________________ પ્રબુદ્ધ જીવન તા. 6-9-97 અને તા. 16-1--3 વિપશ્યનાની “કેદીઓ' ઉપર અદ્ભુત અસર - a જ્યાબેન શાહ 'દિવાલોમાં દિવ્યતા પુસ્તક મને મળ્યું છે વાંચવા પડી ગઈ, લેખકે ગુસ્સે થઈ જતો તેમાં પરિવર્તન આવ્યું છે. પહેલાં હું ઊંઘની ગોળીઓ લેતો જાણીતા હતા. નામ શ્રી રઘુવીરભાઈ વોરા. મૂળ ધંધુકા તાલુકાના અમલપુર તે છૂટી ગઈ છે ને આરામથી નિંદર કરી શકું છું. ગામના વતની. લોકભારતીમાં સ્નાતક થયા, ગુજરાત વિદ્યાપીઠમાં અનુસ્નાનક આવા અનેક પ્રકારના અનુભવોથી પુસ્નક સંપન્ન છે, છલોછલ છે. આ બન્યો. ઘેડછીમાં અધ્યાપક તરીકે કામ કર્યું ચુંબલ ઘાટીના અખિયાનમાં પુસ્તકમાં શ્રી ઘુવીરભાઈએ ખુબજ સાવચેતીપૂર્વક દહન પ્રતીનિપુર્વક જોડાયા તેનાથી તેમના જીવનમાં એક વો કાઇ સાંપડયો કે 31ઓનું વિપશ્યનાનો પ્રભાવ વર્ણવી બતાવ્યો છે અને તેમણે સરકારને લખ્યું છે કે પણ જે પરિવર્તન થઈ શકતું હોય તો જેલના કેદીઓનું કેમ ન થાય જેલોમાં વિપક્ષના શિબિરો યોજીને કેદીઓનું માનસ પરિવર્તન કરવા સરધ્રુથ્વી વિવિધ જેલોમાં સુપરીટેન્ડન્ટ તરીકે ધૂમ કર્યું. છેલ્વે વડોદર્શ નાવ્યો. ખર્ચે આયોજન કરવું જોઈએ. જેલમાં વિવિધ ધર્મોના કે સંપ્રદાયના સાધુ તેમણે જેવર નધિ પતુ દિકની અદાથી કામ સારૂ કર્યું કેદીઓ સાથે સન્માન સંતો કે તેમની કેસેટો સાંભળવાથી કંઈઓ ઉપર કેટલીક પ્રેરણાદ્યમી સરાર તેમજ શ્રદ્ધા પૂર્વકનો પ્રેમયુક્ત વ્યવહાર સહજભાવે કવાયો. કેદીઓને એમ થતી જોવા મળે છે, પરંતુ ઘણા કેદીઓને તે રૂટીન કસરત જેવું લાગે છે, લાગવા માંડયું કે આ કોઈ વાર નથી પરંતુ કોઈ દેવદુત જેવો માણસ અર્થી તેથી તેમાં પણ પરિવર્તન કરવું જોઈએ. વિપક્ષના નેનો અવેજ થઈ શકે છે આવી ચડયો છે. કેદીઓ સાથે માનવ સહજ સંબંધ બાંધ્યો. તેમના જીવનમાં તેની સાબિતી જેલમાં યોજાયેલ થિનિરોમાંથી મળે છે. ઊંડા ઉતરવાની કોશીષ કરી એ મને પ્રતીતિ થઈ કે કોઈ પણ માણસ જન્મગત આ શુભ ક્રાર્ધમાં ગૃહખાતાના ઉચ્ચ અધિકારીખો પણ સંલગ્ન થવ્ય છે ગુનેગાર હોતો નથી. કોઈવાર ભિક આવેગ, ક્યારેક ગરીબી, અનર મનોવ્યથા, અને તેમણે આ પ્રવૃત્તિ અંગે પોતાના યોગ્ય મંતવ્યો દાવલ છે જેનો આ વેરભાવ, પ્રેમથુન, લાલસા વગેરે કારણોસર માણસ માણસ મટી જાય છે પુસ્તકર્મા સમાવેસ કરવામાં આવેલ છે. ને ન કરવાનું કરી બેસે છે. પરંતુ તેથી તેને એજન્મ ગુનેગાર કે હીન માનવો " વિપક્ષનાથી આંતરદ્ધિ થાય છે, વન સભ્ય બને છે, તટસ્થભાવે, તે યોગ્ય નથી પરિણામે તેઓ કેદીઓનું જીવન પરિવર્તન કરવામાં ગુથાઈ સાકી ભાવે જીવનની ઘટનાઓ તરફ જોવાની વિદ્વિષ્ટ દૃષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય છે, ગયા જેવર તરીકેની