________________
*
* *
સોમવાર તા. ૨૩-૩-૩૧
. મુંબઈ જૈન યુવક સંપત્રિકા
-
૩
—અમૃત સરિતાના ઓવારે=
જ
=
. . .
શ્રી. મહાસુખભાઈએ અયોગ્ય દીક્ષાને પ્રશ્ન છણવાની સાથે સાથે આપણા સમાજના સાંસારિક, નૈતિક, આર્થિક અને કેળવણી વિષયક પ્રશ્નોની ચર્ચા પણ કરી છે. જો કે
તેની તલસ્પર્શી વિચારણા રજુ નથી થઈ શકી, છતાં સામાન્ય (એક દષ્ટિપાત્.) .. જન સમાજ હમજી શકે તેવી વિચારણા રજુ કરી ઉપરના
પ્રત્યેક પ્રશ્ન પર તેમણે ઠીક ઠીક પ્રકાશ તે પાડજ છે. સંપાદક : વનવિહારી પ્રાગ્યા,
એ પ્રકાશનો ઉપયોગ આપણે કરીશું કે નહિ એ જુદો પ્રશ્ન છે. (૩) પ્રિય ભાઇશ્રી સુધાકર,
“ આજ્ઞાઃ એજ ધર્મ.” એ સુત્રની સીટ છાપ જનતાના હમારે પત્ર મલ્યા. હમે લખે છે કે: “ “વકીલ” મહા
માનસ પર પાડવાના નિરંતર પ્રયત્ન કરનાર અને વિતરાગ'ના સુખભાઇએ વાંચનાર “યાયાધીશ” પાસે પિતાને કેસ-અયોગ્ય
સીધા વારસ તરીકે પિતાની “આજ્ઞાને પણ અન ઉલ્લંધનીય દીક્ષાને પ્રશ્ન-સટપણે રજુ કર્યો છે. એટલું જ નહી પણ
ગણવાના ફાંફાં મારનાર એ ઘમંડી વર્ગની મદશા સ્પષ્ટપણે બીજા એવા પ્રશ્ન પણ રજુ કર્યા છે, કે જેને ઉકેલ લાવ્યા
હમજવા માટે નીચેનું સુત્ર કદાચ વધારે ઉપયોગી થઈ
પડશે :સિવાય ઉન્નતિની આશા રાખવી એ આકાશ કુસુમવત છે;
For just experience tells every soil, એ સાચું નથી?...........” હું હમારા આ વિચાર સાથે
That those that think - સર્વથા સંમત છું. અને એકજ છે: “કણું કરે ?”
must govern those that toil. ' “ભૂતકાળ એ વર્તમાનને પિતા છે અને વર્તમાન એ
-Gold Smith. ભવિષ્યની માતા છે.” આ વિચાર જે આપણે માન્ય રાખીએ
દિરેક દેશના અનુભવ ઉપરથી જણાય છે કે જેઓ
વિચારશીલ અથાંત માનસિક પરિશ્રમ ઉઠાવનાર છે તેઓ તો આપણી “વર્તમાન દશા' આપણા ભૂતકાળને જ આભારી
મહેનત કરનાર અથત શારિરીક પરિશ્રમ ઉઠાવનાર ઉપર છે એની આપણુથી ના પાડી શકાય તેમ છે? અને આપણી
રાજય કરે છે. (અમૃત સરિતામાંથી અવતરણ.) વર્તમાન દશા” નું સાચું ચિત્ર નિહાળ્યા પછી આવતી કાલ આનાથી વધારે સારી ઉગવાની આશા રાખી શકાય ખરી ?
આપણું ગુરૂદેએ ગઈ કાલ સુધી આપણી ઉપર રાજ્ય જૈન જગતના ભાગ્ય આકાશમાં કેવળ નિરાશાનાંજ વાદળાં
કર્યું છે. આપણા કલ્યાણનો માર્ગ શોધવાનું આપણે નહિ પણ ઉભરાઈ રહેલાં નથી દેખાતાં ? ! જો કે આ “નિરાશાવાદ” છે,
એમણે માથે રાખ્યું છે-કદાચ આપણે સંપ્યું હશે. અને એ બોજો અને તેનું સેવન કરવું એ ઈષ્ટ નથી એટલું જ નહી પણ
ફેંકી દેવામાં ભલે આપણે ચિંતા મુકત બન્યા હેઇશું. પણ અધમ છે–પાપ છે; એમ. હમજવા છતાં સમાજની છિન્ન
બીજી બાજુ આપણે આપણે “વિચાર” કરનારા “મનુષ્ય”
મટી બીજાના દેરવ્યા–કેટલેક પ્રસંગે બીજાના હાંકયા-ચાલનાર ભિન્ન દશા, અને તેને લાગુ પડેલે “ક્ષયને ભયંકર વ્યાધિ જતાં એટલું પણ કહી દેવું જ ધટે છે કે: વિના વિલંબે તેને
પશુ’ બન્યા છીએ, એટલું આપણે ન ભૂલીએ. ગઈ કાલ' સએટ ઉપાય જવાની અનિવાર્ય અગત્ય ઉભી થઈ છે.
