________________
તા. ૧૯૮-૩૩
પ્રબુદ્ધ જૈન.
૩૩૯
C
સુધરેલું રડવું-કૂટ વું.
લેખક–અમૃત ઝવેરી.
કેમ ભાભી ! આ કાળો સાડલો પહેરી કયાં જઈ આવ્યાં છે ! અને જાહેરમાં કેવાં ભાષણ કરે છે? તેવીજ રીતે પડ્યા
કસમ-એ તે આપણી પોળમાં રતન ડોસી ગૂજરી સાલાલ જ્ઞાતિ અને ગેળના બંધારણ સામે કેટલીએ વરાળ ગયાં છે ત્યાં “મો વાળવા’ ગઈ હતી.
કાઢે છે, છતાં પોતાની દીકરીને ન્યાતમાંજ દેવાના વિચારના - નવીન-ભાભી, તમે સુધરેલાં, ભણેલાં, વિચારક છતાં છે, બહાર દે તો છેકરા રખડી પડવાની ધાસ્તી લાગે છે ! રોવા-ફૂટવા જાઓ, પછી બીજા માટે કહેવું જ શું ? તમને અને બીજાઓ જ્ઞાતિ–ગોળ તોડવાની શિખામણ આપે છે. આ શોભતું નથી.
તેવીજ રીતે સુધારાએ રેવા ફૂટવામાં, દેવદ્રવ્યમાં જમણકસુમ-એમાં તમને આટલું બધું કેમ લાગી આવે છે? વારમાં પિતાના ઘેરથી કેટલા સુધારા શરૂ કર્યા ? કશુંએ
નવીન–કેમ ન લાગી આવે ? તમારા જેવા ભણેલા, નહિ. એતો લાષણો અને ઠરાવો કરવા પૂરતી વાતે. એટલેજ સુધારાની મેટી મોટી વાત કરનારા પતિના પત્નિ, સંસ્કારી હું એને રવા-ફૂટવાની શ્રેણીમાં મુકું છું. સમજયાને નવીનભાઈ! મા-બાપનાં પુત્રી, જ્યારે રડવા-કુટવાના જંગલી રિવાજને નવીન-- મારી વાત હવે બરાબર સમજાઈ. એ સુધાપણુ આપે ત્યારે મને કેમ ન લાગે?
રકે વાતોમાંજ ર છે, એમ તમે સમજો છો છતાં સુધારક કુસુમ–સુધારાની વાતો કરીને તેમાં ખોટું શું કરીએ કહેવરાવવામાં અભિમાન ધરાવો છો, એ પણ નવાઈજ છે ! છીએ? જેમ પુરુષે વાત કરે છે તેમ અમે પણ વાત કુસુમ-એમાં લગારે નવાઈ નથી. તમારા કહેવાતા કરીએ છીએ !
ધમિટાળા કરતાં એ લાખ દરજજો સાર છે, એમ તમે કઈ નવીન–એમાં રડવાને ને વાત શું સંબંધ છે? કે માથે કોઈ વાર કબુલ પણ કરી ગયા છો. છતાં તમારા જેવા કેલેઆવી પડેલ આરેપમાંથી બચવા ખાલી પુષેપર ટીક કરો , જીઅન, એક વખ4 શુદ્ધ ખાદીમાંજ રહેનારે, એક વખત એના કરતાં ભૂલ કબુલ કરી હવે ન જવાનો નિશ્ચય કરોને ! મહાસભાના સીપાઈ તરીકે મહાસભામાં જનારે, ખાદીમાંજ
કસમ–પુરૂષોની વાતે અને રડવાને સંબંધ છે એટલે જ લગ્ન કરનાર, એ કહેવાતા શાસન ટોળામાં ભલે જઈ મને વાત કરું છું. બાકી બચાવ ખાતર પુરૂષને વગેવતી નથી. નવાઈ લાગે છે, સમજ્યા !.
નવીનતમને ભલે નવાઈ લાગે. બાકી તમારે કબુલ નવીન આ તમારી દલીલજ બેટી છે.
