________________
:: તરૂણ જૈન ::
વી? કેવું વિકટ અને વિચિત્ર કાર્ય? બધામાં સૌથી મુખ્ય સ્થાન લે તે જરૂર ગુલામીને અન્ત આવે, અને આથી તેણે નવજુવાનને તે બેન્જામીન લેંડી નામના એક વૃદ્ધનું તેની તરફ આકર્ષાયું. આ એકત્રિત કરવાના પ્રયત્નો આરંભવા માંડ્યા. વૃધુ કેટલાક વર્ષોથી ગુલામેની પ્રથા નાબુદ કરવા પ્રયત્નો આદયો ગુલામો વિશેની લેકની માન્યતા પણું અજબ હતી. તેમને હતા પરનું તેમાં તેમને નિષ્ફળતાજ મળી હતી. ગેરીજનપર લેંડીના ખાત્રી હતા કે જે ગુલામેને મુકત કરવામાં આવશે તે પછી ખેતી. ઉપદેશાનો સારો પ્રભાવ પડશે અને એ સાથે પાદરીઓ પર તેને તમાક કે રૂની પેદાશ સમૂળી બંધ પડી જશે. ખેતરમાં કામ માટે ધીકકાર પણ વધે.
મજુર પણ મલશે નહિ અને દેશમાં દુકાળ પડશે. એ સમયે ખેતગુલામીની વિરૂધ્ધ આન્દોલન કરવું એ એક મુશ્કેલ કાર્ય હતું. રોમા તેમજ કારખાનાઓમાં નીચો પુરૂષ અને સ્ત્રીઓ વીના મજુઆમ છતાં પણ ગેરીજન ન ડગ્યો, તેણે તે પ્રયત્ન જારીજ રાખ્યો રીમે કામ કરતાં હતાં. તેમની પાસેથી સકત અને ક્રૂર રીતે કામ ભાષણો દ્વારા તે આ વિરૂધ્ધ પ્રચારકાર્ય કરવા માંગતા હતા પરંતુ લેવાતું તેમને અજ્ઞાન અને અશિક્ષિત રાખી જગતના વ્યવહારથી આ કાર્ય માટે બધેજ ગૈરીજન પર ધીકકાર વર્ષ એટલે તેને તદ્દન ભિન્ન રાખવામાં આવ્યા હતા. કોઈ નીગ્રો પોતાના સંતાનોને સ્થાન પણ કોણ આપે? આમ છતાં પણ ગૈરીજન ન ડગ્યો. અન્ત રમાડી ન શકે, પિતાની સ્ત્રી સાથે સુખથી બેસી પણ ન શકે , ઘણી હમજાવટને પરીણામે એક સ્થાન તેને મલ્યું. સભાની જાહે- હબસી લકે અંદર અંદર પતિ-પત્નિને સંબધ પણ રાખી શકતાં નહિ. રાત થઈ અને નકકી કરેલા સમયે સભા મલી.
કારણ તેમને માલિક જ્યારે ઈચ્છતા ત્યારે તેમને જુદા પાડી શકતા સભાનું કાર્ય શરૂ થાય તે પહેલાંજ ઉશ્કેરાટ વધવા માં એમનાં બચ્ચાંઓને બળાત્કારે છીનવીને ગોરા લેકે તેમનું લીલામ હતો. લોકે ગેરીજનને કાવે તેવી ગાળ દેતા હતા. શ્રીમતિના કેટલાંક ' કરતાં માતાપીતાને પોતાના સંતાનપર કોઈ પ્રકારને પણું હકક ન ભાડુતી માણસોએ આવી સભામાં ધાંધલ મચાવવા માંડી નિયત હતા. જનાવર કરતાં એ ક્રૂર અને અસહ્ય વર્તન તેમની પ્રત્યે કરેલા સમયે ગેરીજન બોલવા ઉભો થયો. પણ પહેલાં કહ્યું તેમ દર્શાવવામાં આવતું હતું. બધાં નીગ્રો એકી સાથે મળી શકતાં પણ લકે તેનું ભાષણ સાંભળવાં કંઇ ઓછાજ આવ્યા હતા. તેમને નહિ. ભાગ જોગે ને દસ-બાર નીગ્રો એકઠાં થયેલાં જોવામાં આવે તે મજાહ જેવી હતી. તે ઉબે થશે અને બાલવા માંડે તે પહેલાં તેઓ બેડની તેયારી કરે છે એમ ધારી તેમને પકડવામાં આવતાં હાહા મચી રહી. ‘બેસી જા બદમાશ’ ‘દૂર કરે એને’ વગેરે વાક અને સખ્ત સજા ફરમાવાતી. ગેરાએ તેમને કાઈપણું પ્રકારની છુટ રોષથી તેની હામે ઉચ્ચારવા લાગ્યા. બૈરીજનને પણ મામલો આપતાં ગભરાતાં હતાં. કદાચ તેઓ સ્વતંત્ર થાય છે ? બીચકતા લાગે. બત્તીઓ બુઝાઈ ગઈ એ ધમાલમાં ગેરીજન પર આવી ઘાતકી હતો ગેરીજન પર એટલી તો તીવ્ર અસર કરી પત્થરો પડયા અને સભા સભાને સ્થાને રહી અને મહા મુશ્કેલીએ કે તેનું મસ્તક લજજાથી નીચે નમી ગયું. મારા દેશ બાન્ધાપર તે ધરે સહીસલામત બચી જવા પામ્યો.
