Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1942 Year 03 Ank 17 to 24

SR No.: 525927
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1942
Total Pages: 76
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 7 MB

Page 13

તા. ૧૫-૧-૪૨
પ્રબુધ જૈન
૧૭૫
હું ટાળ, જીરની શ" ધ પડતા
માનકાળ ઉપર તેઓ ઉડતી દૃષ્ટિ નાંખે છે. વર્ધા શિક્ષણ યોજના આજે સર્વ શિક્ષણશાસ્ત્રીઓની એરણ ઉપર ટીપાઈ રહી છે તે વિષે આ ભાષણમાં કશે ઉલ્લેખ જ ન મળે. પિતાના લખાણને વધારે સ્પષ્ટ કરતાં અમેરિકાની શિક્ષણ પદ્ધતિની તેમણે ખૂબ પ્રશંસા કરી હતી અને બની શકે તેટલા વિદ્યાર્થીઓને અમેરિકા ભણવા જવાની તેમણે ભલામણ કરી હતી. કોઈ શ્રીમંત ગૃહસ્થ ગરીબની ગરીબાઈ ભુલી જાય એ સ્વાભાવિક છે, પણ શ્રી. મણિભાઈ જેવા અનુભવી અર્થશાસ્ત્રી હિંદુસ્થાનની ગરીબીને આટલી હદ સુધી ભુલી જાય એ જરા આશ્ચર્ય પમાડે તેવું છે.
તેમનું વ્યાખ્યાન પુરૂં થયા બાદ બીજા ત્રણ ચાર વકતાઓના - ભાષણે થયાં. શ્રી. મણિભાઈએ પિતાના વ્યાખ્યાન દરમિયાન
આવી સંસ્થાઓમાં ધાર્મિક શિક્ષણ ફરક્રિયાત રાખવામાં આવે છે તે સંબંધે કેટલેક ઉલ્લેખ કરેલે, તેના અનુસંધાનમાં શ્રી. ચીમનલાલ ચકુભાઈએ બહુ જ સુંદર વિવેચન કર્યું હતું. સર્વ ભાષણોમાં તેમનું અષણ શ્રેષ્ઠ લેખાયું હતું. ‘વંદેમાતરમ્ ના મંગળગીત વડે એ મેળાવડે વિસર્જન થયું હતું.
રાત્રીના પંડિત સુખલાલજીના પ્રમુખપણા નીચે રમણીકલાલ મેદીએ “અહિંસા” ઉપર એક વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. આ ભાષણ. કેવળ વિચારપાંડિત્ય દર્શાવનારૂં નહોતું, પણ તેની પાછળ તેમની ચોકકસ પ્રતીતિ અને જીવન સાધનાની છાયા હતી. ઉપસંહાર કરતાં પંડિત સુખલાલજીએ કેટલાક અસ્પષ્ટ મુદ્દાઓને એટલી સરસ રીતે સ્પષ્ટ કરી આપ્યા કે એકત્ર થયેલ મંડળી તેમને મુગ્ધપણે સાંભળી જ રહી હતી.
ત્રીજા દિવસે સવારે સ્નાત્રપૂજા ભણાવવામાં આવી હતી. બપેરે કાર્યવાહક સમિતિના સભ્ય અને પસાર થયેલા અને વર્તમાન વિધાથીઓએ સાથે જમણું લીધું હતું. સાંજે એક ભવ્ય ઉપાહાર સંમેલન યે જવામાં આવ્યું હતું. રાત્રીના મુંબઈ ઇલાકાના માજી પ્રધાન બાળા સાહેબ ખેરના પ્રમુખપણ નીચે પંડિત સુખલાલજીએ ‘ભારતીય સંસ્કૃતિનું સ્વરૂપ” એ વિષય ઉપર અસાધારણ વિદ્વત્તાથી ભરેલું વ્યાખ્યાન આપ્યું હતું. ભારતીય સંસ્કૃતિને પ્રદેશ તો અતિશય વિશાળ છે, પણ પંડિતજીએ પિતાના વિષયને ભારતના “પ્રવર્તક અને નિવર્તક ધર્મો”
પુરતા મર્યાદિત કર્યો હતો અને એ બન્ને પ્રવાહોની રૂપરેખા રજુ કરીને એ બન્ને પ્રવાહોની અસંગત મેળવણીના પરિણામે આજના સર્વ ધર્મે કેવી વિકૃતિને પામ્યા છે તેને આબેહુબ ખ્યાલ આપ્યો હતે ખેર સાહેબે પણ એટલો જ વિચારપ્રેરક ઉપસંહાર કર્યો હતે. પંડિત સુખલાલજીનું ભાષણ અને ખેર સાહેબ પ્રમુખ સ્થાને એ તો ગંગા યમુનાના સંગ જેવું સુવર્ણમાં રનને મઢવા જેવું, સેનામાં સુગંધને મેળવવા જેવું હતું.
