________________
૨૦૪ eges E
x
cess.x૪તરૂણ જન Cocos-xxx-sz તા. ૧૬-૧૧–૩૪
લોહીનાં વેચાણ.
સમાજસેવાનો માર્ગ પણ કાંટા
વિચારે ગામની દ્રષ્ટિ
, એ. (ઓનર્સ) હતો, પિતાના તેમજ
[એક ટૂંકી વાર્તા]
લેખકઃ ભેગીલાલ પેથાપુરી સમી સાંજને વખત છે. ઘર આંગણે માની હઠ નરહરી-મહને અફસેસ થાય છે કે હારી આટલી બધી જામી છે, રેશની પૂર બહારમાં પ્રગટાવવામાં આવી છે. આ નબળાઈ ! કુળના અભીમાનની ખાતર હજાર રૂપિયાનું પાણી - શરણાઈના સૂર આગળ એકબીજાના શબ્દ પણ કાને અથડાતા કરતાં તેમને કાઈ સમજાવનારૂં ન મળ્યું? આ પૈસાને વ્યથા નથી. કેાઈ ગીત ગાઈ રહ્યું છે તે કોઈ નવલશા હીરાની જ્ઞાતિના ગરીબ વર્ગ માટે કરાવવા હારથી હાર માસાને માફક આમતેમ આંટા મારી રહ્યા છે. તેવામાં તેજ ગામને સમજાવવાનું અશક્ય બન્યું? સમાજસેવા કરવા બહાર પડવું ઉચ્ચ કુટુંબમાં ઉછરેલ નરહરી નામનો યુવક ફરતા ફરતે છે અને પગ પર કુહાડો આવતાં પગ ખેસવી લે છે તે ત્યાં આવ્યો, અહિંઆ શાની ધમાલ છે એ જાણવાની ઉત્કંઠાથી કયાંને ન્યાય ? સમાજસેવાનો માર્ગ ઘણો કાંટાળો હોય છે. ત્યાં ઉભા રહ્યા. નરહરી બી. એ. (ઓનર્સ) હતા, પોતાના તેમાં ડગલે પગલે એવાં પ્રસંગે આવે છે કે જે તેમાંથી વિચારે ગામની દ્રષ્ટિએ ઘણું આગળ પડતા અને ગામના નાસીપાસ થાઓ તે તમે સમાજના સાચા સેવક નથી પણ લિકે તેને ઉદ્ધત તરીકે સંબોધતા. ખરી રીતે તેનામાં એવું દુશ્મન છે. સમાજ તમારા પર જયારે વિશ્વાસ મૂકે ત્યારે એકેય લક્ષણ ઉધતાઈનું હતું, પણ પિતાના સુધારક વિચારે પડદા પાછળ તમારે રમત રમવી એ સમાજસુધારકના નામને અઢારમી સદીના એ જીવંત પૂતળાઓને ઉધતાઈભરેલાં લાંછન લગાડનારું છે. તમારામાં જાહેર હિંમત ન હાય !! • લાગતા. ગામમાં ધંધા રોજગારના નામે મીંડું હોવાથી ઘણો સમાજસેવાને પોકળ ડોળ ન રાખ. સમાજને છેતરવાના ભાગ બહારગામ રહેતો હતો. હમણાંજ નરહરી પોતાના વતન તમારા પ્રયાસે તમારા જેવા ઠગ સુધારામાંથી જ્યારે નાશ આવેલે પોતાના વતનમાં વ્યાપેલી અંધ રૂઢી-અનાનતા પામશે અને સમાજસેવક જ્યારે કાર્ય કરવા લાગી જશે તે કેમ નાશ થઈ સત્ય માર્ગે વળે તેજ ઝંખનામાં અહીનીશ— વખતે આવા માસા-માસીના લગ્નમાં જરૂર વિબ નાખ્યા કાઈના રૂબરૂ તે કઈ વખત વર્તમાનપત્ર દ્વારા પોતાના સિવાય નહિં રહે. વિચારે જણાવવાની તક લેતો. અહીંઆ આ પૂર બહાર રસીક--હું સમજું છું કે મારી એ નબળાઈ છે. હું - રોશની, ધમાલ, પૈસાનું પાણી થતું જોઈ તે કપી શકાય છે એટલી જાહેર હીમ્મત કેળવી શક્યા નથી. છતાં જે તમે 'કાઈને લગ્નપ્રસંગ ઉજવાય છે, પરંતુ એ કળાભિમાન અને આ બાબતમાં કંઈ પગલાં લઈ શકે તેમ હો તે જરૂરથી આડંબરની પાછળ આટલા પૈસાનો ચુર કરો તેના કરતાં 8 ભાગ 1 જ્ઞાતિના હજારો બ૯કે લાખો ભાઈઓ ભૂખે દિવસે ગુજારે છે
નરહરી–આવા ખોટા આડંબર પાછળ જ્ઞાતિનું નિકંદન અને નોકરી માટે અહીં તહીં ભટકી ભીખ માંગી જીવન
નીકળવા બેઠું છે, ખોટા ખોટા ભપકાથી અને ધમાલથી પૂરૂં કરે છે તેવાઓને સીધી લાઈન પર લાવી તેમનાં જીવનનાં
તીજોરીનાં તળીયાં ખાલી થઈ ગયાં છે; બાપદાદાની ખોટી પલટા માટે ખરચવામાં આવે તો જરૂર આપણું કામ એક
મર્યાદિત આબરૂ રસાચવવા ખાતર બાપના કુવામાં ડુબી મરનાર આદર્શ કેમ તરીકે જગતમાં જીવી જાણે--તેટલામાં તે એ
એ ખાનદાનોના અંદરખાનેથી રક્ત ચૂસાઈ ગયાં છે, છતાં વિચારમાળા તુટી અને ખભા પર જોરથી હાથ પડતાં ચમક્યો.
