________________
૩૧ ૨
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૬-૪-૧૯૩૬ ચલાવવાને માટે આપણે વિકલૈંદ્રિયોને સંશી કહી કેવી છે તેનો વિચાર કરવાનો છે. મનોવર્ગણાના દેતા નથી જ. વિષયો માટે જે ચેષ્ટા કરે છે તેને પુદગલો લઈને મેળવેલું સંજ્ઞીપણું એ માગી આણેલી પણ આપણે સંજ્ઞી નથી માનતા ત્યારે હવે સંશી શ્રીમંતાઈ છે, પરંતુ યાદ રાખવાનું છે કે માગી કોણ તે વિચારવું પડશે.
આણેલી શ્રીમંતાઈ ક્ષણભંગુર અને અર્થ વિનાની સાચું સંજ્ઞીપણું ક્યાં છે ?
છે. બીજાના પૈસા આપણે માગી લાવીએ અને તે
સંપત્તિ ઉપર આપણે શેઠીયા ગણાઈએ તો એ શેઠાઈ - સંજ્ઞીપણું ક્યાં રહ્યું છે તેનો વિચાર કરતાં
કેવું માન મેળવશે અને કેટલો વખત ટકશે તે પણ કહેવું પડે છે કે જ્યાં દીર્ધકાલિકી સંજ્ઞા છે ત્યાં જ
વિચારવાનું છે. સંજ્ઞીપણું રહેલું છે. જે આત્મા વિષયો સિવાય દીર્ધકાળ માટે બીજા વિચારો રાખે છે અને જે આત્માના હિસાબે પારકી ચીજ ભૂતભવિષ્યની તજવીજ રાખે છે તે જ એક સંજ્ઞી મનોવર્ગણાના પુદગલો લઈને મેળવેલ છે. જે જીવોને આહારઆદિનો વિચાર છે. તેટલા સંજ્ઞીપણું એ પારકા પાસેથી વ્યાજે પૈસા લઈ મેળવેલી જ માત્રથી તેઓ સંજ્ઞી કહેવાતા નથી. ત્યારે હવે શેઠાઈ છે. પારકાની પાસે પૈસા લઈને પંજી ઉભી સહજ થાય છે કે જેઓ એ કક્ષાથી ચઢિયાતા છે. કરીને તમે શઠીઓ બન્યા છે, પરંતુ યાદ રાખવાનું તેઓજ સંજ્ઞી હોવા જોઈએ. અલબત્ત જેઓ છે કે હજી ઘરની શેઠાઈ મળેલી નથી. અલબત્ત વિકલૈંદ્રિયોના વિચારોથી ચઢિઆતા છે તેઓ જ આ શઠાઈમાં પણ ધણીપણું થાય છે એ સ્પષ્ટ છે. સંજ્ઞી છે, પરંતુ યાદ રાખવાનું છે કે તેઓ પણ માત્ર મનના પુદગલો ઘણા સારા અને ઉચ્ચ કોટીના હોવા સંયોગસંજ્ઞી છે, સ્વભાવસંજ્ઞી નથી. સંજ્ઞીપણાના
જોઈએ. એવા પુગલો તમોને મળ્યા છે, પરંતુ તે પ્રકારો જોઈએ તો મુખ્યત્વે બે છે. સંયોગસંજ્ઞી અને
છતાં એ પારકો ભંડોળ છે. મનના પુગલો એ
આત્માના હિસાબે તો પારકી જ ચીજ છે. આત્માની સ્વભાવ સંજ્ઞી.
પોતાની ચીજ નથી. બીજી બાજુએ જે વર્તમાનભવના એ તો માગી આણેલી શ્રીમંતાઈ છે ! વિચારો કરે છે. તેની સ્થિતિ વિચારો. વ્યવહારમાં
આહારઆદિથી સંજ્ઞા ગણવામાં આવતી તમે એક માણસને સરવાળો કરવાનું કામ સોંપો. નથી, વિષયોથી પણ સંજ્ઞા ગણવામાં આવતી નથી, હવે આ માણસ સરવાળો ત્યારે જ કરી શકે કે જયારે પરંતુ જેઓને ભૂતભવિષ્યને અંગે વિચાર છે, અર્થાત્ તે તેને આપેલી સઘળી જ રકમ પર ધ્યાન આપશે. જેઓ પોતાના ભૂત અને ભવિષ્યના ભવોને અંગે સરવાળો કરનારો માત્ર એકની એક જ રકમને પકડી વિચારવાળા છે તેવાઓ જ માત્ર સંજ્ઞી ગણાય છે, રાખશે તો તેનાથી સરવાળો નહિ જ કરી શકાય પણ આવો વર્ગ એ સ્વભાવસંજ્ઞીની કક્ષામાં આવતો એ વસ્તુ તદન સ્પષ્ટ છે. નથી. આ સઘળો વર્ગ સંયોગસંજ્ઞીની સંજ્ઞા જ પામે જમા અને ઉધાર છે. સંજ્ઞા એટલે શું તેનો હવે વિચાર કરીએ સંજ્ઞા સરવાળો કરનારો જો બધી રકમો ઉપર ધ્યાન એટલે વિચારો. સંજ્ઞાનો સીધો સાદો અર્થ નહિ આપે અને માત્ર એક બે રકમો ઉપર જ ધ્યાન વિચારો” છે. એમનો વર્ગણાના પુદગલો લઈને આવે તો તેનો સરવાળો હંમેશાં ખોટો જ થવાનો જેઓ સંયોગસંજ્ઞી બન્યા છે તેમણે પોતાની સ્થિતિ !નામ લખનારો માત્ર જમાની રકમોને જુએ કામ