________________
૧૯૬ કુતર્કના અા પર બેસી કમરૂપ વનમાં પરિભ્રમે છે. કુમતિથી છ મહાવીર પ્રભુના તને સાંભળવા પણ રૂચિ કરતા નથી.
કુમતિથી જ ઉત્સુત્ર ભાષણ કરીને અનેક ભવની પરંપરાને વધારે છે. કુમતિથી શ્રી મહાવીરમબુકથીત સદગુરૂનું સ્વરૂપ જે આગમમાં છે તેનું ઉત્યાયન કરીને વિપરીત પણે ગુરૂનું સ્વરૂપ માને છે. કુમતિથી જેવો અન્યો પર ક્રોધ કરે છે અને મનમાં વિરની ઝેરી વાસનાઓને ધારણ કરી નીય ગતિમાં જ થાય છે. કુમતિથી જીવો સ્વાર્થની કરપીમાં ફસાય છે અને જન્મ, જરા અને મરણની પરંપરાને પામે છે. કુમતિથી જીવો વસ્તુને વરઘુપણે જાણી શકતા નથી. કુમતિના યોગે જીવો અનેક પ્રકારનાં કપટ રચે છે. કુમતિ, અને લાભમાં આસક્ત કરે છે અને જીવોને શાન્તિ પામવા દેતી નથી. કુમતિ ખરેખર આત્મને એકાન્તવાદ ધારણ કરાવે છે. દુનિયામાં કુમતિના ગે છે અનેક પ્રકારનાં અનીતિનાં કો કરે છે. કુમતિ પિતાના સામર્થ વેગે આત્માની પાસે યાદ દિને આવવા દેતી નથી. અનેકાન્તરૌલીનો સ્વાદ ચાખવા જતાં કુમતિ અનેક પ્રકારનાં વિત કરે છે.
જ્યારે આમાની સાથે કુમતિનો સંબંધ હોય છે ત્યારે ક્રોધ માન માયા અને લોભ તરફ અમાનું વલણ હોય છે. કુમતિના સંબંધ આમાં અન્ય પદાર્થોને પોતાના માની મલકાય છે અને જડ પદાર્થોમાંથી મુખ ખેચવા મિયા પ્રયત્ન કરે છે. જ્યારે આત્માની સાથે કુમતિને સંબંધ હોય છે ત્યારે આભા અન્ય મનુષ્યો આદિપર કલેશ કરે છે અને અન્ય જીવોનું ભલું ઈછી શકતો નથી. જ્યારે આમાની સાથે કુમતિને સંબંધ હોય છે ત્યારે મોહનું જોર વિશેષ હોય છે. જ્યારે મતિ સંબંધ આત્માની સાથે હોય છે ત્યારે જ્યાં જ્યાં સ્વાર્થ પ્રેમનો સંબંધ કરવામાં આવે છે. કુમતિની એવી સ્વાભાવિક દષ્ટિ હોય છે કે તે આમાને અવળો માર્ગ દેખાડે છે. આમાં જે જે હેતુઓથી કર્મ બાંધી શકે તે તે હેતુઓને તે આત્માની આગળ રજુ કરે છે અને આત્માને મિથ્યા બ્રાતિમાં પાડે છે. કુમતિથી આમાના સુખનું આચ્છાદન થાય છે. પરસ્પર અને અનેક પ્રકારનાં ભયંકર યુદ્ધો કરાવનાર કુમતિ છે. પણ જેમ સરોવરને કેળી નાખે છે તેમ મનની શાન્તતાને કુમતિ ડાળી નાખે છે. કૃષ્ણલેશ્યા નિલલેશ્યાદિના ખરાબ વિચારોને કુમતિ કરાવે છે. કામગમાં અને અભય ભક્ષણમાં સુખની જાતિ કરાવનાર કુમતિ છે. સર્વ આત્માઓ એક જાતીય હોવા છતાં પણ અન્ય આત્માઓને દુષ્ટ શરૂ