આવા આડંબર તરફ જરાયે ધણાની નજરે નથી જોતાં પાછળ જોતાં ઘણું જુના વખતનો મિત્ર રસીક તેની પાસે
એજ દુ:ખજનક છે. ઉભેલે જતાં પૂછયું: રસીક તું કયાંથી ?
રસીક—હું હમજું છું કે આવા ઘણાં કુટુંબ રસીક—તુ મહને ઉટે પૂછે છે કે તું કયાંથી? સફેદ .
- ખાનદાનીની પાછળ નાશને નેતરી રહ્યા છે. આપણી નજરે કપડામાં ઠગ દેખાય છે, લાંબા લાંબા લેખો લખે છે, ભાષણો
આગળ આપણી જ્ઞાતિના કેટલાય ખાનદાને આજે એક ટંકનું " આપે છે અને આવા આડંબરી ઉત્સવમાં પડદા પાછળ ભાગ
પૂરું ભેજન પણ મેળવી શકતા નથી, સમાજની ખાનદાનીના લે છે ! આ હારા માટે શોભા આપનારૂં નથી.
એઠા નીચે, રોઇને, કેટલાંયે કુટુંબ હવે ગત્ વખત સંભાળે '' નરહરી–પ્રથમ એ તે જણવ કે આ
છે. મહારા માસાએ એવું નીચ કૃત્ય કર્યું છે કે તે કહેતાં
બધી શેની ' ધાંધલ છે. તું એમ ન માની શકે કે હું આની અંદર ભાગ
મહારાં રૂવાં ઉભાં થાય છે, જે કન્યાના આજે લગ્ન થનાર લેવા આવ્યો છું. રસ્તેથી જતો હતો, આ ધમાલ જોતાં
છે તેની ઉમ્મર તેર વર્ષની છે. જ્યારે મુરતીયાની ઉમ્મર લાગ્યું કે શું છે તે તપાસ કરતા જાઉં'.
સોમાં પચીસ જ ઓછાં છે. મુખમાં એક પણ દાંત દેખાતો
નથી. વાળ મીલની પૂણી સમાન દેખાય છે. મુરતી શ્રીમંત - રસીક-નરહરી ! તું આ હકીકત નજ સાંભળે તેમાંજ હોઈ તેનું ( કિરીનું) સાટું ૭૦૦૦ માં કરવામાં આવ્યું છે. મઝા છે. હવે સાંભળવાથી જરૂર દુઃખ થશે. હારી માસીનું
આ વાત સગાંવહાલાંથી છૂપી હતી છતાં જ્યારે કાનપર આવી ત્યારે આ ઘર છે અને તેમાં મહારે ભાગ લીધા સિવાય છૂટકોજ નથી. હારી બા તથા બીજાં સગાંવહાલાં વિરૂધ પડયાં. પણ તહેની નરહરી–પણ છે શું ? તે તો જણાવીશને?
સ્વાર્થબુદ્ધિ આગળ બધું વ્યર્થ ગયું. રસીક--હારી માસીને ત્યાં દીકરીના લગ્ન છે, ને પેલા નરહરી–ખરેખર સ્વાર્થબુદ્ધિ આંધળી છે, સ્વાથમાશુસા સ્વાથદાસ જે વચમાં આંટા મારે છે તે હારા માસી થાય સગાભાઈને ગળે વૃરી ફેરવતાં પાછી પાની નથી કરતો--- છે. માંડવગઢથી જાન આવી છે. રાતના લંગ્ન છે.
દીકરી સુખી થશે કે દુ:ખી તેના વિચાર એવા સ્વાર્થ