Prabuddha Jivan 1993 10 Year 04 Ank 09 to 10

SR No.: 525852
Original Sutra Author: N/A
Author: Ramanlal C Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
Publication Year: 1993
Total Pages: 12
Language: Gujarati
Classification: Magazine, India_Prabuddha Jivan, & India
File Size: 2 MB

Page 4

* પ્રબુદ્ધ જીવન
તા. ૧૬-૯-૯૭ અને તા. ૧૬-૧૦૯૩
વાલ્મીકિ રામાયણના કિષ્કિન્યાકાંડમાં વાલ્મીકિએ શમના મોંમાં મૂકેલી મૅસ્લોની પરિભાષામાં પોતાનો વિકાસ સાધવા તત્પર રહેતી વ્યક્તિ શુભ-અશુભને લગતી ઉક્તિ સાથે સરખાવી શકાય. શેલી રામ ઉપર self-actualising હોય છે, અર્થાત એવી વ્યક્તિ પોતાની સર્વ પોતાને સંતાઈને મારવા અધર્માચરણ કર્યું હોવાનો આક્ષેપ કરે છે પ્રવૃત્તિઓમાં એનાં આંતરપ્રયોજનોને સિદ્ધ કરવા પ્રયત્નશીલ રહે છે. તેના ઉત્તરમાં રામ કહે છે, ટિસ્થ સર્વભૂતાનામH શુમારમ્ એવી સ્વપ્રયોજનનિષ્ઠ વ્યક્તિ કોઈ એ કે તે મહત્વાકાંક્ષા અથવા (સર્વ પ્રાણીઓના હૃદયમાં રહેલો આત્મા શુભ અને અશુભ હું ને જાણે વ્યક્તિગત ધ્યેય સિદ્ધ કરવા નહિ પણ પૂર્ણ માનવતા (full
humanness) પ્રતિ ગતિ કરવા ઉત્સુક હોય છે અને એ અર્થે કઈ મૅસ્લો માનતા કે હરકોઈ વ્યક્તિ થત ચિતે કોઈ પણ પ્રકારનો પણ પ્રકારની બ્રાન્તિને ૧ થયા વિના સતત જાગૃત રહી પોતાના સભાન પ્રયત્ન કર્યા વિના, અંગ્રેજ કવિ વડઝવર્ષે જેને 'Wise વિકાસની જવાબદારી પોતે જ શાનપૂર્વક સ્વીકારે છે. મૅસ્લો માનતા કે passiveness" જ્ઞાનપૂર્વની માનસિક નિષ્ક્રિયતા %ી છે, એવા ભાવથી એવી પ્રયોજનનિષ્ઠ વ્યક્તિઓ એક પણ અપવાદ વિના પોતાના
પોતના અંતરના અવાજને સાંભળતાં શીખે તો તે તેના હૃદયમાં સ્કૂરતી પ્રાર્થના ક્ષેત્રની બહાર એવા કોઈ ઉમદા ધ્યેયને વરેલી હોય છે. (are • શુભની પ્રેરણાઓ ઓળખી શકશે. આવીજ શ્રદ્ધાથી પ્રેરાઈ ગાંધીજી કોઈ involved in a cause outside their own skin) અને કોઈ
પણ પગલું ભરતાં પહેલાં પ્રાર્થનામય ભાવથી પોતાના અંતરનો અવાજ બિનંગત કર્તવ્યની વેદ, ઉપર પોતાને સંપૂર્ણ પણે સમર્પિત કરી દે છે, (એમના શબ્દોમાં The still small voice within) સંભળાય તેની ગાંધીજીએ એમની હિંદ સ્વરાજ' પુસ્તિકાને અંતે પોતાની કલ્પનાનું પ્રતીક્ષા કરતાં, છે કે તેઓ ૧૯૨૦-૨૧ના અસહકારના આંદોલન વેળા 'સ્વરાજ લેવા ખેતર આ દેહ અર્પણ છે એમ મન સોલી પૂરે છે કહી દેદને એક વર્ષમાં સ્વરાજ અપાવવા એટલા અધીરા બની ગયા હતા કે સ્ટેચ્છાએ એવું