Sambodhi 2006 Vol 30

SR No.: 520780
Original Sutra Author: N/A
Author: J B Shah, N M Kansara
Publisher: L D Indology Ahmedabad
Publication Year: 2006
Total Pages: 256
Language: English, Sanskrit, Prakrit, Gujarati
Classification: Magazine, India_Sambodhi, & India
File Size: 23 MB

Page 121

Vol. xxx, 2006
वैदिकसूक्ते निउटन्नियमानां सांकेतिकरूपम्
115
वेदव्याख्यानमाध्यात्मिकं तथा महर्षिदयानन्दस्य वेदव्याख्यानं वैज्ञानिकमिति । अतः वेदे कस्यापि वैज्ञानिकतथ्यस्यान्वेषणे तदेव वैज्ञानिकभाष्यमनुशीलनीयम् । शोधपत्रस्याभिमुख्यम्
शोधपत्रेऽस्मिन् निउटन्नियमाः वेदमन्त्रे वर्तन्ते न वेति परीक्षायै स्वीकृताः सन्ति । एतदर्थं महर्षिदयानन्दमहोदयानां वैज्ञानिकव्याख्याशैली एवाधारशिलारूपेण स्वीकृतास्ति । ४. निउटन् महोदयस्य प्रथमनियमस्य संकेत:
सूर्यस्य महाकर्षणबलस्य तथा ग्रहेभ्यः प्रकाशदानस्य वर्णनं यद्यपि मन्त्रे सुस्पष्टं तथापि सवितृदेवस्य प्रसिद्ध मन्त्रेऽस्मिन् कस्यचिदाधुनिकतथ्यस्य सम्भावनात्रालोच्यते ।
आ कृष्णेन रजसा वर्तमानो निवेशयन्नमृतं मर्त्य च । हिरण्मयेन सविता रथेन देवो याति भुवनानि पश्यन् ।। (ऋक्-१.३५.२)
अर्थात् आकर्षणयुक्तगत्यामृतं तथा मर्त्य संस्थापयन् सविता हिरण्मयेन रथेन लोकसकलं दृष्ट्वा गच्छति । (क) विशेषार्थः
_ 'कृष्' धातु आकर्षणार्थे प्रयुज्यते । सूर्य आकर्षणयुक्तमिति मन्त्रादनुमीयते । 'रजस्' शब्दस्याभिप्रायः 'गति' एव भवति यथा सृष्टिविज्ञाने स्पष्टीकृतोऽस्ति । सूर्यः स्वाकर्षकगत्या मर्त्यममृतं च स्थापयति । प्रतीयते ते एव ग्रहा अमृताः यत्र मरणधर्मिणः जीवनस्य सत्ता नास्ति तथा मर्त्यलोकः सः यत्र जीवनमृत्योः सत्ता विद्यते । प्रायेण सर्वैरेव भाष्कारैरमृतमर्त्ययोः मध्ये भिन्नता स्वीकृतास्ति ।
गुणगुणिनोः तादात्म्यं बहुश: परिदृश्यते । अतः मरणधर्मयुक्तपदार्थैः युक्तान् ग्रहान् मर्त्याः तथैतादृशानां विनाशशीलपदार्थनामभावात् स्वस्य स्वाभाविकरूपेऽवस्थानकारणादपरे ग्रहा अमृता इत्युच्यन्ते । एतान् सर्वान् सूर्यः स्वस्याकर्षणबलेन तत्तत्कक्षपथेषु अवस्थापयितुं समर्थः भवति । अन्यथा गतिहीनावस्थायां सूर्यस्य महाकर्षणबलेनाकृष्यमाणाः ग्रहाः सूर्यस्योपरि निपतिताः भवेयुः । आधुनिकविज्ञानमपि तथ्यस्यास्य कथ्यं प्रस्तौति यत् ग्रहाः गतिशीलाः । यद्यैते ग्रहाः गत्यौ न भवेयुः तर्हि सूर्येऽऽपतिताः स्युः । तथ्यमेतत् वैज्ञानिकानां कृते सुबहुगुरुत्वपूर्णम् । यतः विशिष्टज्ञानमेतत् सामान्यज्ञानं संकेतयति तथा नियमयति । (ख) गतितत्त्वस्य प्रथम: नियमः
"यदि किञ्चित् वस्तु गत्यौ स्यात् तर्हि एकयैव सरलरेखया गतिशीलं स्यात् यावत्पर्य्यन्तमेतत् केनचिदपरेण बलेन नाकषितं भवति ।"
Newton's 1st Law-A body is at rest or is moving with uniform velocity (speed and direction) as long as no external force is acting on it.