જવાબદારી અવ્વલ રીતે બજાવતા બજાવતા તેમણે આ સાધનાને કોઈ ચીલાચાલુ સાંપ્રદાયિક વ્યવહારો કે તેના મેઈ ફિરા કે કેદીઓના અંતર-મનને સ્પર્શ કર્યો અને પરિણામે તેની પ્રવૃત્તિનું શરસંધાને ક્વિાડો સાથે કોઈ સંબંધ નથી. એ મનુષ્યને પોતાના અસલ સ્વરૂપે જોવાની કેદીઓનું જીવન પરિવર્તન કેમ થાય તે બની રહ્યું. વિશેષ દૃષ્ટિ આપે છે. વ્યક્તિ તેમજ સમાજ જીવનને સ્વસ્થ, સમધાણ અને ખબર નથી જીવનમાં ક્યારે ક્યાંથી એવો થોર થઈ જતો હોય છે જેનાથી સ્થિર બનાવવા માટે ખુબજ ઉપયોગી છે એવી મા એક સુંદર સાધના પદ્ધતિ વ્યક્તિનું પોતાનું જીવન પરિવર્તન પામે છે અને અન્યના જીવન પણ પ્રકાશ પાથરી દઈ શકે છે. શ્રી રઘુવીરભાઈ તેમાંના એક નીવડયા. વરદી કેટલાક શિબિરાર્થીઓ કહે છે કે વિપક્ષના વિકારોમાંથી મુક્ત થવાની યુનિફૉર્મ જેલરની પરંતુ તેના આત્માએ ધૂન શોધનનો પ્રેમ સકંદતા વડે તેમજ પતિ મેળવવાની ગુરુ ચાવી છે. વિપશ્યનાથ શુધર્મનું જ્ઞાન થાય છે, જીવનને પ્રજણ બનાવવાનો માર્ગ ગ્રહણ કર્યો. ગુર૪ શ્રી ગૌએન્કાજીની અહંકાર ઓગળે છે, નમ્રતા પ્રામ થાય છે. વિપક્ષના મનનું ઓપરેશન કરીને વિપશ્યના શિબિરોમાં સાધના કરવા જોડાયા અને જેલના અધિકારીઓને, મલિનતા દૂર કરે છે અને શ્રદ્ધા, શૌલ ને સમાધિ અને પ્રશાની ઓળખ કાર્ય જેલવાસીઓને પણ શેષા. છે, વિપશ્યના અનરખોજ, અન્ય પરીક્ષણ, નિરીક્ષણ કરતાં શીખવે છે. હવે રઘુવીર માત્ર જેલર ન હતા એક વર્ષ સાધક બની રહ્યા હતા. તેમણે વિપક્ષના મનુષ્યના તન મનની કાયાપલટ કરીને મનુષ્યને 'સ્વ'નો પરિચય વડોદરા જેલમાં વિપક્ષાનાના પ્રવક્તાઓ અને સાધકોની મદદથી વિપક્ષના કરાવે છે. શિબિર યોજી, એક નહિં પરંતુ ત્રણ ત્રણ તેમાં શ્રી ગોએન્કાજી પણ ઉપસ્થિત વિપશ્યનાને કોઈ સંપ્રદાય સાથે સંબંધ નથી એમ ઇનાં મૂળે તો એ બૌદ્ધ રહ્યાવિપક્ષના હિબિરમાં જોડાનાર કેદીઓ ઉપર તેની કેવી માનસિક અસર ધર્મની સાધનાપતિ છે વળી એ જેનદર્શનની ત્રથી સમર્શન, થઈ તે અંગે તેમના અભિપ્રાયો પુસ્તકમાં સુંદર રીતે નોંધાયા છે તે જોવા સમ્યગ્રત અને સમ્મ ચરિત્ર તેમજ સંયમની ભાવનાથી રચાયેલ છે, જેવા છે, શિબિરાર્થીએ પંચશીલનું એટલે કે પાંચ મહાવ્રતોનું પાલન કરવાનું હોય છે, આ અનુભવ છે પંજાબના ઐક નશીલા બાપના પુત્ર મનિરનો. એના જીવહિંસા કમ્ય નહિ, ચોરી કરવી નહિં, બ્રહ્યચર્યનું પાલન કરવું, અસત્ય જીવનમાં એક અરમાન હતું સુખ સાખીમાં જીવન માર્યું. આમ કૌવા બોલવું નહિં, ન કરવો નહિં. જતાં આડે રસ્તે ચડયો. ટોળકી રચી, બેંક લૂંટવાના કામમાં પડયો. પકડાયો, - જે લોકો શિક્તિરાર્થો મહિને અમુક કાને સાપક બને છે તેને અન્ય ત્રણ લખી સત થઈ, જેજ્યમાં અશાંત હતો. જેની