સુધી “ ગુરૂદેવ ”ની રહામે ઉંચી આંખે જોનાર અપમાન આપણું સહેજ પણ ગફલત આપણને “ભયંકર ભાવી' નાં
પામતે. ગુરૂદેવને પ્રશ્ન કરનાર તિરસ્કારને પાત્ર બનતે અને દર્શન કરાવશે એ નિઃસંશય છે.
તેમના શબ્દોમાં શંકા લાવનાર “સંઘ બહાર 'ની સજા પામતે.
સાચેજ “ગુરૂ આજ્ઞા એજ ધર્મ” સુત્ર કદાચ બહુ દૂર દૂરના
-- નહી પણ નજીકના ભૂતકાળમાં તે શિરસાવંજ ગણાતું. તે તમાસામાં ભાગ લેનારા એના નામે જે કરવું હોય તે કરે જૈન સમાજ ભારતની તેત્રીસ કેટી પ્રજાનું જ એક અંગ તેની પરવા નથી. કારણ કે સુરજની સામે ધૂળ ઉડાડતાં સૂરજ હોવાથી તેને પણ કેળવણીને પ્રકાશ સાંપડયા : અને જીવન ઉપર નથી પડતી પણ ઉરાડનારની આંખમાંજ પડે છે, પળે પથરાએલાં અંધારાં એસયાં. આપણા “ ગુરૂદેવ’ સચેત પરંતુ વઢવાણશહેર કે ઝાલાવાડના નામે જે કંઈ કરે તે બન્યા. પિતાને “વાસ્તવિક ધર્મ' હમજનારા–પીળાં વસ્ત્રની વઢવાણને કે આખા ઝાલાવાડને કલંક લાગશે. અરે ! કપાળે પવિત્રતા પીછાણનારા–એએ “સ્વ-૫ર 'ને કલયાણને માર્ગ કાળા ડાઘ રહી જશે. માટે જાગતા રહેજો, લગાર ગફલત સ્વીકાર્યો. જયારે પિતાની સરી જતી સત્તાના મેહમાં “રાગાંધ’ - રહ્યા તે અહિંસાને દાવો કરનાર, છતાં મને વચન અને બનેલાઓએ કેળવણીના પ્રકાશ હામે ધુળ ઉછાળવા માંડી. કાયાથી હિંસાને સેવનાર આ કહેવાતા સાધુ છળ, પ્રપંચે પૂરા કુદરતી ન્યાયે તેમની જ આંખમાં ધૂળ પડી. અને એના છે, એટલે તમારા શહેરના ભલા નામને એબ લગાડતાં વાર નહિ દુઃખથી આંખો ચોળતા એ દાંભીએ” કેળવણીના પ્રકાશને કરે, માટે સાવધ રહેજો નહિ કપાળ તપાસવું પડશે.
અને પ્રકાશ ઝીલનારાઓને “નાસ્તિક’ શબ્દ નવાજ્યા. જે ભેળા લાકે સાધુના વેશમાં જ પ્રભુતા માને છે તેવાઓને ભૂતકાળને વારસે મેળવી જીવન જીવનારા “મેંઢાએ ’ કાવાદાવાથી, ઈંડા, લાડુ, શ્રીફળ, પતાસાં વિગેરેની પ્રભાવના નાચે મૂડીએ કંકાવા લાગ્યા.. “ પ્રકાશ નાં દર્શન પામેલાતેમ જમણની લાલચથી , ભરમાવવામાં આવે છે. અને તેવા- એ “હંકાવા' ના પાડા, અને અતર કદનાં મંડાણ એને હથિયાર બનાવી આગના તનખા વેરવાનો આ ધંધા કરે છે, તેથી " યુવાને આ ગોશાળાના અવતારી થયા. આપણી સંસ્કૃતિનું આપણને વિસ્મરણ થયું. મહાત્મા (૧) સામે વ્યવસ્થીત રીતે ગોઠવાઈને સમજપૂર્વક સાહિત્ય અને સ્થાપત્ય તરફ આપણે બેદરકાર બન્યા. કલા શાન્તી રાખીને આમ બળના વિશ્વાસથી યુવાન વીરને છાજે આપણાથી રીસાઈ ગઈ. ક્ષત્રિયમાંથી વણીક બનેલા આપણે તેવી રીતે અહિંસક રહીને પાણી બતાવશો. . . વ્યાપારી મટી દલાલ બન્યાઃ “સ્વામીવાત્સલ્ય” એજ શ્રેષ્ઠ સે