________________
(એપ્રિલ ૧૯૩૯) શ્રી સિદ્ધચક્ર
ઉ૦૩ બંધન જોઈને પાછા હઠવું જોઈએ.
સમ્યગદર્શન, શાન, ચારિત્ર, તપસ્યા, વૈયાવચ્ચ, ધર્મરૂપ શમશેર શા માટે?
વિનય, સમાધિ એકેક તીવ્ર એટલો છે કે કર્મનો નાશ ઉપદેશ જરૂરનો અજવાળું જરૂરનું, પરંતુ કરી શકે તેમ છે હથિયાર તો મલ્યાં પણ શત્રુ દેખાતો આપણા પ્રયત્નની ખામીને લઈને કાંટા લાગ્યા જ નથી. કરે છે. તેથી કર્તા જીવ. કર્મ કર્તા કે જીવ કર્તા? જીવે જીવ કર્મ વિદારવામાં તત્પર, જ્ઞાનાદિ સાધનો કર્મનાં પુલો બાંધ્યાં, એજ કર્મનો કર્તા કર્મન આવે છે પણ શત્રુ ક્યાં? સિદ્ધ મહારાજને કેટલી નિર્જરા? તેમ જીવ નાચે જે આત્માને ઈષ્ટ નહિં તેવું કર્મ કોણ તેમની પાસે આત્મામાં જ્ઞાનાદિ બધું છે, છતાં નિર્જરી કરે છે? દુ:ખ થવું હેરાન થવું એ બધું કોણ કરે છે? કેમ નહિ? શત્રુ જ ન હોય ત્યાં પછી બાંધવા કોને? આત્માની ઈચ્છા વગરના કાર્યો કરનાર કર્મ છે. જ્યાં કર્મ જ નથી ત્યાં નિર્જરા કોની કરવી? સાધન આત્માના ગુણો પ્રગટ કરવામાં જીવ કર્તા બે ઘોડે ચઢવા વગેરે છે. પણ શત્રુ જ ક્યાં છે? બળવાન છે સાધન છે જેવું થાય છે. ધોલ ઠોકી તને હાથે વાગી કે શરીરે વાગી? પણ શત્રુ જ ન હોય ત્યાં નિર્જરા ક્યાંથી થાય? ફાડવાના બેથી કાર્યો થતાં હોય ત્યાં બંનેને કારણ કહેવાં પડે સાધન જ્ઞાનાદિ, આત્મા ફાડનારો. કર્મોએ લાકડાં તરીકે જેવું કાર્ય તેવું જ કારણ સાંસારિક કાર્ય હોય ત્યાં કર્મ ફાડવાની ચીજ છે. ફાડવાના શબ્દો એવા છે કે લોકો કર્તા અને ધાર્મિક કાર્યની પ્રવૃત્તિમાં જીવ કર્તા, કર્મને ચીજમાં લઈ જાય. એ ત્રણેના ચાર ચાર પ્રકાર વિચારણ વિદારનારો તે કોણ? આત્મા શૂરવીર થાય તો કર્મને કરનાર કેવળ જીવ જ છે. વિદારી શકે. મારૂદેવી વનસ્પતિમાંથી પરભાર્યા કર્મને ફાડી નાખવાનું તેના સાધનો-રૂપ સગાઈનું મનુષ્યમાં અને કેવળજ્ઞાની. કર્મ જો જોરદાર થાય, તો વર્ણન નામ વગરનું નકામું તેમ અહિં અધ્યયનનું નામ સંસાર તરફ વધે શાસકાર કહે છે કે તમે રણાંગણમાં પાડવાનું જરૂરી. નામ કરતાં પણ સ્વરૂપની વધારે જરૂર છો. આ વખતે જો તમે દબાયા તો જિંદગીના ગુલામ છે. માટે નામ પહેલાં સ્વરૂપ જણાવ્યું. એ નામનું કોઈ થશો અને નહિ તો તમારું કોઈ નામ નહિ લે. અત્યારે બીજો અધ્યયન કરી દે તે કયું પ્રમાણિક તે ખબર પડે સુધી તમારી પાસે સામગ્રી નહોતી. હવે હથિયાર માટે પહેલાં સ્વરૂપ જણાવ્યું વેષ ઉપરથી જાતિની અને આવ્યા પછી કર્મ તને કેમ પીટી શકશે? રજપૂતના દેશની ખબર પડે. પણ નામની ખબર ન પડે. વેશ એ હાથમાં તરવાર હોય તો તેને કોઈપણ હલકી દશાએ દેશને ઓળખવનાર છે. માટે દેશ છોડવો પણ વેશ ન મૂકી શકે ખરો કે? તેમ આ જીવના હાથમાં ધર્મરૂપી છોડવો. તિલક ઉપરથી જાતિની ખબર પડે તેમ અહીં શમશેર આવી છતાં, કર્મની સામા નહિ મંડો તો અધ્યયન કોનું કરેલું વગેરે જણાવી તેનું નામ જણાવીશું. તમારી શી દશા થશે. વિદારણ કરવાનાં સાધનો વૈતાલિયનો ખરો અર્થ શો?