________________
ણાય છે. એવું મન પર્યાવજ્ઞાન છે અને તે દ્વારા બીજની માનસિક ક્રિયાઓ જણાય છે અને સમજાય છે. પાંચમું દ્વાર કેવલજ્ઞાન છે તે જ્ઞાનને લીધે શરીર અને મનની સર્વ મર્યાદાઓ ખસી જાય છે. આ સ્થિતિમાં ભાન નાશ થતો નથી પણ તેથી ઉલટું સંપૂર્ણ ભાન આવે છે.
આ સર્વ સ્થિતિમાં આત્માને તેની મળે નહિ પણ સ્વતંત્ર અભ્યાસ શનિના રસનત પ્રયત્ન અને ઉપગથી, અથવા તે ધ્યાનાભ્યાસ શકિનને વધારે ને વધારે સ્વતંત્ર કરવાથી પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. ઉપાધિ ફક્ત પ્રકૃતિનાં સૂમ પરમાણુઓની રચના રૂપ છે. અને તે દ્વારા અમુક આત્માનું પ્રકટીકરણ થાય છે. ઉપાધિ દરેક ક્ષણે બદલાય છે પણ અમુક વ્યક્તિ તે જીવાત્માની પ્રઢીકરણની અમુક સ્થિતિ રૂપ છે અને તેથી તે વ્યકિત સંસાર વ્યવહારના પાપ અને દિલગીરી, સુખ અને આનંદને ધારણ કરે છે.
કેવળ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ પ્રાપ્ત ધનાં આ ધારણ કરવાના સ્વભાવ ધાન્ય ઉપરથી છેરની માફક દુર થાય છે અને આમા દેવ અને શાશ્વત આનંદમાં વસ છે. આત્માને નાશ થતો નથી અને બીજ આમામાં અથવા પરમામામાં મળી જતં નથી. અને જે મને પ્રશ્ન પૂછવામાં આવે કે આ મુજન સ્થિતિમાં આમાં એક છે કે અનેક છે, તો હું તે મનુષ્યને ન ગુફના શબ્દમાં જણાવીશું જે આત્માથી મને મારી જાનને અને આત્માનુભવથી મારા તતવને અનુભવ થયો તે આમાં હું છું. હું પુર નથી, સ્ત્રી નથી તેમજ નપુંસક નથી વળી અક નથી, એ નથી કેમ બહુ નથી.”
જૈન ધર્મ પ્રમાણે ઉચ્ચભાવના -કુદતાની અપેક્ષાએ તમે બ્રહ્મ છો પણ તેનું અમરત્વ ખરી મુનિ જ્ઞાન અને ક્રિયાથી પ્રાપ્ત થાય છે. જૈન ધર્મ શિખવે છે કે જ્ઞાન અને ક્રિયાથી જીવાત્મા ગુમ શક્તિઓને ઉન્નતિ કરે છે અને તેમને ખીલવે છે તેટલા માટે “હું બ્રહ્મ છું” આ શબ્દનો અર્થ જૈન નીચે પ્રમાણે કરશે “હું બ્રહ્મ સ્વભાવમાં અથવા ગર્ભમાં છું” મારામાં બધની શક્તિ છે, અથવા બા થવાની ખરે ખરી સંભાવના છે. જે મારામાં ગબિન છે તે વ્યક્ત થશે ” ગર્ભિત અને બા એ માં ધણો ભેદ છે જેઓ આ ભેદ ભુલ કરતા નથી તેઓ ન્યાયી અને સ્વતંત્ર થવાને કદાપી પ્રયત્ન કરશે નહિ.
જૈનોનો સ્વાદાદ અથવા અનેકાંતવાદ એક અમેરિકન લેખકના શોમાં કહિએ તે “માનસિક શાસ્ત્રના સુમમાં સૂમ તવની શોધમાં ઉતરવાને, અને વાસ્તવિક રીત મને વિચાર કરવાના ગુંચવણ ભરેલા પ્રતિનું નિરા
