________________
શાબરભાષ્યગત ભાષાવિયા
नित्यमवगच्छति रूपमेव दृष्ट्वा तन्तुष्यतिषङ्गाजनितोऽयम्, तन्तुष्यतिषङ्गविनाशात् तन्तुबिनाशाद बा विनश्यतीत्यवगच्छति । नवं शब्दस्य किचित् कारणमवगम्यते यविनाशाद विनश्यतीत्यवगम्यते ।
----मी. शा. भा. १. १. २१ ८२. य एव लौकिकाः शब्दास्त एव वैदिकाः । त एवैषामा इति ।...एवं प्रयोगचेादना
सम्भवति, यदि त एव शब्दास्त एवार्थाः । इतरथा शब्दान्यत्वेऽर्थो न प्रतीयेत । तस्मादेकशब्दत्वमिति ।
---मी. शा. भा. १. ३. ३० ८३. पदानि हि स्वं स्वं पदार्थमभिधाय निवृत्तव्यापाराणि । अयेदानी पदार्था अवगता: सन्तो बाक्याथ गमयन्ति ।
-मी. शा. भा. १.१.२५ ८४. यत्र हि शुक्ल इति वा कृष्ण इति वा गुणः प्रतीतो भवति, भवति खल्बसावल गुणवति
प्रत्ययमाधातुम् । तेन गुणवति प्रत्ययमिच्छन्तः केवलं गुणवचनमुच्चारयन्ति । संपत्स्यते एषां यथासंकल्पितोऽभिप्रायः, भविष्यति विशिष्यर्थसंप्रत्ययः । विशिष्टार्थ'प्रत्ययश्च वाक्यार्थः ।
~मी. शा. भा. १. १. २५ ८५. अपि चान्तरेण पदोच्चारण यः शौकल्यमवगच्छति, अवगच्छत्येवासी शुक्लगुणकम् । तस्मात् पदार्थप्रत्यये एव वाक्यार्थः, नास्य पद समुदायेन सम्बन्धः । ।
-मी. शा. भा. १.१.२५ ८१. BIARDEAU, M. The orie, p. 195, note 1, टेरनु अवतरण, १७. नित्यः शब्दो भवितुमर्हति । कुतः ? दर्शनस्य परार्थयात् । दर्शनमुच्चारणं तत्, परार्थ, प्रत्याययितुम् ।
--मी. शा. भा. १. १. १८ 12. पौरुषेये हि शब्दे यः प्रत्ययः, तस्य मिथ्याभाव आशङश्येत, परप्रत्ययो हि तदा स्यात् ।
अथ शब्दे वृति कथं मिध्येति ? न हि तदानीमन्यतः पुरूषाद अवगतिमिच्छामः । 'ब्रवीति' इत्युच्यते बोधयति बुद्धयमानस्य निमित्तं भवतीति । शब्दे च निमित्त स्वयं बुध्यते । कथं विप्रलब्धं वया, नैतदेवमिति ।
मी. शा. भा. १. १. ५ १५. यच्च नाम ज्ञानं न विपयेति । न तच्छक्यते वक्तु न एतदेवमिति । यथा भवति यथा
विज्ञायते, न तथा भवति । यथैतन्न विज्ञायते, तथैतदिति । अन्यदस्य हृदये अन्यद्वाचि स्यात । एवं वदतो विरुद्धमिद गम्यते-अस्ति नास्ति वेति । तस्मात् तत् प्रमाण, अनपेक्षत्वात् ।
-मी. शा. मा. १. १. ५ १०. यदन्यविषयं ज्ञानमन्यसंप्रयोगे भवति, न तत् प्रत्यक्षम् ।......प्रयत्नेनान्विच्छन्ती न
चेषमवारछेमहि प्रमाणामावाददुष्टमिति मन्येमहि । तस्माद यस्य च दुष्टं करण, यत्र च मिध्येति प्रत्यया, स एवासमीचीन: प्रत्ययो, मान्य इति ।
--मी. शा. भा. १. १, ५
