Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૧૦ ] શ્રી જેને સત્ય પ્રકાશ
વર્ષ ૧૫ સૌથી પ્રથમ વાર્તિકકાર અને વૃત્તિકારને અભેદ સિદ્ધ થવો ઘટે. વાર્તિકકારે પિતાના પરિચય વાતિકમાં સ્પષ્ટપણે કઈ સ્થળે આપ્યો નથી. બાકી વાતિકના અંતિમ–પહેલી અને પમી કારિકામાં સિદ્ધસેનને સૂર્યની ઉપમા આપી પોતાની જાતને પ૭મી કારિકામાં ચન્દ્ર” તરીકે ઓળખાવી છે અને ચન્દ્ર શીતળ હોય છે, એ ઉપરથી એ “શાંતિ સૂરિનું શ્લેષાત્મક સૂચન છે એવી કલ્પના માલવણિયાએ કરી છે. વાર્તિકની :૧૯ મી કારિકામાં “નઃ' શબ્દ સમજાવતાં વૃત્તિકારે વાર્તિકકારનું નામ આપ્યું નથી એ અજ્ઞાનને આભારી નથી, પણ વૃત્તિકાર જાતે જ વાતિકકારને એમ સૂચવે છે. અહીં મને સંજમમંજરી ઉપર ટીકા રચનારા કે જેઓ હેમહંસરિના શિષ્ય છે તેમણે મહેશ્વરસૂરિનું નામ ન આપતાં ‘પ્રકરણકાર' કહ્યા છે, એ બાબત યાદ આવે છે. પ૭ મી કારિકાની વૃત્તિ નથી એ પણ આ વિચારને પોષે છે.
કારિકા અને એની ટીકા એ બંનેના પ્રણેતા એક જ હોય એવી ૧ કેટલીક કૃતિઓ વાર્તિકકારના સમયમાં રચાયેલી જોવાય છે, એટલે પ્રસ્તુત વાર્તિકકાર, પણ એ જ કર્યું હશે. વાર્તિક એટલું બધું પ્રાચીન નથી કે એના કર્તાનું નામ ભૂલાઈ જાય.
આ પ્રમાણે કારણે દર્શાવી વાર્તિકકાર અને કૃતિકારને અભેદ સિદ્ધ કરાયો છે, બાકી સચીઓમાં તે વાર્તિકકારનું નામ જેવાતું નથી.
વાતિકની વૃત્તિના અંતમાં બે પદ્યો છે, તેમાં વૃત્તિકાર પિતાને “ચ” કુળના વર્ધમાનસૂરિના “શિષ્યાવયવ' તરીકે ઓળખાવે છે અને પિતાની કૃતિને વિચારકલિકા નામની વિકૃતિ કહે છે, આથી “વૃત્તિ’ ન કહેતાં “વિવૃતિ' કહેવી વધારે ઉચિત જણાય છે.
શિષ્યાવયવ' ને શિષ્યાણુ, શિષ્યલવ, અને શિષ્યલેશની પેઠે બે અર્થ સંભવે છે: (૧) લઘુ શિષ્ય અને (૨) પ્રશિષ્ય. કેટલીક વાર ગચ્છનાયકને ગુરુ તરીકે ઓળખાવાય છે. આ પરિસ્થિતિમાં વિશ્વતિકાર શાતિસૂરિ તે વર્ધમાનસૂરિના શિષ્ય જ છે એમ સર્વાશે કહેવા હું તૈયાર નથી..
કલિકાલસર્વજ્ઞ' હેમચન્દ્રસૂરિના ગુરુભાઈ પ્રદ્યુમ્નસૂરિના શિષ્યાવયવ ચન્દ્રસેનસૂરિએ ઉત્પાદાદિસિદ્ધિપ્રકરણ સંસ્કૃતમાં ૩૨ પવોમાં રચ્યું છે. વિશેષમાં એના ઉપર એમણે વિ. સં. ૧૨૦૭ માં સંસ્કૃતમાં ટીકા રચી છે. આ ટીકા (પત્ર ૨૧૪)માં વિચારકલિકા નામની વિકૃતિ (પૃ. ૪૫)માં મળી આવતું અને તાત્રથાર્થથી શરૂ થતું ૫૩ જોવાય છે. વળી સર્વજીવાદમાં પૃ. ૨૦૯ વગેરેમાં મીમાંસકનો પૂર્વ પક્ષ વિચારકલિકાનાં પૃ. ૫૨ ઈત્યાદિમીને આધારે રજૂ કરાયો છે. વિશેષમાં અપહની ચર્ચા માટે પણ આમ હકીકત છે. આ ૨ ત્રણ બાબતો વિચારતાં વિચારકલિકા વિ. સં. ૧૨૦૭ પહેલાં રચાઈ છે. એ હકીકત કત્રિત થાય છે. ( ૧ વિઘાનની આ પરીક્ષા જિનેશ્વરનું પ્રમાલક્ષ્મ અને ચન્દ્રસેનનું ઉત્પાદાદિસિદ્ધિપ્રકરણુ,
૧ જુઓ ઉત્પાદાદિસિદ્ધિ ટીકા પત્ર ૬૭ અને વિચારકલિકા( ૫, ૯૬). ૨ જુઓ માલવણિયાની પ્રસ્તાવના (૫, ૧૫૦ ).
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521661 |
| Book Title | Jain_Satyaprakash 1950 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1950 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 12 MB |