Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
વર્ણ બત્રીશી
સંપાદક : મુનિરાજ શ્રી જ્ઞાનવિજયજી. આ વર્ગ બત્રીશીની હસ્તલિખિત પ્રત મંગળપુર (માંગરોળ)ના હસ્ત લિખિત પુસ્તકના જ્ઞાન ભંડારમાંથી મળી આવી છે. પહેલા પહેલાં આ નાનકડા ગ્રંથનું નામ જોઇને “વર્ણ” શબ્દ પરત્વે અનેક તર્ક-વિતર્ક થયા! કઈ ઐતિહાસિક મહાપુરૂષનાં જીવનના વર્ણનને આશ્રીને આ પુસ્તકનું નિર્માણ થયું હશે કે વ્યાકરણ શાસ્ત્રને આશ્રીને ભાષાના મૂળાક્ષરેને લગતી કોઈ બત્રીશી બનાવી હશે ? આ અને આવી બીજી કેટલીય કપનાઓ આવી, પણ જે મૂળ વસ્તુને આશ્રીને આ ગ્રંથની રચના થઇ હતી તે વસ્તુ તે કલ્પનામાં પણ ન આવી; છેવટે ગ્રંથનું વાચન કરતાં એ વસ્તુ ફૂટ થઈ અને માલૂમ પડયું કે આપણી ઘરગથુ ભાષામાં “અઢાર વર્ણ” જેવા પ્રયોગોમાં જે અર્થ માં આપણે “વર્ણ” શબ્દનો પ્રયોગ કરીએ છીએ તે વર્ણ અથવા (કંઈક અંશે) જાતિને અનુલક્ષીને આ બત્રીશી બનાવવામાં આવી છે.
સામાન્ય રીતે આપણામાં અઢાર વર્ણ હોવાની વાત પ્રચલિત છે, જ્યારે આ વર્ણ બત્રીશી નામની કૃતિની પાંત્રીસ કડિમાં બત્રીશ વર્ણનાં દરેકનાં લાક્ષણિક વર્ણને આપ્યાં છે. આ વર્ણને જોતાં, સામાન્ય રીતે ધંધાદારી કે એવી કોઈ દૃષ્ટિએ ભિન્ન ભિન્ન વર્ણોની કલ્પના કરીને આ બત્રીશીની રચના કરી હોય એમ લાગે છે. ગુજરાતી સાહિત્યનો પરિચય ધરાવતા ભાઈઓએ નીચેની કડી અવશ્ય જોઈ હશે –
નાનકડી નાર ને નાકમાં મોતી, પિયુ પરદેશ ને વાટડી જોતી;
ઉડાડતી કાગ ને ગણતી દાડા, એ એંધાણીએ “નાગરવાડા.” આ બત્રીશીમાંનાં વર્ણનો પણ બીજી દૃષ્ટિનાં છતાં કંઈક આવાં જ છે. આવી રીતે દરેક વર્ણની તેના ધંધાની દૃષ્ટિએ પિછાણ કરાવતી આ કૃતિ બનાવવામાં તેના અજ્ઞાન કર્તાનું બુદ્ધિચાતુર્ય તે જરૂર જણાઈ આવે છે.
આ કૃતિનું કવિત્વની દૃષ્ટિએ જેટલું મહત્ત્વ છે તેટલું–કદાચ તેના કરતાં વધુ–મહત્વ તેની ભાષાની દૃષ્ટિએ છે. અત્યારે આપણા સાહિત્યકારો પ્રાચીન ભાષાની શોધ-ખોળમાં દિવસે દિવસે વધુ ને વધુ ઊંડા ઉતરતા જાય છે તે વખતે આવી કોઈ પણ કૃતિ તેમને માટે બહુ જ અગત્યની થઈ પડે એ સ્વાભાવિક છે.
આ બત્રીશીના કર્તા કોણ છે તે જાણી શકાતું નથી. કારણ કે બીજા ગ્રંથોમાં આપવામાં આવે છે તે રીતે આ ગ્રંથના અંતમાં એના કર્તાએ પિતાનું નામ, પિતાના ગુરૂનું નામ કે પ્રશસ્તિ આપેલ નથી. ગ્રંથના અંતમાં “ઉ૦ મરિરાજનિહિ . વિના થરgી : 1 શ્રી.” માત્ર આ પ્રમાણે ઉલ્લેખ મળે છે. આ ઉલ્લેખ ઉપરથી તો એમ માલુમ પડે છે કે બીજા કોઈએ બનાવેલ આ ગ્રંથની “પં. ભક્તિકુ શલ ગણિએ આનંદની ખાતર નકલ કરી.”
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 521527 |
| Book Title | Jain Satyaprakash 1937 12 SrNo 29 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad |
| Publisher | Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad |
| Publication Year | 1937 |
| Total Pages | 42 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Jain Satyaprakash, & India |
| File Size | 19 MB |