ચેથા દિવસે સવારે “વિધાપતિ’ નું રજતપટ જોવા માટે જુનનવા વિદ્યાથીઓ તેમજ કાર્યવાહક સમિતિના સભ્યો રેકસી સીનેમામાં એકત્ર થયા હતા. સાંજના વિદ્યાલયના વર્તમાન વિધાથીઓનું સ્નેહ સંમેલન હતું અને તેમાં પ્રારંભકાળથી આજસુધી કાર્યવાહક સમિતિમાં ચુંટાતા આવેલા શ્રી મેહનલાલ દલીચંદ દેસાઈ પ્રમુખસ્થાને બરાજ્યા હતા. આ સંમેલનનું પ્રાસ્તાવિક વિવેચન બાદ અલ્પ ઉપહાર વડે આનંદપૂર્વક વિસર્જન કરવામાં આવ્યું હતું. ,
આવી રીતે શ્રી મહાવીર જૈન વિદ્યાલયના રજત મહોત્સવનો સમારંભ વિદ્યાલયની પ્રતિભાને શોભાવે અને વધારે તેવી રીતે અનેકવિધ કાર્યક્રમઠારા સફળતાપૂર્વક પાર પાડવામાં આવ્યું હતું.
પરમાનંદ
રાષ્ટ્રપતિને ગાંધીજીનો પત્ર - બારડોલીમાં મળેલી કા. વા. સમિતિ ઠરાવ થયો તે અરસામાં ગાંધીજીએ રાષ્ટ્રપતિ મૌલાના અબુલ કલામ આઝાદ ઉપર નીચે મુજબ એક પત્ર લખ્યો હતઃપ્રિય મૌલાના સાહેબ,
કાર્યવાહક સમિતિ સાથેની ચર્ચા દરમ્યાન મને માલુમ પડયું કે ૧૮૪૦ ના સપ્ટેમ્બર માસમાં મુંબઈ ખાતે થયેલા અખિલ હિંદ મહાસભા સમિતિના ઠરાવને અર્થે કરવામાં મેં ભુલ કરી હતી. હું તેને એવો અર્થ કરતા હતા કે આ યુદ્ધમાં કે કોઈ પણ યુદ્ધમાં અહિંસાના કારણે કોંગ્રેસ ભાગ લઈ શકે નહિ. મને આશ્ચર્ય થયું કે ઘણા ખરા સભ્ય મારા અર્થને સ્વીકારતા નહોતા. મુંબઈને એ ઠરાવ ફરીથી વાંચતાં મને પણ માલુમ પડયું કે મારાથી જુદા પડતા સભ્યોને ખ્યાલ સાચે હતો અને ઠરાવની શબ્દ રચનામાં ઉતરી ન શકે એવો અર્થ હું ધટાવી રહ્યા હતા. ઉપર જણાવેલી ભુલ માલુમ પડતા અહિં. સાને જેમાં ગૌણ સ્થાન હોય એવી ભૂમિકા ઉપર ચાલતી યુદ્ધવિરેાધી લડતમાં કોંગ્રેસને ઘેરવાનું કાર્ય મારા માટે અશક્ય બને છે. દાખલા તરીકે ગ્રેટબ્રીટન સામે રહેલી અપ્રીતિની ભૂમિકા ઉપર જ ઉપસ્થિત થતી યુધ્ધવિરોધી હીલચાલને હું સંમત ન કરૂં. જો હિંદુસ્થાનને આઝાદ બનાવવામાં આવે તો વર્તમાન યુધ્ધમાં બ્રીટનને સક્રિય સાથની સુચના ઉપર જણાવેલ ઠરાવના ગર્ભમાં રહેલી છે. જો