Page Text
________________
તા. ૧૫–૫-૪૦
3
જૈન ધર્મ અને અહિંસા
વખતેવખત માર્ગ બતાવનાર નીકળે જ છે.
અહિંસા એ સનાતન છે. અમુક પહેલાં તે ન હતી એમ (તા. ૮-૪-૪૦ ના રોજ હીરાબાગ હોલમાં મળેલી . .
ન કહેવાય. વખતો વખત તેને પ્રચાર કરનાર મળે છે. અહિંસા સભામાં પ્રમુખસ્થાનેથી માન્યવર કાકા સાહેબ કાલેલકરે આપેલ
* સાચી સાધના બ્રહ્મચર્યથી છે એમ મને સદા જણાયું છે. જે વ્યાખ્યાનને સારભાગ)
'વિલાસ કરે છે અને તેમ કરી ભરવા માટે બાળક પેદા કરે છે ઘણીવાર અધ્યક્ષસ્થાન એ માત્ર શોભા અને માનનું
તે અહિંસક નથી. જે વિલાસ ઘટે તાજ જીવનમાં યથાર્થ સ્થાન હોય છે. અને તેથી એ સ્થાન લેતાં કેઈને ક્ષોભ થત
અહિંસા ઉતારી શકાય અને સમાજમાં ફેલાવી શકાય. નથી. પણ આજે આ સ્થાને આવતાં મને કાંઈક ક્ષેભ થયો
- પુન્ય દુઃખકર છે પણ તેનું ફળ સુખકર છે જ્યારે પાપ છે. આજની સભાનું પ્રમુખસ્થાન મને આપીને શ્રી પરમાનંદ
દેખીતી રીતે સુખકર છે પણ તેનું ફળ દુઃખકર છે. તેથી ભાઈએ મને કડી હાલતમાં મૂકે હાય એમ મને જણાય
વિલાસ સુખકર લાગે તે સ્વાભાવિક છે. તે છેડાય તેટલે અંશે છે. કારણ કે હું જાતે બ્રાહ્મણ છું. જૈન ધર્મ વિષે મેં કાંઈ બહુ
અહિંસા ધર્મની સાનિધ્યમાં પહોંચાય વિલાસ દૂર કરવા ઈન્દ્રિય જાણ્યું નથી. પણ માને છે કે મેં ઘણું વાંચ્યું છે. આ પણ
વૃત્તિઓને જીતવી પડે છે અને તેનું નામ તપ છે. તેજ અહિંસા બરાબર નથી મેં તે ઘણા અનુભવીઓ પાસેથી મેળવ્યું છે.
છે. આ સાધના વ્યકિતગત અને સામુદાયિક એમ બન્ને રીતે એ ખરૂં છું આજે હું આ સ્થાને આવ્યો હોઉં તે તે એકજ
થાય છે એ બતાવનાર તીર્થકરે અવાર નવાર આવવા જ જોઈએ. કારણે કે જીવનભર જેમણે જ્ઞાન સેવન કર્યું છે અને જીવનમાં
અને સનાતન અહિંસા ધર્મ આગળ વધવું જોઈએ. ઉતાર્યું છે તેવા પુરૂષના અનુભવ વચન સાંભળવા મળે પછી
- ' મનુષ્ય જાતને મેટ ગુન્હ સજા કરવી તે છે. તે સામાન્ય શ્રોતા તરીકે હો કે પ્રમુખ તરીકે.
