Page Text
________________
૧૧૮
બુદ્ધિપ્રભા.
અંતરની રહેજ પણ લાગણું ઉશ્કેરાય તેજ, ખોટું કર્તવ્ય કરતાં તે અંતર ડંખ્યા કરે છે માટે તેવાં કર્તવ્યોને છોડી દેવાં જ જોઈએ તે હવે સાધારણું રીતે આપણને સહેજ રસ્તે ખુલે થાય છે અને તેથી હવે આપણે આપણું રસ્તામાંજ વહીશું. પ્રથમ સર્વ કર્તવ્ય સમજવાને તેમજ બુદ્ધિ ખીલવવાને જ્ઞાનની જરૂર પડે છે, માટે જ્ઞાન પ્રાપ્ત કરવાની પ્રથમ અગત્ય સમજાય છે અને તે જ્ઞાન એકજ પ્રકારનું મેળવવાથી ઇસિતાર્થ સિદ્ધ થતા નથી. વ્યવહારમાં વ્યવહારઉપયોગી અને જીવનની ઉગ્રતા કરવા માનસિક તેમજ આધ્યાત્મિક અને આ સર્વ ટકાવવાને માટે શારિરીક સ્થિતિ ઉત્તમ જોઈએ ત્યારે શારીરિક સ્થિતિ કેમ સારી રહે તે બાબતનું જ્ઞાન પણ અવશ્ય લેવું જોઈએ. એટલે હવે એમ નક્કી થાય છે કે મનુષ્ય વ્યવહારિક, શારીરિક, માનસિક, આધ્યાત્મિક એ ચાર પ્રકારનું જ્ઞાન મેળવવું જોઈએ જેથી બુદ્ધિ પણ ખીલે છે તેમજ કયું કરવું અને કયું ત્યજવું એ સર્વ વસ્તુ સમજાય છે અને આ સમજ મનુષ્ય ઉચ્ચ કર્તવ્ય કરવા દેરાવું જ જોઈએ. બીજું વિચારતાં એમ માલમ પડે છે કે દરેક મનુષ્ય પોતાના નૈતિક વિષય પરત્વે લક્ષ આપવું જોઈએ. આ વિષય પર જે મનુષ્યો લક્ષ આપતા નથી તે મનુષ્યો દુનિયાના કોઈ પણ માર્ગ આગળ ચાલી શતા નથી. નીતિ વિનાને મનુષ્ય પશુ જીવન જ ભોગવે છે. તે હવે તરતજ સવાલ થઈ પડે છે કે નીતિ કોને કહેવી, આ બાબત ઘણીજ લંબાણથી સમજવાની અગત્યતા છે કારણ, જમાનાને જોતાં પણ અમુક કાર્ય કરવું તે નીતિ મનાતી, અમુક કાર્ય ન કરવું અને તે જે કોઈ કરે તે તેની અનીતિ મનાતી. જેમાં પ્રથમ અનીતિ મનાતી તેમાં કેટલાક કર્તવ્ય હાલ લો કરે છે અને તેથી લોકસંસ્થામાં તેમને જે કોઈપણ જાતને ધકે લાગતું નથી તે તેને અનતિ માનતા નથી પણ આ સમજવું એ ભૂલભરેલું છે. કદાચ અમુક કારણને લઈ તેમજ અમુક સંજોગોને લઈ તેમ બને એટલે કે એવા કેટલાક મનુષ્યને ધોકે ન પહેરે પણ સામાન્ય સ્થિતિ વિચારતાં ઘણુંજ અનિયમીત પરિણામ ઉભાં થાય તેમ છે તે હવે આપણને એમ સમજાય છે કે આ વિષયને આધાર લોકસંસ્થાની માનીનતા ઉપર મુકાય છે. વિચારમાં વ્યક્તિના વિચાર દરેકના એક હેય તેમ સંભવતું નથી તે પછી સંરથાની માનીનતા ખરી જ કેમ કરી શકે પણ એ માનવું ભુલ ભરેલું છે કારણ કે કર્તવ્ય લોકસંસ્થાઓમાં ખુનામરકી તેમજ બખેડા ઉત્પન્ન થવાનું કારણ બને તે કર્તવ્ય શું કરવા લાયક ગણી શકાશે નહીજ તેથી એમ સિદ્ધ થાય છે કે લોકસંસ્થામાં જે નિયમો બંધાયા છે તે આવાં કારણોને અવલંબીનેજ માટે તે નિયમો પ્રમાણે તેનાં જ કર્તવ્યને નીતિ કહી શકાશે તે હવે નીતિ અનીતિના સવાલને ધડે આવ્યો એમ સમજાશે. જો કે કેટલાક નિયમો અમુક સંજોગોમાં અમુક કારણેને લઈ બંધાયા હોય છે અને જમાનો બદલાતાં એટલે કે તેવા સંજોગોનો નાશ થતાં તેવા નિયમોમાં ફેરફાર થવાની જરૂર હોય છે પણ તે ફેરફાર ઉપર બહુજ લક્ષ આપવાની પણ જરૂ છે કારણ કે અમુક નિયમ બંધાઇ જાય છે અને જે તે બરાબર યુક્તિથી નથી બંધાતે તે તેનાં ફળ આપણને તેમજ ઘણાને એટલે આપણી પેઢીઓની પેઢીઓ સુધીનાં મનુષ્યને સર્વને ભોગવવા પડે છે માટે નિયમ ફેરવતાં ન નિયમ રચતાં ઘણુંજ લક્ષ આપવાની જરૂર છે. પરિણામનો તેમજ ભાવેષ્યનો વિચાર કરીને નિયમ ઘડા જોઇએ. જો કે આ વિષય પરત્વે હું મૂળ વિષયથી દૂર
| SR No. | 522040 |
| Book Title | Buddhiprabha 1912 07 SrNo 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Adhyatma Gyan Prasarak Mandal |
| Publisher | Adhyatma Gyan Prasarak Mandal |
| Publication Year | 1912 |
| Total Pages | 32 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Buddhiprabha, & India |
| File Size | 554 KB |