Page Text
________________
કર્તવ્યશીલતા.
૧૧૯
મશી ગયા છું પણ તેટલું કહેવાની મને અગત્યતા સમજાય છે. હવે આપણે મૂળ વિષય પર ચાલીશું. નીતિ વિનાના મનુષ્યોમાં ભય આદિ દુર્ણને સમાવેશ થાય છે કારણું કર્તવ્યથી વિરૂદ્ધ કૃત્ય કરતાં જ હદય ડખે છે અને તેથી તેમાંથી ભય, અનિશ્ચિતતા, ચિંતા વિગેરેની ઉત્પત્તિ થાય છે. આવા દુર્ગુણોને જીતવાને ઉચ્ચ સ્થિતિએ જીવનને ઘેરવા માટે નીતિ પાલનની આ વશ્યકતા છે. હવે આપણે બીજા કયા કયા ગુણોને અવલંબવા જોઈએ તે ઉપર આગળ વિચારી શું.
પ્રમાણિકપણું, ચોકસ પણું, મીતાહારીપણું, તેમજ ખંતીલે સ્વભાવ એ વિનાનાં મનુષ્યો પિતાને વહવહાર ચલાવી શકતાં નથી. કદાચ જેમ તેમ ગાડુ ગબડાવે પણું જોઈએ તે ઉતમોત્તમ વ્યવહાર ચલાવી શકતા નથી. તેમજ ઉચ્ચતાને તે પ્રાપ્ત થઈ શકતા નથી. ઉત્તમ જીવન ગાળનારે ઉપરના ગુણાનું આવાહન કરવું જોઈએ. આની સાથે વિનયશાળી વિવેકી, મૈત્રીભાવવાળા તેમજ દયા ભાવવાળા થવાની જરૂર છે. સર્વે જીવની સાથે મિત્રીભાવના રાખવાથી વ્યવહાર તેમજ જીવન બંને ઉચ્ચ બને તેમ છે. વળી પ્રેમભાવના પણ સર્વ ઉપર રાખવી જોઇએ. સંબંધને લઈને કદાચ વધારે ઓછી રહે પણ અમુક મારે દુશ્મન છે, અમુક તે સારો નથી, એ માનવું છે તે ભૂલભરેલું છે. આપણા સંસારી મનુષ્યો ઓછા અધિક સંબંધને લેઈ ઓછી અધિક લાગણીના સંબંધથી જોડાઈએ છીએ એ વાત સત્ય છે પણ દુશ્મનાવટના વિચારથી તે દુર જ રહેવું જોઈએ કારણ આપણે આગળ વધવું છે, ઉંચ્ચે ચઢવું છે. દયા પાળવી એનો અર્થ એટલો ન કર કે અમુક જીવ અગર મનુષ્યને જીવનઘાતમાંથી બચાવવો એટલે બસ છે પરંતુ તેની એક પણ લાગણી ન દુભાય તેમ કરવું કારણ કે તેને દુભાવવો એ તેની જીવન ઘાત કર્યા બરોબરજ થાય છે.
વળી આપણે આપણું વર્તન સંબંધી ઘણુંજ સંભાળવાની અગત્યતા છે. આપણે આપણું વર્તન જેવું રોપીએ છીએ તેવું જ વર્તન અન્ય તરફથી આપણને મળે છે માટે આગળ વધવાની ખાતર લેક સમુહમાં આપણી આબરૂ બરાબર રાખવાની ખાતર વર્તન ઉચ્ચ રાખવું જોઈએ. કોઈની ઉપર આશા રાખવાથી કંઈપણ કાર્ય બનતું નથી. આપણે આપણુજ સત્તા ઉપર આશા રાખવાની છે, માટે આભગ જ્યાં સુધી આપીશું નહિ. ત્યાં સુધી આગળ ચઢીશું નહિ એ વાતની ખાતરી રાખવી.
આપણે આટલું સુત્ર ખાસ ગોખી રાખવાની જરૂર છે કે ” આપણે તે આગળ ચઢવું છે, શીખરે સ્થિતિ કરવી છે” આ મેળવવા ને માટે ઉપર કહેલા નિયમ પર ખાસ લક્ષ રાખવાની જરૂર છે અને આ સર્વને માટે ખાસ કરી નેનિગ્રહની અગત્યતા છે. મનવસ્તુ એવી છે કે ગમે તેવી સારી વૃત્તિને હડસેલી કાઢે છે માટે તેને કાબુમાં રાખતાં શીખ વું જોઈએ. ક્રોધાદિ દુર્ગણોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ. સંતોષવૃત્તિ ધારણ કરવી જોઈએ. ભય વિનાના થઈ રહેવું જોઈએ. દુનિયા પર ભય એ વસ્તુ જ નથી એમ માનવું જોઈએ. આ માટે મહાન પુરૂષ નેલસનને દાખલો ચીરસ્મરણીય રાખવાની જરૂર છે. નેલસન પિતાની છ એક વર્ષની ઉમ્મરે વર્ષાઋતુમાં નદીની ધાંસ ઉપર એકઠો બેઠેલો હતો. તેની ઘેર બહુ ખોનથઇ_છેવટે થોડા વખત પછી પોતે ઘેર આવ્યા તે વખતે તેની દાદીમાએ તેને કહ્યું કે બેટા ! તને આવા વાવાઝોડા માં અને આટલા વરસાદમાં નદીની ધાંસપર બેસતાં બીક ન લાગી ?
| SR No. | 522040 |
| Book Title | Buddhiprabha 1912 07 SrNo 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Adhyatma Gyan Prasarak Mandal |
| Publisher | Adhyatma Gyan Prasarak Mandal |
| Publication Year | 1912 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Buddhiprabha, & India |
| File Size | 554 KB |