________________
232
*
*
- દાહ)
* -
.
*
સુરેખા કે. પટેલ
SAMBODHI . “જૂ' (આંખની ભ્રમર) શબ્દમાં “ર' કારનો લોપ કરી “બૂટ' (જમીન) શબ્દ નિષ્પન્ન કર્યો
છે. કવિનો આ પ્રયોગ દાદ માગી લે તેવી છે. (પ-૬) “છિપાર' (નજર) શબ્દમાંથી “દ કારનો લોપ કરી ‘ત્રષ્ટિપાત' (ભાલો ફેંકનાર) શબ્દ પ્રયોજીને ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પદ્ય-૭) ‘માનનમ્' (મુખ) શબ્દ અને ‘જાનન' (જંગલ) શબ્દમાં ‘ા' જેનું ઉપપદ છે તેવું માનન' તે “નન' (લોપર્વ માનનમ્ કૃતિ વનનમ) (પદ્ય-૮) “મારમ્' - ‘’ જેમાં છે તેવું મુખ ‘સામુ' (પદ્ય-૯) “સર્વા કાયમ્' (હંમેશા મુખ) શબ્દ અને “સર્વલાચમ્' (બધાનું દાસત્વ) શબ્દ પ્રયોજીને, ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પદ્ય-૧૦)
qત્ર' (કાનમાં પહેરવાનું આભૂષણ)માં ‘ત્ત’ નો લોપ કરી ‘ ' (સ્તન) શબ્દ નિષ્પન્ન કરીને ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પદ્ય-૧૩) (મહીન) અથ' (હોઠ) શબ્દ પ્રયોજ્યા પછી તુંરત જ “ગ' વગરનો “ધર” (પર્વત) શબ્દ પ્રયોજીને (અર્થાત્ અધરરૂપી પર્વત) ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પદ્ય-૧૨) તાડ' (કર્ણાભરણ) શબ્દમાંથી “ નો લોપ કરી “તાર' (એટલે માર અથવા આઘાત) શબ્દ નિષ્પન્ન કરીને ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પદ્ય-૧૪) સ નિમ્' શબ્દમાં ‘' સાથેનો “પત્ર' ઍટલે “સત્યમ્' (આંગળો) અહીં “ર' અને લ વચ્ચેનો અભેદ બતાવીને ‘' (આંગળો) શબ્દ નિષ્પન્ન કરીને ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પદ્ય-૧૫).
મ« અમ્' શબ્દમાં “લ” અને “ર'નો અભેદ થતાં “મન' અર્થાત્ પૂરતો” અને “ર” કાર રહિત “સ્પશ” અર્થાત્ “જાસૂસ’ આમ આ રીતે ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પદ્ય-૧૬) “તનત’ શબ્દ ઉપરથી (‘ગ' આગળ છે તેવો અને ‘ન વગરનો) “મસ્તdદ' (આથમવાનો કિનારો) શબ્દ નિષ્પન્ન કરી કવિએ ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પદ્ય-૧૭) “નિતમ્ મુનમૂ' શબ્દમાં “ગથી શોભતો ‘મુના' (સર્પ) શબ્દ અને “મુન' (હાથ) શબ્દ પ્રયોજી ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પદ્ય-૧૯) “Tઃ' અર્થાત્ “મનુષ્ય' અહીં ‘7' ધાતુનું છઠ્ઠી વિભક્તિ એ.વ. છે. (પદ્ય-૨૦) ‘પક્રમ' (શ્રેષ્ઠ બાજુબંધ) અને 'પરમાન' (શ્રેષ્ઠ અર્થાત્ જબરજસ્ત રોગ) શબ્દ પ્રયોજી કવિએ અહીં ચમત્કૃતિ સર્જી છે. (પ-૨૨)
*
*
*
*
*
*
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