આત્મસમર્પણ કર્યું હતું. મૅસ્લોના મતે એવા તેમણે પોતાના અંતરના અવાજોને ખોટી રીતે સાંભળ્યો હતો અને તેથી આત્મસમર્પણને વ્યક્તિ પોતાનું સદ્ભાગ્ય માને છે, એનામ મને કરવું તેઓ પ્રજાની હિંસાવૃત્તિને ઉશ્કેરે એવી તણખા ઝરની વાણમાં બ્રિટિશ્ય ગમે છે અને 'મારે કરવું જોઈએ એ બે પ્રવૃત્તિઓ એકરૂપ થઈ જાય સરકારની નીતિરીનિઓની ટીકા કરતા હતા અને ક્વટે ૧૯૨૨ના છે, એટલે કે પોતે જે કરવું જોઈએ એ તેને ગમે જ છે, મેસ્કો માનતા ફેબ્રુઆરીની ૪થી એ ઉત્તર પ્રદેશના ગોરખપુર જિલ્લાના ચૌરીચોરાનો કે કોઈ વ્યક્તિને પોતાને મનગમતું કામ કરવા સારુ વેતન મળે છે એ હત્યાáડ બન્યો તે પછી જ તેઓ પોતાની ભૂલ સમજ્યા હતા અને વ્યક્તિને વિધાતાએ આપેલી સુંદરમાં સુંદર બક્રિસ (the nast પોતાની એ ભૂલ તેણે જાહેરમાં બૂલ કરી હતી. ગાંધીજીએ શ્રીમતી beautiful fate) અને મહી અદ્ભુત સદ્ભાગ્ય (the most વિજ્યાબહેન પંચોળી ઉ૫રના એક પત્રમાં લખ્યું હતું : 'ઈંદ્રિયોનો ધંઘાટ wounderful good fortune) ગણાય. આપણને આત્માનું મૂદુ સંગીત સાંભળવા દેતો નથી.’ સંભવ છે મૅસ્લો વ્યક્તિની જરૂરિયાતોની ઉચ્ચાવચતા (heirirchy of અસહકારના આંદોલનન એ બે વર્ષ દરમિયાન ગાંધીજીને પણ ઈદ્રિયોના needs) સ્વીકારી તેમના શારીરિક, માનસિક અને મૂલ્યાત્મક એવા ત્રણ ઘોંધાટનો અનુભવ થયો હોય. નરસિંહરાવ દિવેટિયાએ ગાંધીજી ઉપર વર્ગ પાડતા પહેલા વર્ગમાં તેઓ આપણા શાસ્ત્રકારોની જેમ આહાર, એક જાહેર પત્ર લખી પોતે તેમનામાં ૧૯ ૫માં સાત્ત્વિક વૃત્તિ જોઈ નિદ્રા અને મૈથુનને ગણાવતા, પણ એ ત્રણમાં તેમણે જ્ઞાનેન્દ્રિયોની અને હતી તેના બદલે તેમનામાં હવે રાજસિક વૃત્તિ દેખાય છે એમ કહ્યું પણ કર્મેન્દ્રિયોની વૃHિકર પ્રવૃત્તિ અને સ્ત્રીઓ સારું નૈસર્ગિક સરળ પ્રસૂતિ
| (natural child-birth) તથા માતૃત્વની ભાવનાની તૃપ્તિ ઉમેર્યો - જે સ્ત્રીપુરુષો આવી સંપૂર્ણ માનસિક નિક્રિયતાથી પોતાના અંશના હતા. તે સાથે મેસ્કોએ શારીરિક શ્રમની અને શારીરિક લેશોની તિતિક્ષાને અવાજને ઓળખી તેને અનુસરે છે તેનું જીવન Growthe oriented શારીરિક જરૂરિયાતોમાં ગણાવ્યાં હતાં. વિકાસલક્ષી અને એમ નધિ કરનાર સ્ત્રી પુરુષોનું જીવન માનસિક વર્ગની જરૂરિયાતોમાં નૈો નિશ્ચિતતા (sense of Defence-oriented સ્વરક્ષણલક્ષી હોય છે એમ મૅસ્લો માનતા, 8eurity) સ્થળ અને વ્યક્તિઓ સાથે પોતાપણની ભાવના (sense એટલે કે પહેલા વર્ગનાં સ્ત્રીપુરુષો સતત નવાનવા જીવનરસો અનુભવ of belonging), પ્રેમ, માનની આકક્ષા તથા અન્યાગૌરવની ભાવના રહે છે અને બીજા વર્ગનાં સ્ત્રીપુરુષો પોતાની વર્તમાન મનોવૃત્તિને વળગી (self-esteem)ગણાવતા. ત્રીજા સૌથી ઊંચી, મૂલ્યાત્મક જરૂરિયાતોના રહેતાં હોય છે. ફ્રોઈડી મનોવિજ્ઞાન અનુસાર બધાં બાળકો સરક્ષણને વર્ગમાં મૅસ્સો આપણી પરંપરામાં જેને સત્યમ, શિવમ્ અને સુંદરમ્ કહ્યાં વૃત્તિના હોય છે જાણે કે તેમને નિસરણનાં પગથિયાં ચઢવાનો ભય છે તે ભાવનાઓને મૂક્તા. લાગતો હોય છે અને તેમને ધક્કો મારીને ઉપર ચઢાવવા પડતાં હોય પહેલા બે વર્ગની જરૂરિયાતોને મૅસ્લો પ્રાથમિક જરૂરિયાતો (basic છે. આથી ઉલટું મૅસ્લો માનતા કે શરીર અને મનથી નીરોગી, પોતાની needs) કહેતા અને તેમને અભાવાત્મક જરૂરિયાતો (deficiency પરિસ્થિતિમાં સંપૂર્ણ સલામતી અનુભવન (Seeure) અને સુખી needs) માનતા. ત્રીજા વર્ગની જરૂરિયાતોને પૈસ્લો ભાવાત્મક જરૂરિયાતો બાળકો પોતાની શક્તિઓનો વિકાસ સાધવા, પોતાની બાળકવૃત્તિમાંથી (Being-needs) કહેતા અને તેમને માણસાતની પર અથવા મુક્ત થવા (to nature) ઉત્સુક હોય છે. તેઓ કહેતા કે કોઈ વ્યક્તિ સર્વોષ્ટ જરૂરિયાતો (metal-needs) હોવાનું માનતા મૅસ્લો આ પોતનાં જૂના પગરખાં ફેંકી દે તેમ એવાં બાળકો પોતાની જૂની ત્રણે વર્ગની જરૂરીયાતો વચ્ચે ભેદ હોવાનું માનતા છતાં તેઓ તેમને પરિસ્થિતિને અનુકૂળ બનવા કેળવેલી ને હવે નિરુપયોગી બનેલી ટેવો માણસના પ્રકૃતિન્ય સ્વભાવનો અંશ (instintoid) હોવાનું માનતા (the old adjustment) છોડીને નવી પરિસ્થિતિને અનુકુળ હોય અને તેથી તેઓ વ્યક્તિની શારીરિક, માનસિક અને મૂલ્યાત્મક જરૂરિયાતો એવી ટેવો કેળવવા તત્પર હૅ છે, એમ સતત પ્રગતિ કરતા રહેવામાં, વચ્ચે સાનન્ય રહેલું હોવાનું માનતા. (The value-life is an aspect શરીર અને મનની નવીનવી આવડનો (Skills) કેળવવામાં અને of human biology and on the same continue with the તેમના વિનિયોગમાં કુશળતા પ્રાપ્ત કરવામાં એવાં બાળકો આનંદ અનુભવે lower animal life) એટલે કે આપણે જેને પ્રકૃતિ (nature) અને
છે. એમનામાં ક્યારેક માનસિક રોગો દેખાતા હોય છે તેમને પૅસ્તો આન્મા (spirit) તરીકે ઓળખીએ તે એક બીજાથી ભિન્ન તો નથી કે બાળકોની વિકાસવૃદ્ધિ (Innpluse toward growth) અતૂમ રહેતાં પણ એક તત્વના બે આવિષ્કારે છે. મૈસ્લોની આ માન્યતા શ્રી વિકૃત રૂપ ધારણ કરે છે તેનું જ પરિણામ હોવાનું માનતા.
Barat matter-life-mined-overmind-supermind