વિવિધ સાઓ પણ ભોગવી વતો પાળવાના હોય છે. (1) વિકાલ ભોજન કરવું નહિ' એટલે કે બપોર એવામાં એના પિતાજીનું ખૂન થયું. તેનો બદલો લેવાની આગ તેના દિલમાં પછી), (2) થારરિક સૌંદર્યના પ્રસાધનો અને આનંદ પ્રમોદર્દી દૂર રહેવું, ભડકી ઉઠી. બનવા જોગ છે મજિન્દરે વિપક્ષના શિબિરમાં જોડાયો. વિપક્ષના () આસમદાષી પ્રથાનો ત્યાગ કર. દિબિરમાં દસ દિવસ મન વચન ધ્રથાથી મૌન પાળવાનું હોય છે અને એક શ્રી રઘુવીરભાઈને અભિનંદન આપીએ તો એ શબ્દો વામણા પડે છે. આ આકરી શિરત નીચે ગુજવવાનું હોય છે એમ છતાં તે જોડાયો, શિબિર પૂરી એક જાગૃત તેમજ જેમના અંત:વ નિર્માણ થઈ રહ્યા હોય અને જેનું જીવન થયાં પછી તેણે ક્યું કે મારા મનની સફાઈ થઈ છે. મન ઉપર કાબુ આવ્યો નિર્વ્યાજ પ્રેમ, સહહદયતા અને સહાનુભૂતિથી રસાયે છે તેવી વ્યક્તિના છે, વેર ઝેર ઓછા થયા છે, પછી તેણે જેલની કૅટડીમાં પણ સવાર સાંજ પુરુષાર્થની ગાથા છે. શ્રી રઘુવીરભાઈએ જેઘના ગુનેગાર ગણાતા વૈઓના સાધના ચાલુ રાખી બીજી શિબિરમાં પણ જોડાપો અંતરના ઉંડાણષ બાહ્ય પરિવેશને ભેદીને તેના અંતરને સ્પર્શવા, ઢઢળવા ઝેશીષ કરી છે કારણ પરબાએલા વિકારોને દૂર કરી મનને નિર્મળ બનાવ્યું. જીવન જીવવાની કહ્યુ કે તેઓ 6 એડ શું જોઈ શક્યા છે. વધુ રાજીપો એટલા માટે કે તેઓ એને પ્રાપ્ત થઈ. પિતાના ખૂનનો બદલો લેવાની ભાવના કેમ દૂર થઈ ? તો લોકભારતી અને ગુજરાત વિદ્યાપીઠના વિદ્યાર્થી છે. તેમણે પોતાના શિક્ષણને તેણે જણાવ્યું કે મને જીવનના ઉંડાણમાં ઉતરવાની તક મળી તેથી શ્રેષ ઉપર ઉતળી બતાવ્યું છે. કાબુ મેળવ્યો છે. હવે પિતા નો પાછા આવવાના ની તો શા માટે કોઈને તેમણે જેલમાં ઘણા બધા સુધારાઓ પણ કર્યા છે જેથી જેલવાસીઓ દ્વારા હેરાન છે. ઉપરવાળો જ ન્યાય કરશે. થના ઉત્પાદનમાં વધારો થયો છે. નશાખોરી ઓછી થઈ છે, આરોગ્ય સુધર્યું કહેવાતા કુખ્યાત ટ્રીપલ મર્ડર કેસના ગુનેગાર બાબુભૈયા % છે કે મારામાં છે, શિક્ષણનો પ્રબંધ થયો છે અને જેલવાસીઓ રક્તદાન માં અસર રહ્યાં બદલાની વરની વૃત્તિ ખૂબજ પ્રબળ હતી વિપરથનાથી તે વૃત્તિ નિર્મૂળ થઈ છે. વૃક્ષારોપણની પ્રવૃત્તિ પાંગરી છે. એમ ઘણી બધી બાબતમાં પ્રતિ તેમજ છે. સામાવાળા પ્રત્યેની વેરભાવના કરૂણામાં પલટાઈ ગઈ છે. મને તેમના નાવીન્ય આવ્યું છે. દુ:ખમાં સભા થવાની પ્રેરણા જાગી છે. હું નાની નાની બાબતોમાં ત્વરીત 000 પાલિંકઃ થી. મુંબઈ જન યુવક સંઘ, મુદ્રક, પ્રકાશક: શ્રી ચીમનલાલ છે યાર્ડ, સ્થળ : 35. સરદાર ની. પીજ રોડ, મુંબઈ-૮0૬, | ફોન ૩પ૦૨૯,મુદ્રિરાસ્થાન રિલાયન્સ ઓફરોટ પ્રિન્ટર્સ૮ 28. અહિયા સ્ટ્રીટ મુબઈ-૪Coળ૮, ટોટાઇપસેટિંગ મુદ્રાંકન, મુંબઈ- 100 + 2 ||