________________
૫૪૭
શ્રી સિદ્ધચક્ર
તા. ૧૨-૯-૧૯૩૫ પામરતા તમારા ખ્યાલમાં આવે છે. દાક્તરે એક વસ્તુ જોવાની જરૂર પડે છે. નુકશાનના કારણે જ જાતના પુસ્તકો ઉપરથી, એક જ પદ્ધતિએ હઠવાથી આત્મામાં કયા કયા ગુણો પ્રકટ થાય છે શિખવાતા શિક્ષણ ઉપરથી શરીરશાસ્ત્ર ભણેલા છે તે તપાસવું પડે છે. આટલી સઘળી બાબતો જે તે છતાં તેઓ એક જ શરીરની એક જ માંદગીને તપાસી શકે છે તે જ આત્માને જાણી શકે છે અને માટે એક જ અભિપ્રાય દર્શાવી શકતા નથી પરંતુ એવો આત્માને જાણેલો મહાપુરુષ હોય તે જ ભિન્ન ભિન્ન અભિપ્રાયો આપે છે. જગતનો બાહ્ય આત્માને જાણ્યા પછી આત્માની માલિકીનો એવો પદાર્થો શરીર કે જે સ્કૂલ દૃષ્ટિને માટે પણ જે ધર્મ તેને સત્યસ્વરૂપે પારખી શકે છે. નિરીક્ષણસુલભ છે તેને માટે પણ પંડિતો એક
એવા પરીક્ષક જવલ્લે જ મળે ! સરખો જ અભિપ્રાય નથી આપી શકતા તો પછી
ધર્મની પરીક્ષા કેવી મુશ્કેલ અને કેવી આત્મા જેવી અતીન્દ્રિય વસ્તુ અને તેની માલિકીનો
વિચિત્ર છે તે આ ઉપરથી માલમ પડી આવે છે. અવ્યક્ત એવો ધર્મરૂપ પદાર્થ તેના સંબંધમાં દરેક
જે કોઇ આત્મા જેવા અતીન્દ્રિય પદાર્થો, તેને જ માણસ સનાતન સત્ય ન ઉચ્ચારી શકે તો તેમાં કાંઈ આશ્ચર્ય નથી. બાહ્ય વિષયોની પરીક્ષા તો
ભૂતકાળ, ભવિષ્યકાળ અને વર્તમાનકાળ પારખી
શકે છે તે જ વ્યક્તિ ધર્મની પરીક્ષા કરી શકે છે. સુલભ છે કારણ કે બાહ્ય વિષયો તે રૂપ, રસ,
ધર્મની પરીક્ષા આવી દુષ્કર હોવાથી એવા પરીક્ષા ગંધ, ઇત્યાદિ પરથી પારખવાના છે. શરીરનો
કરનારાઓ આ જગતમાં જવલ્લે જ મળી પરીક્ષા શરીરને નાડી, હદયનો વેગ અને તેમાં થઇ રહેલા રસરકતાદિ ધાતુઓના વ્યાપારથી
આવવાના! પાઠશાળામાં જેમ જેમ ઉપલા ધોરણો
તરફ જોઇએ છીએ તેમ તેમ આપણને વિદ્યાર્થીઓની પારખી શકે છે. ધર્મમાં એવું કાંઈ જ નથી તેથી
સંખ્યા ઓછી ને ઓછી થતી માલમ પડે છે. જ ધમની સમીક્ષા મહાદુષ્કર છે.
પ્રાથમિક શાળાઓમાં જોઈએ છીએ તો વિદ્યાર્થીઓ ધર્મની પરીક્ષાનો અધિકાર.
સંખ્યાબંધ હોય છે, માધ્યમિક શાળાઓમાં ધર્મનો પરીક્ષક ધર્મના રસ, રૂપ, ગંધને વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા તેનાથી પણ ઓછી હોય છે પારખી શકતો યા નિહાળી શકતો નથી. હાથમાં અને પાઠશાળા કોલેજોમાં વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યા ધર્મની નાડી પકડી લઇને તે ધર્મને તાવ થયો છે તેના કરતાંએ ઘટી જાય છે અર્થાત્ જેમ જેમ કે શરદી થઈ છે એવું કહી શકવાની સ્થિતિમાં પણ ધોરણો ચઢતા જાય છે તેમ તેમ વિદ્યાર્થીઓનીનથી, પરંતુ ધર્મની પરીક્ષા કરનારાને બીજી જ પરીક્ષા આપનારાઓની સંખ્યામાં ઘટાડો જ થતો સામગ્રીઓ ઉપર ધ્યાન આપવું પડે છે. ત્યારે જાય છે. હવે સાધારણ બુદ્ધિથી પણ તમે એ વિચાર કરો કે ધર્મના નિરીક્ષકને કઈ કઈ વસ્તુઓ વાતનો ખ્યાલ લાવી શકશો કે જો પરીક્ષા તપાસવાની હોય છે ? ધર્મ એ આત્માની આપનારાઓ જ પ્રતિ વર્ષે શ્રેણી પ્રમાણે ઓછા માલિકીની વસ્તુ હોવાથી ધર્મને જોનારાને થતા જાય છે તે પછી જ્યાં પરીક્ષા આપનારાઓ પહેલવહેલો આત્મા જોવો જાણવો પડે છે. સૌથી ઓછા હોય ત્યાં પરીક્ષા લેનારાની સંખ્યા તો પહેલાં આત્માનો સ્વભાવ જાણવાની જરૂર છે. પરીક્ષા આપનારાઓ કરતાં ઓછી જ હોવાની ! આત્માનો સ્વભાવ જાણ્યા પછી આત્માને થયેલા નુકશાન જોવા જાણવા પડે છે. એ નુકશાન
અહીં પણ દૂધ-પાણી ભેળાયાં છે ! પ્રત્યક્ષ થયા પછી એ નુકશાન શાથી થયું છે તે ધર્મની પરીક્ષા કરનારો પણ તે જ આત્મા