________________
૧૧૪ શ્રી સિદ્ધચક્ર] વર્ષ ૮ અંક-પ-૬ [૯ જાન્યુઆરી ૧૯૪૦, બેતાલીસ સ્થાનો છે તે કોળ-ઉંદરરૂપ છે. ઘરમાં માને છે તેવી રીતે જીવ માનવાથી વાસ્તવિક રીતે એક કોળ-ઉંદર હોય તો ઉંઘ આવતી નથી. અહિં જીવ માન્ય ગણાય નહિ. હવે જડ પદાર્થોને શિવ, બેતાલીસ કોળ-ઉંદરો મઝાથી કરડી રહ્યા છે, હુંકી વૈષ્ણવ બધા માને છે તો તેઓ અજીવ (જડ) તત્ત્વની ફંકીને કોચી રહ્યા છે છતાં સુખેથી ઉઘાય છે ! પ્રતીતિવાળા ખરા કે નહિં? નાશ્રીજિનેશ્વરદેવે કુંભકર્ણની જેમ ઘોરાય છે ! વૈદ્ય કહી ગયો કે કરેલી પ્રરૂપણાનુસાર ધર્માસ્તિકાય, અધર્માસ્તિકાય, આ છોકરાને સંગ્રહણીનો વ્યાધિ છે. તે સાંભળનાર આકાશાસ્તિકાય, કાલ, પુદ્ગલ એ પાંચને માને પાડોશીનું કાળજું કકળી ઉઠે છે, પણ તે ખુદા તો અજીવતત્વ માન્ય ગણાય. દુનિયામાં કર્મ લાગે છોકરાને રોગની કિંમત સમજાતી નથી, અગર તે છે એટલું ફક્ત બોલાય છે. જૈનદર્શનમાં તેનું તમામ જવાબદારી સમજતો નથી, એટલે તેના દિલમાં સ્પષ્ટીકરણ છે. આશ્રવનાં બેતાલીસ દ્વાર તે કર્મ કાંઈજ લાગતું નથી. અહિં પણ “ઇંદિય કસાય ની લાગવાનાં કારણો છે. વિષયો, કષાયો, અવિરતિ ગાથા સેંકડોવાર ગોખીએ, ગોખાવીએ, અરે ! એની આદિ બેતાલીસ છે. આમાંથી એક પણ હોય તો માલા ગણીએ, પરંતુ આત્મા કોરો ધાકોર રહે, તે કર્મ લાગ્યા વિના રહેતું નથી, મકાનને અંગે જે સંબંધી લેશ પણ વિચાર જ ન થાય તો કુંભકર્ણના બારી, બારણાં, એ પવન તથા ધૂળને આવવાનાં કાકા નહિં તો બીજું શું? આ સ્થિતિ છે ત્યાં સુધી જેમ સાધન છે, તેમ અહિં આત્મારૂપ ઘરમાં કર્મ વિષયપ્રતિભાસજ્ઞાનવાળી જ ભૂમિકા છે. આવવાનાં દ્વાર એ આશ્રવ છે, પણ તે જ્યારે ચોમેરથી તોફાનમાં સપડાયા છતાં ચમકારો જવાબદારી સ્વીકારાય ત્યારે બરોબર સમજાય ને પણ કેમ નથી થતો ?
નાવડામાં બેઠા હો, જરા છિદ્ર પડે, અંદર પાણી કોઈ ઉપર દાવો કરવામાં આવે ત્યારે લખાતા આવે કે તરત ચમકારો થાય છે, છતાં આ બેતાલીસ કે બોલાતા એક એક શબ્દની જવાબદારી સમજીએ બેતાલીસ છિદ્રોથી ચમકાતું કેમ નથી ? નાવડામાં છીએ, તેમ શાસ્ત્રના એકે એક શબ્દની જવાબદારી પાણી આવ્યું હોય, એકને બદલે અનેક છિદ્રો હોય સમજીએ તો તે જ્ઞાન પરિણતિજ્ઞાન કહેવાય છે. તો પણ દારૂડીયાને સાન ભાન હોય નહિ અને જીવતત્ત્વને માત્ર ચેતનાવાળો માને એમ નહિ. પણ તેથી તે ચમકે નહિ તેમ અહિં પણ મોહનો દારૂ આગળ વધીને શ્રીજિનેશ્વરદેવે કહ્યા મુજબ, પીને ચકચૂર બનેલો આત્મા મારું ધન, મારું કુટુંબ અસંખ્યાતપ્રદેશી, કર્મને બાંધનાર તથા તોડનાર, એવા લવારામાં બેતાલીસ છિદ્રોને જોઈ શકતો કર્મને તોડી મોક્ષ મેળવનાર, અને કેવલજ્ઞાન નથી, તેનાથી ચમકતો નથી. નદીમાં તથા સમુદ્રમાં સ્વભાવવાળો છે એમ માનવામાં આવે તો જીવતત્ત્વ તો પાણી આવવાનું સાધન નીચે જ હોય છે, પરંતુ વાસ્તવિક રીતે માન્યું કહેવાય. ઈતર દર્શનકારો આત્મામાં તો કર્મ આવવાનાં સાધનો ચારે તરફથી