________________
मधुसूदन ढांकी
गुणनी व्याख्यामां मळी रहे है. जेमके "गीतालंकार" अपरनाम “वादिमत्तगजांकश" (पांचमा के छदा सैको!)ना रचयिता 'द्वितीय भरत' कहे छे के जे गायनमां कंठ शाग वोगा समो स्वर कळाय, कलकले, ते गायनने 'रक्त' कहेवानुं विज्ञसंमत छ :
कलो वीणासमो यत्र स्वरः कण्ठात् प्रजायते । तद्गीतं लभते नाम रक्ताख्यं विज्ञसंमतम् ॥
-~~-गीतालङ्कार, १. २३१ "नारदीय शिक्षा" (पांचमी के उट्ठी सदी !) एथीये आगळ वधीने कहे छे के वेणु' (वंशी, वांमळी) अने 'वीणा'ना स्वर साथे जे गायन 'एकभाव' (एकरम) यई जाय ने रक्त' कहेवायः । वेणुवीणास्वराणामेकीभावो रक्तमित्युच्यते ।
--नारदीयशिक्षा (१. ३. २) 'सोमेश्वरदेव' (ई० स० ११३१) पण एवी ज मतलबर्नु कहे छे : वेणुवीणासमो नादो रक्तोऽसौ ध्वनिरिष्यते ।
___ --मानसोल्लास, गीतविनोद, १६-८१ ("संगीतशास्त्र दुग्धाब्धि" तेमज बसवराजकृत "शिवतत्त्वरत्नाकर"मां उपरनो लोक स्हेज फेरवीने आप्यो छे.)२
कोकराज कृत "संगीतसारोद्धार" (१२मी शताब्दी)मां पण वीणादिना ध्वनि साथ कंठना थता ऐक्यवाळां गायनने 'सुरक्त' कहेवाय तेम जणाव्यु छ:
वीणादिशब्दः । कण्ठध्वन्येकतायुक्तं सुरक्तमभिधीयते ।
--सङ्गीतसारोद्धार, ४. १. ६३. (भरतकोष पृ. ८२७) गुर्नस्श्वर कुमारपाळना अनुगामी अजयपाळना प्रतिहार-चूडामणि सोमराजे रवेल "संगोतरत्नावलि" (ई० स० ११८०)मा 'वल्लको' (वीणानो एक प्रकार), 'वंश' भने 'कंठ'ना ध्वनिनी एकता बतावता गायनने 'सुरक्त' कयुं छे: सुरक्तं वल्लकीवंशकण्ठध्वन्येकतामतम् ॥
सङ्गीतरत्नावलि ("भरतकोष" पृ. ८२७* 'सोमराज'ने भनुसरीने 'शार्गदेव' पण ए ज प्रमाणे कहे छः सुरक्तं वल्ल कीवंशकण्ठध्वन्येकतायुतम् ।
-सङ्गीतरत्नाकर ४. ३३७
