરા નાદમાં પડયા, જેના પરિણામે પ્રખ્યાત પેઢીએની હયાતી નાબુદ થઇ અને કેટલાક લાકા અતિ કંગાળ સ્થીતિમાં આવી પડયા. શહેરમાં આવનાર ભાઇઓને કેટલોક ભાગ ઉપર પ્રમાણે નોકરીએ ચડી જીવનનિર્વાહ ચલાવે છે ત્યારે કેટલોક ભાગ તા આવડતના અભાવે અને નાકરી કરવામાં ભેગવવી પડતી અનેક જાતની હાડમારી સહી લેવાની અશિકનના લીધે વગર મહેનતના સટ્ટાના ધંધામાં પડી જાય છે. નસીબ સજાગે તેઆમાંથી કોઇ કોઇ ભાઇ ધનવાન થાય છે. એ જોઇને મહેનત વગર ધનવાન થવાની લાલચ ઘણાંને થાય છે અને સટ્ટાના નાદમાં ઝુકાવે છે. પણ બધા કાંઈ ભાગ્યશાળી હાતા નથી. તેમજ ધંધાનીનેભાજી અને નસીબ બધાનાં સાં હાતાં નથી. એટલે એ ધંધામાં પડનારમાંથી ઘણા ખરાની આર્થિક સ્થિતિ કાંઈ બહુ સારી હેાતી નથી. અને ધણાની સ્થિતિ તેા ધણી દયાજનક હોય છે. એ સટ્ટાના ધંધા કરનાર ભાઇઓને ચોવીશે કલાક ચિંતાના ભાર ભગજ ઉપર રહ્યા કરે છે. માટે આવા અસ્થિર ધંધામાં પડવા કરતાં સ્વતંત્રપણે મહેનત મજુરીથી પ્રમાણિકપણે કાંઇક મેળવી જીવનનિર્વાહ કરવા એ ઉત્તમ છે એમ સરવે જનાએ સમજવું જરૂરી છે.
આપણી સમાજમાં જે થાડા ધનવાના છે અને લાખા કે હજારેની વાર્ષિક આવકવાળા છે તેઓએ પોતાના સાધી ભાઇએની ગરીબાઇ કેમ ઓછી થાય તેવા ઉપાયે વિચારવા • જોઇએ. તે પુરતા હુવા ઉજાસવાળાં અને પુરતી મેાકળાશવાળી જગામાં રહી શકે તેવાં મકાનો ઉભાં કરવાં, તેમનાં બાળકો ઉંચું શિક્ષણુ પામી સારા શહેરી, અને તે સારૂ શિક્ષણુનાં દરેક જ્ઞતનાં સાધન પુરાં પાડવાં, તથા સમાજના બાળકોના માયકાંગલા દુર્ગંળ દેહ વધારે મજબુત, કસાયેલા અને સુદૃઢ બને એવી કસરતશાળાઓ સ્થાપવી, ગામડાંમાં રહેતાં ગરીબ કુટુ ંબે ટુ મે માટે નાના નાના ગૃહઉદ્યોગો સ્થાપવા, તેમજ ગામડાનાં દરેક બાળક કે બાળકી અક્ષરજ્ઞાનથી વંચત ન રહે તેવી શાળાએની જોગવાઇ કરવી—આવી અનેક બાબતા પાછળ પેાતાની લક્ષ્મીના ઉપયોગ કરવા શ્રીમાનાએ સદા તત્પર રહેવુ જોઇએ.
અત્યાર પહેલાં આપણા પૂર્વજોએ ધર્મગુરૂની આજ્ઞા પ્રમાણે ધાર્મિક કાર્યો પાછળ કરેડા રૂપીઆ ખરચ્યા છે. પણ તેનાથી ધર્મ કે સમાજની ઉન્નતિ થઇ હાય એમ જણાતુ નથી. ઉલટુ આપણે અંતે બાબતમાં પછાત પડયા છીએ. લાખાની સખ્યામાં ગણાતાં જૈતાની વસ્તી ફકત અમુક લા ખની સંખ્યાની અંદર સંભાઇ જાય છે. આપણા પૂર્વજોની જાહેાજલાલીનાં તે સ્વપ્નાં જ રહ્યાં છે. વસ્તુસ્થિતિ આમ છે તેા પછી આપણા દાનના પ્રવાહ એવી રીતે બદલવાની શું જરૂર ઉભી થઈ નથી કે જેથી ધર્મ અને સમાજની ઊન્નતિ થાય અને સમાજના નીચલા થરના ભાઓને જીવનકલહ ઠીક ઠીક હળવા બને ?
