Prabuddha Jivan - Prabuddha Jain 1939 Year 01 Ank 01 to 17

SR No.: 525924
Original Sutra Author: N/A
Author: Manilal Mokamchand Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1939
Total Pages: 156
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 15 MB

Page 109

દોઢ આને
REGD. NO. B 4266
શ્રી મુંબઈ જે ન યુવક સંઘનું પાક્ષિક મુ ખ પર
૧
પ્રબુદ્ધ જૈન
[તંત્રી : મણિલાલ મેકમચંદ શાહ]
વર્ષ : ૧ અંક : ૧૩
મુંબઈ : મંગળવાર ૩૧ ઓકટોબર ૧૯૩૯
ગ્રાહક : રૂ. ૨ સભ્ય: રૂ. ૧
દષ્ટિ અને વૃત્તિને વ્યાપક બનાવજે
, શ્રી વિનોબાના 1
રામાયણમાં હત્યાની જે વાત આવે છે તે મને બહુ મળી શંક, સેવક, ભલે મર્યાદિત સ્થાનમાં રહીને સેવા કરે પણ ગમે છે. રામનું ચઢિ તે શ્રેષ્ઠ છે જ, પણ રામચરિત્ર સાથે એની સેવા પાછળની ભાવના તે વિશાળ, વ્યાપક અને સંકળાયેલી અહલ્યાની વાત ઉપર હું મુગ્ધ બની જઉં . આજે અમર્યાદિત રહેવી જોઈએ. ગામડામાં બેસીને પણ વિશ્વેશ્વરની પણુ આપણી અંદર વસતે રામ (સવ) પરવાર્યો નથી. રામનો પૂજા થઈ શકે છે. બીજાને ગ્યા વિના જે સેવા થાય તે જન્મ થઈ ચૂકયે છે; કાઈ એને ઓળખે યા ન ઓળખે. પરંતુ અણમોલી બની જાય છે. બુદ્ધિ અને ભાવના વ્યાપક હોય તે આજે રાષ્ટ્રમાં રામ છે. રામ ન હોય તે રાષ્ટ્રમાં જે આટલું નાના કામની પણ ઘણી મોટી કિંમત અંકાય. તેજ દેખાય છે તે ન દેખાતું હોત. ઊંડા ઊતરીને જે જોઈ
: ભક્ત સુદાઓ : શકે છે તેને રાષ્ટ્રમાં રામનો અવતાર થઈ ચૂક જણાય છે.
સુદામ મૂડીભર તાંદુલ લઇને ભગવાન પાસે ગયો હતો. ભારતવર્ષમાં આજે જે રામલીલા ચાલી રહી છે તેમાં હું કો
પણ એ મૂઠી જેટલા તાંદુલમાં પ્રવાડ શકિત ભરી હતી. ભક્ત ભાગ ભજવું – કયા પાત્રને સ્વાંગ સળું –એ મને ઘણીવાર
સુદામામાં દેવની બુધ્ધિ વ્યાપક હતી. કેટલાક અભ ગિયા એવા પ્રશ્ન થાય છે. રામલીલામાં મારે પણ ભાગ તો લે જ જોઈએ.
હોય છે કે કામ તે ઘણાં મેટાં ઉપાડે, પણ એનું ફળ નજીવું જ લક્ષ્મણ બનું? નહિ – નહિ. લક્ષ્મણની તે જાગૃતિ, તે ભકિત મળે છે. સુદામાએ નાની સેવાથી મોટું ફળ હાંસલ કર્યું. હું કયાંથી લાવું? તો પછી ભરત બનું? નહિ, ભરતની મતલબ એ છે કે જેની બુધિ શુદ્ધ, નિષ્પાપ, પવિત્ર તથા કર્તવ્યદક્ષતા, જવાબદારીનું સતત્ ભાન, દયાળુતા અને ત્યાગ
સમત્વવાળી હોય છે, જે પોતે ભકિતમય, પ્રેમમય હોય છે તે કયાંથી લાવું? હનુમાનનું તે નામ લેવાની પણ હિમ્મત નથી નાની જેવી ક્રિયા કરે તો પણ મહાન ફળ મેળવી લે છે. નાની ચાલતી. એની એ સેવા, એ નિષ્ઠા, એ શક્તિ હું ક્યાંથી લાવું? ક્રિયાનું મૂલ્ય ઘણું વધારે હોય છે. એ એક આધ્યાત્મિક હનુમાન એટલે રામનું હૃદય. પુષ્યને કોઈ અંશ મારી પાસે સિધ્ધાંત છે. મા પિતાના પુત્રને કાગળમાં બે જ લીટીઓ લખે સિલકમાં નથી તેથી રાવણ બનું? નહિ, રાવણું બનવું રહેલ છે, પણ એને પ્રભાવ વિલક્ષણ પડે છે. પ્રેમની શાહીથી નથી. એની ઉwતા, એનું મહત્ત્વ, એની મહત્વાકાંક્ષા મારે પવિત્રતાના સ્વચ્છ કાગળ ઉપર એ અક્ષરે આલેખાયેલા હોય ક્યાંથી કાઢવી ? ત્યારે મારે આ રામલીલામાં કયો વેષ કાઢવા ? છે. સફેદ કાગળનું ભરેલું એક મોટું થયું ભલે ચીતરી કાઢે,