ભારે અભિપ્રાય એ મુજબ હત અને સ્વતંત્રતા મેળવવા ખાતર પશુબળના ઉપયોગને હું ઉચિત ગણતા હત અને એમ છતાં પણ સ્વાતંત્ર્ય પ્રાપ્તિના બદલા તરીકે યુદ્ધ પ્રયત્નમાં સાથ આપવાનો ઈન્કાર કરતે હોત તે મારા દેશને ન છાજે એવું વર્તન કર્યાને મેં ગુન્હો કર્યો છે એમ હું માનત. મારી ચોકકસ માન્યતા છે કે માત્ર અહિંસાજ હિંદુસ્થાનને અને દુનિયાને આત્મવિનાશમાંથી બચાવી શકે તેમ છે. આમ હોવાથી હું એકલો હોઉ કે અથવા કોઈ સંસ્થા કે વ્યક્તિઓ સાથે હોય તે પણ ગમે તેવી સ્થિતિમાં ભારે મારૂં ધર્મકાર્ય ચાલુ જ રાખવું જોઈએ. તેથી મુંબઈના ઠરાવે મારા માથે જે જવાબદારી મૂકી છે એમાંથી મને મુક્ત કરવા કૃપા કરશે. જે પ્રકારની અહિંસામાં હું માનું છું તે પ્રકારની અહિંસામાં માનતા હોય તેવા જે કઈ કગ્રેસવાદીઓને હું પસંદ કરૂં તેમને સાથે લઈને સર્વ પ્રકારના યુદ્ધો સામે મારા વિચારે વ્યક્ત કરવાની છુટ મેળવવા માટે હું સવિનયભંગની લડત ચાલુ રાખવા માંગુ છું. આ કટોકટીના સમયે લેકોને પિતાના સ્થાનમાં સ્થિર રાખવા અને મદદ આપવા માટે જેમની સેવાની જરૂર હશે તેમને સવિનયભંગ માટે હું પસંદ કરીશ નહિં. ગાંધીજીને પત્ર ઉપર કા. વા, સમિતિએ કરેલ ઠરાવ A કાર્યવાહક સમિતિ ગાંધીજીએ ઉપસ્થિત કરેલા મુદ્દાનું વ્યાજબીપણું સ્વીકારે છે અને તેમણે ઉલેખેલા મુંબઈના ઠરાવે તેમના માથે જે જવાબદારી મૂકી છે તેમાંથી તેમને મુક્ત કરે છે, પણ આ સમિતિ તેમને ખાત્રી આપે છે કે સ્વરાજ્ય પ્રાપ્તિ માટે તેમની દેરવણ નીચે સ્વીકારવામાં આવેલી અહિંસાની નીતિ જે લેકજાગૃતિ કરવામાં તેમજ બીજી રીતે પણ આટલી બધી સફળ નિવડી છે તે નીતિને કોંગ્રેસ વળગી રહેશે. કા. વા. સમિતિ તેમને વિશેષ ખાત્રી આપે છે કે આઝાદ હિન્દમાં પણ અહિંસાનું ક્ષેત્ર બને તેટલું વિકસાવવા કેગ્રેસ આતુર રહેશે. આ સમિતિ આશા રાખે છે કે સવિનયભંગને જેમાં સમાવેશ થાય છે તેવા તેમના ધર્મકાર્યને આગળ ધપાવવામાં મહાસભાવાદીઓ તેમને પૂરી મદદ કરશે.
અનુવાદક-પરમાનંદ