Page Text
________________
कर्पूरमंजरी अने स्वामिभक्त सेवकनु कथाबिंध ___ २३ प्रकारनां विंबनां कथानको प्रयोजायां छे। कर्पूरमंजरी एवा पात्रनाम साये मुळभूत रीते संकळायेलं बिंब कयु होई शके, एनुं चोक्कस अनुमान की शझाय एम नथी । शिल्पदृष्टा सुंदरीनी लोकपरंपरानी कथाने मतिसारे के ए पहेलो कोई मध्यकालीन वार्ताकारे कर्पूरमंजरी साथे सांकळी होवानी संभावना छ । शिल्पदृष्टासुंदरीनी लोकपरंपरानी कथा तो अत्रे चर्चेला बोटाद विस्तारनी 'चालोने पतळो आपणे घेर' वाळी लोककथामां अकबंध जळवायेली छे । कथासरित्सागरमां राज्यधर अने प्राणधर नामना यांत्रिक साधनो बनाववामां कुशळ एवा भाईओनी वात छे अने त्यां पात्रनाम कर्पूरिका छे । आथी संभव एवो छे के कर का साथे संकळायेला यांत्रिक हंस अने सुतारनी कुशळताना कथानको करमंजरीना नामे मतिसारे के ए पहेलांना कोई वार्ताकारे साथे सांकळोने तथा एमां चार घातवाळा कथानकने उमेरीने एक विशेष रोचक कथानक घड्यु होय ।
बे प्रवासी मित्रो अने एकनो मोह अने बीजानो प्रयत्न । कथाबिंब मध्यकालीन गुजराती कथासाहित्यमां जाणीतुं छे । शिवदासे हंसावलीनी कथामा (र.सं. १६७०) उत्तर अने सोमनी वात लखी छे । कांतपुरमा प्रधाननी पुत्री प्रत्ये उत्तरने मोह थयो । सोमे खूब समजाव्यो पण न मान्यो अने वियोगमा भृत्यु पाम्यो । आ सांभळीने प्रधानपुत्री पण मृत्यु पामी । अही प्रत्यक्ष दर्शन छे ज्यारे ए घटना शिल्पदृष्टा साथे सांकळीने एमांथी रोचक कथानक घडायु छे ।
कर्पूरमंजरीना कथानकनी सामग्रीनी चर्चा करतां डॉ. भी. ज. सांडेसराए कथासरित्सागरनी कर्पूरिकाना कथानकनी पण चर्चा करेली छे । कथासरित्सागरना रत्नप्रभारंभकना आठमा अने नवमा तरंगमां आ प्रमाणे कथा छे :
नरवाहनदत्त अने गोमुख दडे रमता हता । दडो एक तापसीने वाग्यो। तापसी बोली के अत्यारे तुं आवो छे ने एमां जो कर्पूरिका जेवी पत्नी मळे तो तो शुं न करे ? नरवाहनने कपूरिका विपे उत्कंठा थतां तापसीनी क्षमा याची पृच्छा करी । तापसीए कहयुं के दूर दूर दरियापारना करसंभव नगरमां कर्पूरक राजाने कर्पूरिका नामनी सुंदर पुत्री छे । ए पुरुषद्वेषिणी छे एथो कोई साये लान करती नथी । आ सांभळी नरवाहन अने गोमुख दक्षिण तरफ रवाना थया । बन्ने समुद्र किनारे आवेला जीवित मानवी वगरना काष्ठयन्त्रना पतळांवाळा विचित्र नगर सुवर्णपुरमा आव्या । राजभवनमा काष्ठना प्रतिहारीवडे रक्षागलो एक भव्य पुरुष बेठो हतो। ए पुरुषे पोतानी वान आ प्रमाणे कहो :
| SR No. | 520752 |
| Book Title | Sambodhi 1973 Vol 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dalsukh Malvania, H C Bhayani |
| Publisher | L D Indology Ahmedabad |
| Publication Year | 1973 |
| Total Pages | 417 |
| Language | English, Sanskrit, Prakrit, Gujarati |
| Classification | Magazine, India_Sambodhi, & India |
| File Size | 14 MB |