અન્યને તમે સજા કરનાર કોણ ? ગુન્હા બદલ તેણે પ્રાયધર્મની વ્યાખ્યા ઘણી થઇ છે. મને લાગે છે કે જે સાધના " શ્ચિત કરવું જોઈએ. ગુન્હાની સજા કરવાથી તે હિંસા એછી બતાવે તે ધર્મ જૈનધર્મમાં જેવી સાધના બતાવી છે જેવી સુવ્ય
કરવાને બદલે આપણે પ્રતિહિંસા કરવા લાગ્યા સજા કરવાથી વથિત વિચારણા છે તેવી બીજે કયાં મારા જેવામાં આવેલ
સુધારણા થતી નથી. આપણે તેથી ભલે સંતોષ અનુભવીએ નથી. આત્મોદ્ધાર માટેની જે વિગતે છે તે મારફત જ માણસ
પણ વાસ્તવિક રીતે તેથી હિંસા બેવડાય છે. ગુન્હો કરનારની પિતાને મદદ કરી શકે છે. આ સાધના બે ઢબથી થાય છે.
હિંસા અપ્રતિષ્ઠિત છે જ્યારે સજા થાય તેને લોકો સારૂં ગણે પિતા પુરતા વિચારી કરી આત્મશુદ્ધિથી આત્મવિજય કરે અને
છે તેથી એ પ્રતિહિંસા પ્રતિષ્ઠિત છે. આ છે અવળા માર્ગની અંતે મુક્ત થવું આ પહેલી સાધના બીજી દિશા એ છે કે તેમાં
સાધના આટલું સમજીએ તે અહિંસાને રસ્તા સમજાશે. ભાવી કેવળ વ્યક્તિને વિચાર ન કરતાં આખા સમાજને વિચાર કરો.
તીર્થકર આપણને જરૂર બતાવશે કે સજા કરવી એ પણ ગુન્હોજ બધા મળીને સમાજ થાય છે અને તે જ મુખ્ય ગણાય છે.
છે. ક્રોધી સામે જૈધ ન કરીએ તે તેણે શાંતે થવું જ રહ્યું. આપણે એક એક ગાત્રને વિચાર નથી કરતાં પણ સમગ્ર શરી
अतृणे पतितो बहिन स्वयमेवोपशाम्यति । રને વિચારીએ છીએ એ જ રીતે સંગઠનપુર્વકની મનુષ્યનીતિ
તૃણ વિનાના સ્થાનમાં પડેલ અગ્નિ એની મેળે શાંત
થાય છે.. અહિંસાની સાધના કેમ કરી શકે એ વિચારણીય છે.
આપણે અહિંસાની બાલ્યવયમાં છીએ. ખુબ ધીરજ અને અખુટ મારી માન્યતા મુજબ અત્યાર સુધી મનુષ્ય જીતની બાલ્યા
હિંમતની જરૂર છે. માર્ગ લાંબો છે અને મેળવીને કામ કરવાની વસ્થા હતી આજ સુધી વ્યકિત પુરત માર્ગ વિચારવા-તાવ
જરૂર છે. તે માટે ઘણા મહાપુરૂષે આવશે ને રસ્તો બતાવશે. વાથી આપણું નભતું. પણ હવેનું કામ વિકટ છે હવે તે સામાજીક સાધન બતાવવાના દિવસે આવ્યા છે. હવેની સાધના
માત્ર સ્થળ હિંસા છોડવાથી બસ નથી જ્યાં ધનના ઢગલા માત્ર આત્મશુદ્ધિની નહીં પણ સમાજ જીવનની શુદ્ધિની છે. એકત્ર થયા છે તેના પાયામાં પાપ છે-હિંસા છે. અમેરીકામાં
