________________
- શ્રી સિદ્ધચક્રની તાત્વિક ભાવના. -
શ્રી સિદ્ધચક્રની તાત્વિક ભાવના.
લેખક જૈનાચાર્ય શ્રી વિજ્યપદ્ધસૂરિજી.
(ગતાંક પૃષ્ઠ ૮ થી અનુસંધાન ). આઠમા ગુણઠાણાના છઠ્ઠા ભાગથી આગળ પણ પરં પર કારણુ જે ક્ષાયિક અને ઓપશમિક સમ્યકત્વ તે છે છતાં જિનનામ નથી બંધાતું કારણકે વિશેષ કષાયોને અભાવ છે. એટલે બને કારણથી જિન નામ બંધાય એટલું જ ધ્યાનમાં રાખવાનું છે. સન્મત્ત ગુણનિમિત્ત' ઇત્યાદિ આપેક્ષિક વચન પણ જિનનામના બંધમાં સમ્યકત્વ એ પરંપર કારણ છે એમ જણાવતું હોવાથી વ્યાજબી જ છે. વળી અન્યત્ર એમ પણ કહ્યું છે કે-જિનનામના નિકાચિતબંધમાં જ ઉપર જણાવેલા કષાય વિશે કારણ છે. પણ સામાન્ય બંધમાં નહિ. એથી એમ પણ સમજાય છે કે “સમ્મત્ત ગુણનિમિત્તે મિત્યાદિ વચનથી સમ્યકત્વદ્વારા જિનનામને સામાન્ય બંધ પણ થાય. તથા જિનનામાને જ્યાં સુધી નિકાચિત બંધ ન થયે હોય ત્યાં સુધી તેની ઉ&લના (સત્તામાંથી કાઢી નાંખવું) થાય, પરંતુ નિકાચિત બંધ થયા પછી તેની ઉદ્વલના ન થાય તે સમયે અરિહંતાદિ વિશે સ્થાનકેની અથવા એક બે ત્રણ વિગેરે સ્થાનકેની આરાધના કરવામાં આવે છે. આ બાબત જુઓ–લેકપ્રકાશમાં પણ કહ્યું છે–
પત્રિલિમિઃ જૈન, વૈવ વિત્તેિ
जिननामा येन्मर्त्यः, पुमान्स्त्री वा नपुंसकः ॥१॥ ઇત્યાદિ છે અને તે દરમ્યાન હૃદયની પવિત્ર ભાવના કેવી હોય છે? તે જણાવીયે છીયે.-જેઓ ભવિષ્યમાં તીર્થકર થવાને લાયક હોય, તે નિર્મલ અધ્યવસાયવાલા અને ક્ષાયિકાદિ ત્રણ સમ્યકૃત્વમાંથી કઈ પણ સમ્યક્ત્વવાલા જી સંસારને સર્વથા કલેશમય જાણ્યા બાદ આ પ્રમાણે વિચારે છે. અહીં આતો મોટું આશ્ચર્ય છે કે-જેને ઉત્તમ માર્ગ મોહરૂપી અંધકારથી દેખાતો નથી, તે સંસારરૂપી વનમાં માર્ગને દેખાડનાર-એવો અરિહંતના પ્રવચનરૂપી દીવો હયાત છતાં પણ પરિક વિગેરે અનેક દુખેથી ઘેરાયેલા, અને તેજ હેતુથી મુંઝાયેલા એવા જીવો અતિશયેકરી પરિભ્રમણ કરે છે. (એજ અને આશ્ચર્ય લાગે છે. કારણ–દી ન હોય ને પરિભ્રમણ કરે, તે સંભવિત છે. પણ દી છતાં પરિભ્રમણ કઈ રીતે સંભવે ? એ આશ્ચર્ય) માટે હું તે જીવોને પ્રવચનના ઉપદેશરુપિ દવાનું સ્વરૂપ સમજાવી સન્માર્ગમાં જે તે સંસારરૂપિ વનમાંથી બહાર કાઢું. એવું વિચારી તે ભાવ દયા વિગેરે ગુણોને ધારણ કરનાર . અને તે હેતુથી પરેપકાર કરવાના અભ્યાસવાલા તથા તેમાં જ વધતા ઉત્સાહવાળા એવા મહાત્મા; જેમ જેમ બીજાને ઉપકાર થાય તેમ તેમ પ્રવૃત્તિ કરી