Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
એક ૪ ] બાર ભાવનાનું સાહિત્ય
[ ૧૦૫ કાનડી ભાષામાં બાર ભાવનાને અંગે લખાયું છે એમ છે. ઉપાધ્યાયેનું કહેવું છે. એમણે આવી કૃતિના નામ આપ્યું નથી. અન્ય કેઈએ આપ્યાં હોય તે તે જાણવામાં નથી. આ વિષયને લગતી કાઈ કાનડી તિ શ્વેતાંબરને હાથે રચાયેલી હોય તે તે પણ જાણવામાં નથી. શ્વેતાંબરોની કાનડીમાં કે તામિલમાં કે એવી કોઈ ભાષામાં કૃતિઓ હોય તો તેની યાદી પ્રસિદ્ધ થવી ઘટે..
પ્રાચીન સમયમાં થઈ ગયેલા ઈ શ્વેતાંબર વિઠાને બાર ભાવનાને અંગે સ્વતંત્ર કૃતિ પાઈયમાં કે સંસ્કૃતમાં રચી હોય એમ જણાતું નથી. જૈન ગ્રંથાવલી (પૃ. ૧૮૦)માં હાસભાવના નામની એક કૃતિ નેધિાયેલી છે. એ સંસ્કૃતમાં છે અને એનું પ્રમાણુ ૬૮૩ શ્લોક જેટલું છે એમ અહીં નિર્દેશાયું છે. એના કતના નામને કે સમયને ઉલ્લેખ નથી. પાટણના ભંડારમાં એની હાથથી છે.
યાની મહત્તરાના ધર્મનું તરીકે સુવિખ્યાત હરિભદ્ર રિએ સર્વસિદ્ધિ રચી છે. એના ૧૧મા પત્રમાં ભાવનાસિદ્ધિનો ઉલ્લેખ કર્યો છે, જુઓ અનેકાન્તજયપતાકાના બીજા ભાગના મારો અંગ્રેજી ઉફવાત (પૃ. ર૯). આ કૃતિની ભાષા વિષે ખબર નથી. વિશેષમાં એમાં બાર ભાવનાઓ વિષે ઉલ્લેખ છે કે મત્રી ઈત્યાદિ ચાર ભાવનાને વિષે ઉલ્લેખ છે કે પછી પાંચ મહાવ્રતોની પચ્ચીસ ભાવનાઓ વિષે નિરૂપણ છે કે ધર્મધ્યાનાદિની ભાવનાનું આલેખન છે એ જાણવું બાકી રહે છે, કેમકે આ કૃતિ હજી સુધી ઉપલબ્ધ થઈ નથી. કરાળ કાળ એને સ્વાહા કરી ગયો હોય તો ના નહિ. આ સ્થિતિમાં શ્વેતાંબરની બાર ભાવનાને અંગેની સ્વતંત્ર કૃતિ કઈ એ પ્રશ્ન ઊભો રહે છે.
વિ. સં. ૯૬રમાં પૂર્ણ કરાયેલી ઉપમિતિભવપ્રપંચાકયા (પ્રસ્તાવ ૪)માં એના કત સિદ્ધર્ષિએ બાર ભાવના વિષે ઉલ્લેખ કર્યો છે. ગુજરાતીમાં શ્રી. મો. ગિ, કાપડીઆએ આ હકીકત આના ભાષાંતર (પૃ. ૧૦ ૨૩)માં રજૂ કરી છે.
માલધારી હેમચન્દ્રસૂરિએ પાઇયમાં ભવભાવણ ૫૧ ગાયામાં રચી છે, અને એના ઉપર વિ. સં. ૧૧૭માં સંસ્કૃતમાં વૃત્તિ રચી છે. આ સત્તિક કૃતિ બે ભાગમાં ઋષભદેવજી કેશરીમલજી શ્વેતાંબર સંસ્થા તરફથી વિ. સં. ૧૯૯રમાં અને ઇ. સ. ૧૯૩૮માં અનુક્રમે પ્રસિદ્ધ થઈ છે. સાતમી અને આઠમી ગાથામાં બાર ભાવનાનાં નામે છે. નીચે મુજબના ક્રમાંકવાળી ગાથાઓમાં આ બારે ભાવના પૈકી એકેકનું વિસ્તૃત વર્ણન છે – ભાવના
ગાથાંક અનિય
૧૯-૨૫ અશરણ
૨૬-૫૪ ૬ જિનપ્રભસૂરિએ એક કૃતિ " દ્રાવિડ' ભાષામાં રચ્યાને પત્તના પ્રાચ જૈન ભાગારીય બન્યસૂચી" (પૃ. ૨૬૬) એ ઉલ્લેખ છે. તે આ કૃતિ જલદી પ્રસિદ્ધ થાય એવો પ્રબંધ કરવા જેવો છે.
૭ આવાસય (પત્ર ૧૭૧), જીવાભિગમ (પત્ર ૫), પન્નવણા (પત્ર ૫), વિયાહપત્તિ ( પત્ર ૫ અને ૪૨૦), ઉપમિતિભવપ્રપંચાકથા (પત્ર ૨) અને પઉમરિય (૫૬) એમ છ કૃતિને સાક્ષી તરીકે અહીં ઉલ્લેખ કરાયો છે.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521639 |
| Book Title | Jain_Satyaprakash 1948 01 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1948 |
| Total Pages | 28 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 13 MB |