દરેક બાળકને કયારેક એમ થાય છે કે-કાલે જે સમજાતું કકર લેકે અહિંસક છે અને પૈસાદાર પણ છે. હિંદુસ્તાનમાં નહતું, તે આજે સમજાય છે. મનુષ્યને પણ ઘણીવાર એમ જેને અહિંસક હોવાનો દાવો કરે છે છતાં ધનાઢય પણ છે. દ્રોહ જણાય છે કે અમુક મહાપુરૂષ આ જગતમાં આવ્યા પછી વિના પૈસે મળતું નથી તેથી અહિંસા અને પૈસે એ બન્નેને આટલું સમજાયું દરેક ધર્મમાં સાધના બતાવનાર પુરૂષ આવે મેળ કેમ મળે એ મને તે સમજાતું નથી, તમે કીડીયારું પુરો, છે. મુસ્લીમ માને છે કે ઈસ્લામ મહમદે કહ્યું તે અંતિમ વચન રાત્રી ભોજન ન કરે, બટાટા ન ખાઓ-એ બધું સારું છે પણ છે. સનાતનીઓ પણ ઈશ્વરના અમુક અવતાર માને છે અને એ પ્રારભની ક્રિયા છે. આપણે તો અહિ સી ધર્મમાં આગ જને પણ એવીશ-તીર્થકરને માને છે. જેને માને છે કે છેલ્લા છે, જગતમાં યુધ્ધ ચાલે ત્યારે આપણે ઠંડે કલેજે કેમ બેસી તીર્થંકર મહાવીર થઈ ગયા હવે કઈ થનાર નથી આ દલીલી શકીએ ? રસ્તે શેાધવે જોઈએ પરિવર્તનની જરૂર છે. ઘણા મારે ગળે ઉતરતી નથી. કોઈ એક વ્યકિન-ગમે તેટલી મહાન કહે છે કે યુધ્ધ તે યુરોપમાં ચાલે છે. આપણે ત્યાં તે ગાંધીહોય છતાં તેના જવા સાથે ધર્મશાસ્ત્ર પૂર્ણ થઈ જતું નથી. તે જીના પ્રતાપે ઠીક છે. પણ હું કહું છું કે પ્રાંતે પ્રાંતમાં અંદર તે પછી માણસ જાત પુરી થઈ ગણાય. વિશ્વ રચના ચલાવનાર અંદર ભાગલા પડયા છે ખુણે ખુણે અવિશ્વાસ ફેલાવે છે. આ અગમ્ય શકિત કાંતે-તૃપ્ત થઈ હોય અથવા તે નિરાશ થઈ બધા હિંસાના પ્રતિક છે. યુરોપના હાથમાં શસ્ત્ર છે, આપણે હોય એમ જ આ ઉપરથી માની શકાય પણ ખરેખર તેમ એક બીજાના પગ ખેંચીને પાડીએ છીએ. સરવાળે તે બને નથી. વારંવાર સાધનાનું સંસ્કરણ થવું જ જોઈએ તે કરનાર સરખા છીએ ત્યાં સમર્થોની હિંસા વતે છે. અંહિ અસમર્થોની પણુ થવા જ જોઈએ જે કાળે ચાર વ્રતની જરૂર હતી તે કાળે
જાગતા જેને વિચાર કરવું જોઈએ અને હિંસકતા, દ્રોહ તેમ ચાલ્યું પણ જ્યારે તેમાં ફેરફાર કરી પાંચ કરવા જરૂર ' આદિને દુર કરવા પ્રયત્ન કરવો જોઈએ. એ માર્ગ બતાવનાર પડી ત્યારે તે કરનાર નીકળ્યા અને પાંચ વ્રત શ્યા. આજ પ્રમાણે જિનેશ્વરને આપણા વંદન હો ! ! શ્રી મુંબઈ જેને યુવક સંધ માટે તંત્રી મુદ્રક પ્રકાશક: શ્રી. મણિલાલ મેકમચંદ શાહ, ૪૫-૪૭ ધનંજી ટ્રીટ, મુંબઈ..
મુદ્રણસ્થાન : સૂર્યકાન્ત પ્રિ. પ્રેસ, ૪૫૧, કાલબાદેવી રોડ, મુંબઈ. ૨
| SR No. | 525925 |
| Book Title | Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1940 Year 01 Ank 18 to 24 and Year 02 Ank 01 to 17 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Manilal Mokamchand Shah |
| Publisher | Mumbai Jain Yuvak Sangh |
| Publication Year | 1940 |
| Total Pages | 232 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India |
| File Size | 26 MB |