1
આપણે હજુ પણ સમાજ અને ધર્મની ઉન્નતિની ખરી નાડ પારખી શકયો નથી. ખરે। ડોક્ટર કે હકીમ તે એજ કહી શકાય કે જે રંગીના રાગનુ ખરૂ નિરીક્ષણ કરી તે પ્રમાણે તેને
૧૭૭
ઉપચાર કરે. આપણા પૂર્વજોએ ખર્ચેલા કરાડા રૂપીઆ ધમ કે સમાજની ઉન્નતિ કરી શકયા નથી એ બાબતમાં ભૂતકાળના ઇતિહાસ સાક્ષી રૂપ છે. આપણે આ બાબત સમજી શકયા નથી એ સમાજનું કમભાગ્ય છે. હજુ પણ આપણે એજ જુની પ્રણાલિકા મુજબ દર વર્ષે હજારા અને લાખે રૂપીઆ ખરચીએ છીએ. આ આપણી વણીક બુદ્ધિને શરમાવનારૂં છે. ઉપધાન, તપ જેવા ધાર્મિક ઉત્સવેાના જલસા પાછળ, “નિવૃત્તિ નગરા” રચવા પાછળ, અને તપ કરનારને સાદા ભેજનથી પારણા કરાવવાને બદલે તેમની સ્વસ્થતાને નુકશાન કરે તેવાં જાત જાતનાં પકવાન, શકિતવર્ધક દવા, ચુરણ અને સ્વાદિષ્ટ સુદર ભેજન કરાવવા પાછળ લાખો રૂપીઆ ખરચીએ છીએ ત્યારે આપણે ભુલી જઇએ છીએ કે સમાજના એક ભાગને એક ટંકનુ પુરતુ સાદું ભોજન મળતું નથી; ઘણા કુટુને ભુખ્યા પેટે દિવસેાના દિવસે કાઢવા પડે છે; કેટલીક વિધવા અને અસહાય બહેને પેાતાની મર્યાદા સાચવવા કે સમાજના બાળકાને ઠંડીથી બચવા પુરતાં કપડાં પહેરવાને મળતાં નથી. ધણા ગામડાંના જૈન ભાઇ કાંદા, બટાટા, અને એવી ભાજી ત્યાજ્ય ગણાતી વસ્તુએનું વેચાણ કરવાના ધંધો કરી મહામુશ્કેલીએ ગુજરાન ચલાવે છે. એવા જતા પણ છે કે જે ખેડુતને ત્યાં પાણી ભરી તેમજ છ મજુર કામની માર્ક જીવન ચલાવે છે. આવા ગરીબાઇને ભાગ અનેલા સાધી ભાએના ઉધ્ધાર માટે અને સમાજમાંથી ગરીબાઇ દૂર કરવા આપણે બેદરકાર બન્યા છીએ. એ આપણા માટે ધણુ દુ:ખદ છે. માત્ર સમાજના ભલાની કાંઇ પણ દરકાર નહિ કરનારા અને માત્ર પોતાની જ માનપ્રતિષ્ટા ચેન કેન પ્રકારેણુ વધારવાનાં સ્વપ્નાં સેવતા ધર્મગુરૂઓની ઘેલછાભરેલી આજ્ઞાને આધીન થઇ લાખા રૂપીઆ ખરચવા આપણે તૈયાર થઈએ છીએ એ આપણી 'સારાસાર વિચાર કરવાની વિવેકબુદ્ધિની ન્યૂનતા દેખાડે છે. ધર્મએની ગમે તે આજ્ઞાને આધીને થઇ લાખા રૂપીઆ વેડરી નાખવા તૈયાર થવુ એ દાનની રીત જ નથી. કારણું જે દાનથી ધર્મ કે સમાજને અભ્યુદય સધાતા નથી, ગરીબાઇ ભાગવતા સમાજના ભાઇ હેંનેના ઊધ્ધારે થતા નથી એવુ દાન બહારથી ગમે તેટલું ઉજવળ દેખાતુ હાય ; સમાજમાં પ્રતિષ્ટા અને માન મળતાં હાય તે પણ નિરર્થક છે. પછી ભલે દાન કરનાર' અને દાન . કરવાની પ્રેરણા કરનાર પોતાને ધન્ય માને ?
જો આપણે ખરેખરા વણીક હાઇએ અને અંધશ્રધ્ધાએ ખરચાતા લાખા રૂપીઆથી ધર્મ અને સમાજની ઉન્નતિ થતી નથી, એમ પ્રમાણિકપણે સમજતા હાઇએ તે। આવા ઉત્સવા નિમિતે થતા ખરચા તરફ આપણા વિરેધ દેખાડવાં જોઇએ અને સમાજને ચેતવવી જોઇએ. શ્રીમાને લક્ષ્મીને સર્વ્યય સમાજ અને ધર્મની ઉન્નતિ થાય એવા શુભ કાર્યો પાછળ ખરચવાની પ્રેરણા કરવી જોઇએ. આપણી પાસે બીજી સમાજના શ્રીમતાએ કરેલી આવી સખાવતાનાં અનેક દૃષ્ટાંતા છે. નાની પણ સાહસિક પારસી કોમના શ્રીમતાની લાખા કરાડેની સખાવતાની પધ્ધતિ જુઓ. કપાળ અને ભાટીયા કામના શ્રીમતાએ કામની ઉપયોગિતા તરફ નજર રાખી કરેલી સખાવત તપાસો અને એવી કોઇ શુભ ચેજનાપૂર્વક સમાજના ભાઇ બહેનેાતી ગરીબાઇ દૂર થાય અને તેમના ઉદ્ધાર થાય એવી દિશાએ તમારી લક્ષ્મીના પ્રવાહ વહેતે કરા એવી સમાજના શ્રીમતેને મારી વિજ્ઞપ્તિ છે. અંધેરીમાં ઉપધાન ક્રિયાના નામે મહીના દાઢ મહીનાના સમારંભ પાછળ હજારો રૂપીઆનુ જ્યારે આંધણ થઇ રહ્યું છે ત્યારે આ મારી વિજ્ઞપ્તિ વધારે અર્થવાળી બને છે. જૈતેમાં દાનવૃત્તિ છે, પણ દાનની દિશ