Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
“મહેશ્વર' નામક સૂરિઓ
લેખાંક ૨ : સમાન નામક મુનિવરે
લેખક. હીરાલાલ ૨. કાપડિયા એમ, એ. શાન્તિ” નામક સરિઓ” એ લેખના અંતમાં મેં સૂચવ્યું હતું તેમ આજે સમાન નામક મુનિવર” નામની લેખમાળાના બીજા લેખક તરીકે હું આ લેખ લખું છું, અને હવે પછી ત્રીજા લેખક તરીકે “મહેન્દ્ર નામક સુરિઓ' લખવા વિચાર રાખું છું, કેમકે “મહેશ્વર' અને મહેન્દ્ર” એ બે નામે ગોટાળા ઉત્પન્ન કરે એવાં છે.
અથ–મહેશ્વર' એ સંસ્કૃત શબ્દ છે આને માટે પાઈ શબ્દ “મહેસર છે. એ ચાર અર્થમાં જૈન સાહિત્યમાં વપરાય છે. જેમકે (૧) વિમલસરિકા ઉમશ્વરિય (૩૫, ૬૪)માં મહાદેવ યાને શિવના અર્થમાં, (ર) ઉપર્યુકત પઉમરય (૧૯, ૧ર)માં જિનદેવ યાને અરિહંતના અર્થમાં, (૩) “શ્રીમત” એ અર્થમાં અને (૪) ભૂતવાદિ દેના ઉત્તર દિશાના ઈન્દ્રના નામના અર્થ માં.
સિંહસેન ઉો રઈધુએ “અપભ્રંશ ભાષામાં મહેમરચયિ રચ્યું છે. એ સિવાય કેાઈ “મહેસર” કે “મહેશ્વર એ શબ્દથી શરૂ થતી જેન કૃતિ હોય તો તે જાણ વવામાં નથી જેમ “મહેન્દ્ર' નામના અનેક સરિઓ થયા છે તેમ “મહેશ્વર' નામના પણ અગિયારેક સરિએ તે થયા છે.
(૧) સજજનના શિષ્ય-પાઈય ભાષામાં નાણપરીમીકહા (જ્ઞાનપંચમી કથા) રચાઈ છે. એના કર્તાનું નામ મહેશ્વરસૂરિ છે. એમણે આ જ્ઞાનપંચમી કથાના અંતમાં કહ્યું છે તેમ એમના ગુરુ સજજન ઉપાધ્યાય છે. આ કૃતિની એક તાડપત્રીય પિથી વિ. સં. ૧૦૦૮માં લખાયેલી છે, અને એક વિ. સં. ૧૩૧૩માં લખાઈ છે, (જુઓ જે. સા. . ઈ, પૃ. ૪૦૮) આ કૃતિના અંતમાં ભવિસ્મત્તકા, નામની દસમી કથા એટલે જૈન પ્રસ્થાવલી (પૃ. ૨૫૬) માં ભવિષ્યદત્તાખ્યાન કે ભવિષ્યદત્તાખ્યાનના કર્તા તરીકે જે મહેશ્વરસૂરિને ઉલ્લેખ છે તે આ જ છે અને એ કથા તે ઉપયુક્ત દસમી કથાવાળી નાણપંચમીકતા છે. આ કથાના કર્તા તરીકે મહેન્દ્રસૂરિનો ઉલ્લેખ છે, તે મહેશ્વરસૂરિ જઈએ એમ લાગે છે,
(૨) સંજમમંજરીના પ્રણેતા–“અપભ્રંશ'માં ૫ ગાથામાં સંજમમંજરી રચનારનું નામ મહેશ્વરસૂરિ છે. જે. સા. સ. ઈ. (પૃ. ૧૮૮માં આ મહેશ્વસૂરિ પ્રાયઃ ઉપર્યુક્ત મહેશ્વરસૂરિ હેય એ ઉલ્લેખ છે, પણ એમ માનવા કે ન માનવા માટે કોઈ સબળ પ્રમાણ મારા ખ્યાલમાં અત્યારે તે નથી.
સંજમમંજરીના કર્તા વિક્રમની અગિયારમી સદીમાં થઈ ગયા એમ જે. સા. સં. ઈ. (પૃ. ૩૩૧)માં કહ્યું છે, પણ એ માટે કઈ આધાર દર્શાવા જતા નથી.
૧. જુઓ “જ્ઞાનપંચમીકથા”ની પ્રસ્તાવના (પૃ. ૮). આ કૃતિ છેડા વખત ઉપર સિંધી જૈન રથમાળાના ૨૫મા ચળ્યાંક તરીકે પ્રસિદ્ધ થઈ છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521662 |
| Book Title | Jain_Satyaprakash 1950 03 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 12 MB |