આટલો અમાનુષી અત્યાચાર ? તેનાં મસ્તિષ્કમાં આ વિચાર ઘૂમી આ પછી ગેરીજને લૈડીની મદદથી એક પત્રની સ્થાપના કરી ?
આપતા . રહ્યો. તે દિવસથી જ તેમણે એ પશુતા ભર્યો રીવાજ નષ્ટ કરવાની આ પત્રનો મુખ્ય ઉદ્દેશ શરાબોરી બંધ કરવાનો તેમજ ની પ્રતિજ્ઞા લીધી. જાતિને સ્વતંત્ર કરવાનું હતું. ગેરીજનને આ પત્રના તંત્રીપદેથી
અને ગરીજને હવે ઉગ્ર લડત આરંભવી શરૂ કરી. અહીં લેડી નિજાતિની મુકિત માટે પોતાની લડત આરંભવા માંડી. ઝમકદાર સ
સાથે તેને મતભેદ ઉત્પન્ન થયા. લૅડી આવા ઉગ્ર વિચારના અને ઓજસ્વીની ભાષામાં લેખ લખી તેણે ધમધમાટી પ્રસરાવવા
હિમાયતી ન હોતા. રીતસરનું પ્રચાર કાર્ય કરી આ રીવાજ નષ્ટ માંડી. પહેલાંજ અંકમાં પિતાના પત્રની નીતિ સ્પષ્ટ કરતાં તેણે
કરવાની તેમની મુરાદ હતી પરંતુ બૈરીજન એકજ ફટકે આ પ્રથાને લખ્યું કે:-“અમે લોકોએ અન્ત સુધી આ આન્દોલન ચાલુ રાખ- નાડા નાખવાના મજબુત વિચાર સેવતા હતા. પરિણામ લડા અને વાને નિશ્ચય કર્યો છે. અને મૃત્યુ સિવાય કોઈપણ શકિત અમને એ ગેરીજનની જોડીમાં ભંગાણ પડયું. કાર્યમાં રોકી શકવા અસમર્થ છે.”
એકલે હાથે આ યોધ્ધાએ પિતાની લડત ચાલુ રાખી વીરેધીની ( પત્રમાં લેખ લખીજ તે બેસી ન રહ્યો પરંતુ બે હજાર મન- પરવા કર્યા વગર, કાર્યના પરિણામની આશા રાખ્યા વગર તેણે ધ્યાના હસ્તાક્ષર સાથે તેણે ગુલામની વિરૂધ્ધ એક આદોલન પત્ર પોતાની કુચ આગળ ધપાવેજ રાખી. જરાએ કંટાળ્યાવિના, જરાએ પ્રગટ કર્યું અને પિતાના દેશની કેંગ્રેસમાં મોકલ્યું, પરન્તુ આ
થાકયા વિના તે પિતાના પ્રમાણીક માર્ગે પરવરતેજ રહ્યો. વિનંતિ પત્રનો જવાબ અત્યંત નિરાશાજનક મ. કોંગ્રેસનાં સાથે પત્ર દ્વારા પણ શર-સન્માન ચાલુજ હતું પિતાની સત્તાધીશોએ આ નવજુવાનની શકિતને અવલોયા વગરજ ઉત્તર તેજસ્વીની કલમે ગુલામી વિરૂધ્ધ વાતાવરણ સર્જી લાકમાં ગુલામ આપ્યો: “તમારા આ પગલાંથી ગુલામો ઉશ્કેરાશે અને પરિણામે પ્રત્યે અનુકંપાની લાગણી પ્રગટાવવા માંડી. તેની સંખ્ત અને આકરી જાદવાસ્થળી જામવાને ભય રહે છે માટે આ પ્રવૃત્તિ બંધ કરવી ટીકાઓએ ગેરાંઓના કાળજા પણ છેદી નાખ્યા. હિતાવહ છે.”
અને એક ગોરા પર ઉશ્કેરણી પર ટીકા કરવાના આરોપસર સ્થિતિ વિચિત્ર બની હતી, અધિકારી વર્ગ તેમજ શ્રીમન્ત વગ તેને કારાવાસ સ્વીકારવું પડશે. ' આ ચળવળથી તદન અલિપ્ત રહેતા હતા. ગેરીજનની આશા ૪૯ દિવસ સુધી ગૈરીજન જેલમાં રહ્યો. અમેરીકાની સરકારે માત્ર જુવાને પરજ હતી, જે જુવાનો આ વસ્તુ બરાબર હમજી તેને જામીન પર મુકત કરવા કબુલ્યું. પરન્તુ જમીન કોણ થાય ?