કરવું પડશે કે અમારામાં ધર્મ પ્રત્યે પૂરી વફાદારી છે. અમે કસુમ-ખોટી છે? તે સાંભળે.! જેઓ સુધારકે કહે- બેલીએ તેટલું કરીએ છીએ. જુઓ ! આજ શહેરમાં ઉપવરાવે છે, સુધારાના લાંબાલચ ઉદ્દેશાવાળાં મંડળે ચશાવે છે, શ્રયમાં ચૌદસ જેવી તીથીએ ત્રણ-ચાર પાષા થતાં તેની જગ્યાએ તેઓ જાહેર સ્થાનેથી વિધવા ઉન્નત્તિની, જ્ઞાતિ અને ગોળ પણ પિયા હાલમાં થાય છે; વરસમાં ચાર-પાંચ વરડા બંધારણના ત્રાસની, દેવદ્રવ્યની, વ્યાયામની, રવા-ફૂટવાની, ચઢે છે; હજારો રૂપી આ ખચીને તીર્થના સ્થળે એળીઓ જમણવારની, રૂઢીએ ધનોની, વિગેરે સુધારાને રાગડા તાણીને થાય છે; વર્ષમાં વીસ-પચ્ચીસ જમણો થાય છે, શાન્તિનાત્રો : વાતો કરે છે, ઠરાવ કરે છે, જેમ અમે કૂદીને છાતી કુટીએ થાય છે, ઘીની બેલીથી હજારની આવક થાય છે; આ છીએ તેમ સભાઓવાળા વા (ભાલ) કરતી વખતે એક- બધી જૈન ધર્મની ઉન્નત્તિ અને જાહોજલાલી નથી ? ' ટીંગ સાથે કૂદી કૂદીને હાથ પછાડે છે. આ બધું એક પ્રકારનું કુસુમ–તમારા જેવા ભણેલા ને વિચારક યુવકમાં સુધરેલું રડવું ફૂટવું છે. ફકત ફેર એટલે કે અમે પ્રમુખ વિચાર શકિતની આટલી ઉણપ જે મારે તમને તમારા હિત વિના કામ ચલાવીએ છીએ, અને તમે કહેવાતા સુધરેલા ખતર સાફ સાફ કહેવું જોઈએ કે, જેટલાં સુધારામાં દંભ પુરૂષે એક મેશ પ્રમુખની દેખરેખ નીચે રડે-ફૂટે છે. છે તેનાં કરતાં તમારામાં ઘણું વધારે છે. પેલે રજની
નવીન-તમે તમારે નકામો બચાવ કરે છે. સભા- તમારે આગેવાન છે. રાત્રિ ભોજન ન કરવાની માટી બડાઈ એનાં લાષણે કયાં અને તમારું બૈરાઓનું રડવું-કટવું કયાં !! હાંકે છે અને આપણે ત્યાંજ અષ્ટમીની રાત્રે માલમલીદા તમારી વાતમાં સમજણુજ પડતી નથી.
ઉપાડયા હતા. પેલે તમારે સુરેશ તમારૂં છાપું ચલાવે છે, કુસુમ-હજી સમજણ ન પડી ? તમે શાસનપ્રેમી એટલે કે ધર્મની ડાહી ડાહી વાત કરે છે, તે સીઝર પીવામાં, બુદ્ધિને આગળ ચલાવવાની તસ્દી ઓછી લ્યો. એટલે શાની નાટક-સીનેમાં જોવામાં અને હોટલ-ચેટ અને મોજ સમજ પડે !
મજાહ ઉડાડવામાં પૈસાનું કેટલું પાણી કરે છે? હમણુજ નવીન-ગમે તેમ છતાં એ સુધારો કરતાં અમે તમારી સોસાયટીને ઉત્સવ ઉજવાબો ને લાંબાલચ નિવેદનમાં ઘણું સાર છીએ. પણ આપણે બીજા મુદે ઉતરી પડયા. યુવાનોને ઉદ્દેશીને કહેવામાં આવ્યું છે કે “શાસનને માટે એટલે એને પડતો મૂકી, રડવાને તેને સલમાને સંબંધ મરવાનું અહોભાગ્ય પણું વીરલાનેજ સાંપડે છે, શાસનની સે! દલીલથી સમજા..
કરતાં સર્વસ્વ અર્પણ કરવું એથી અધિક સફળ જીવન કયું હોઈ . કસુમ સભામાં લાંબાલચ ભાષણ થાય ઠરાવે શકે ?” આ તમારી હાકલ કરવા જેવી નથી તે બીજું શું છે ? થાય, છતાં સ્થિતિ તેની તે; કારણ કે ઘર ઉપર ઘોડા આવે અાજે કેસરીયાજી તીર્થ જવા બેઠું છે–ગયું છે, રાણકપુરમાં ત્યારે જુદીજ વર્તણુંક. જુઓ ! નંદુબેન તેર વર્ષની ઉંમરે પ્રતિમાઓ ખંડીત થઈ, છતાં તમે ગુલામાં ભરી, ઠરાવો વિધવા થયાં છે; તેમની ઈચ્છા લગ્ન કરવાની છે; છતાં તમારા કરી ચૂપચાપ થઈ ગયો. શું એમાં શાસનની સેવા નથી ભાઈ બાપની આબરૂના ઓઠા નીચે તેમને કેવી રીતે સમજાવે
( અનુસંધાન પૃ. ૩૩૮ ઉપર )