ને અભિનય કરું? રામાયણમાં શું એવું કોઈ પાત્ર નથી કે પણ એમાં જે શુભ્ર-નિર્મલ બુધ્ધ ન હોય, એમાં પ્રેમને જે મને થર્ડ પણ બંધબેસતું થાય? જટાયુ થાઉં? શબરી બનું?
પ્રવાહ વહેતો ન હોય તે એ શું નકામું છે. પણ એ તો બધાં સુસેવકે હતાં. મારી નજર અહલ્યા ઉપર
: વ્યાપતાની મહાર-છાપ : કરે છે. અહલ્યા તે પથ્થર બનીને રામની રાહ જોતી બેઠી હતી.
પરમાત્માને ત્યાં “કેટલી સેવા કરી ?” એવો પ્રશ્ન નથી .: અહલ્યાનું આખ્યાન :
હતો. “કેવી સેવા કરી” એ જ મુખ્ય પ્રશ્ન હોય છે. વિપુલ અને
બહુરંગી સેવાનું મૂલ્ય, તુ સેવકની સામાન્ય સેવા કરતાં મુલ અહલ્યાને અભિનય કરવાનું મને મન થાય છે. જડ
વધારે નથી હોતું. જાર કે બાજરાનું એક ભરેલું ગાડું રસ્તા પથ્થર બનીને બેસી જઉં. પણ એટલામાં અહલ્યા મારા કાનમાં
ઉપરથી ચાલ્યું જતું હું જોઉં છું. પણ એની કિંમત હું મારા આવીને કહી જાય છેઃ “આખી રામાયણમાં શું તું મને તુચ્છ નાના ખિસ્સામાં સમાવી શકું છું. દસ હજાર રૂપિયાની નાની જડમૂઢ પાત્ર માની લે છે? તું બુદ્ધિમાન થઈને અહલ્યાના
નોટ મારા ગજવામાં મૂકી શકું છું. નોટ કીમતી છે, કારણ પાત્રને સૌથી હલકું ગણી કાઢે છે? મારી કોઈ પિગ્યતા તને
કે એની ઉપર સરકારી મહોર–છાપ છે. સામાન્ય સેવકની સેવા દેખાતી જ નથી? રામે અયોધ્યાથી માંડી રામેશ્વર સુધી યાત્રા
ઉપર પણ વ્યાપતાની એવી જ મહેરછાપ રહેવી જોઈએ. ભલે કરી ત્યાં રસ્તામાં હજારો પથ્થર એના પગ સાથે ઠેકરાયા હશે.
કઈ જબરજસ્ત સેવાનું કાર્ય ઉપાડે, પણ એની દૃષ્ટિ અથવા એકેને ઉધાર થયે? એવો નાલાયક પથ્થર બનીને વૃિત્તિ જે વ્યાપક ન હોય તે, નાની પણ વ્યાપક દૃષ્ટિવાળી થોડી જ બેઠી હતી ? મારામાં જે ગુણુ હતા તે તને નથી સેવા એના કરતાં વધુ મૂલ્યવાન બની જાય છે. વ્યાપક દૃષ્ટિથી દેખાતે ?” અહલ્યાની વાત મારા હૈયા સોંસરવી ઉતરી ગઈ કરેલી નાની સેવા પણ અણમૂલ બની શકે છે અને એ જ અહલ્યારૂપી શિલામાં જે ગુણ હતો તે એકલી શિલાનો મહિમા એની મુખ્ય ખૂબી છે. હું તથા તમે એવી સેવા કરવા નહતે; તેમ એક્લા રામના ચરણસ્પર્શને પણ એ મહિમા શક્તિમાન થઈ શકીએ એ જ એનું સાચું રહસ્ય છે. તમે ગમે નહતા. અહલ્યા જેવી શિલા અને રામના ચરણ જે સ્પર્શ ત્યાં રહે, ગમે તેવી સેવા કરો, પણ સંકુચિત દૃષ્ટિને ત્યાગ એ બનેને સંયોગ થ જોઈએ. રામના ચરણથી બીજી : કરજે--વ્યાપતા કેળવજે, વ્યાપકતાથી જ સેવાને ભરી દેજે. શિલાઓને ઉધાર ન થાય તેમ અહલ્યારૂપી શિલાને બીજા આવી વ્યાપકતા આપણા કાર્યકર્તાઓમાં બહુ ઓછે અંશે કેઈના ચરણથી ઉધ્ધાર ન બની શક્યા હોત. હું એને દેખાય છે. કુશળ કાર્યકર્તાઓને પણ સંકુચિત દૃષ્ટિએ કામ અહલ્યા-રામ-ન્યાય કહું છું. બન્નેના મિલનથી કંઈક સિધ્ધિ કરતા જોઈને મને દુઃખ થાય છે.
સુશીલ