________________
છે કે અમુક સંસ્થાને જે ઉદ્યોગ હોય તેને માટે તે સંસ્થાના બાળકને લાયક થવાનું હોય છે. પરંતુ જે વસ્તુતઃ ઉદ્યોગને વિસ્મૃત કરવામાં આવે અને ફક્ત લેખન વાંચન ગણિત આદિની બુદ્ધિની કેળવણી પ્રતિ જે ખાસ લક્ષ આપવામાં આવે છે તે ઉદ્યોગમાં તેનું વ્યાવહારિક વન પુરતું યશસ્વી નીવડી શકે નહિ, એ જ પ્રમાણે જૈન કેમને અંગભૂત ઉદ્યાગ, જે વ્યાપાર તેને અનુરૂપ ન જ બુદ્ધિની કેળવણીમાં સમાયેલું ન હોય તો તેનો ઉદ્દેશ યથાવિધિ ફલિબ્રેન થાય ! આથી સિદ્ધ થાય છે કે વ્યાપારિક ઉદ્યોગને સાધનભૂત વિયો દેશીનામું, લેખન આદિના મૂળ તનું જ્ઞાન જૈન બાળકોને આવશ્યક છે, પરંતુ આટલેથી જ કદ સમાપ્ત થતું નથી. કેળવણીના ઉદ્દેશની આમાં જ સમાધિ માનવાથી આધુનિક જ્ઞાનને નિર્બળતા દષ્ટિગોચર થાય થાય છે. બાળવર્ગ માટે ભાગે વહેમી અને અસંકારી દીસે છે, તેનું મુગ્ધ કારણ કેળવણીના હેતુની ગેરસમજ છે. જે જમાનામાં જીવન સાધના સરળ હતા. સ્પર્ધાનું ક્ષેત્ર વિશાળ ન નું વધારે , આગબોટ આદિ સાધનોના અભાવે માલની આપલેન વ્યવહાર ફક્ત થોડાજ માઈલ સુધી હત; જ્યારે નિર્વનિમય જીવન સરળતાથી ગાળી શકાતું હતું તે સમયે માત્ર ઉપર ચાટિયું વ્યાપાર વિષયક જ્ઞાન કદાચ પુરતું મનાતું હશે, પરંતુ આ ધુનિક જમાનાનું સ્વરૂપ દિનપ્રતિદિન બદલાતું જાય છે, વ્યવહારનાં સાધન સરળ અને હિંગત થતાં જાય છે, જેને લીધે મનુષ્યને લગભગ આખી દુનીઓનાં મનુષ્યના સમાગમમાં આવવાનું થયું છે. આ પ્રમાણે સ્પર્ધાનું ક્ષત્ર પણ વિશાળ થયું છે અને ધતું જાય છે. પ્રથમના નિવનિમય જીવનને બદલે દિનપ્રતિદિન જીવન વિશે પ્રવૃત્તિમય થતું જાય છે. મનો સાથે તેને સ્પર્ધામાં ઉતારવાનું હોય છે તેઓ બુદ્ધિબળમાં કોઈ પણ રીત તેનાથી
ન હોતા નથી આથી સિદ્ધ થાય છે કે જમાનાની હાજતોને અનુસાર કેળવણીનું ધોરણ પદ્ધતિ બદલવાની જરૂર છે. પરંતુ કહેવું એ દીલગીરી ભરેલું છે કે જૈન પ્રા-વર્ગ (ગ્રામ પ્રવર્ગ ) ની દાટ જમાનાની હા
તે પ્રતિ ફેરવાઈ નથી. કેળવણીને જે સંકુચિત અર્થ તેમના તરફથી - રવામાં આવ્યો છે તેનું પરિણામ એ આવ્યું છે કે તેમનાં બાળકે બુદ્ધિબળમાં મંદ પડતાં જાય છે. તેમને અસલથી ચાલતી આવે ધીરધા
નો અગર સટ્ટાનો એમ બે મુખ્ય ધંધાનો આશ્રય લેવો પડે છે. ધીરધાર દિનપ્રતિદિન કેળવણીના વિસ્તાર સાથે અથવા ફન વર્ગના બચાવને લીધે નિષ્ફળ થવા સંભવ છે. સકાએ તે કામના મધ્યમ વર્ગમાંના ઘણાને દૂ