________________
१५८
अनुसन्धान-५३ श्रीहेमचन्द्राचार्यविशेषांक भाग-१
विविध प्रकारनी होय छे. माटे एषा = आ प्रवृत्ति = प्रस्तुत प्रवृत्ति सा हि = मुनिओने मान्य ज हशे, अमान्य नहीं होय, तेवू कई रीते जाणी शकाय?" आवी तारादृष्टिवाळा जीवनी विचारणा होय छे.' 'ह्येषा' ने बदले 'शेषा' वांचवाथी ऊभी थयेली भ्रान्ति ग्रन्थकारना आशयथी आपणने केटले दूर लई जाय छे !
संशोधकोनी संशोधनदृष्टि प्रायः उपकारक ज बनी रहे छे. पण प्रायः शब्द सूचवे छे तेम कोइकवार हानिकारक पण थाय छे. श्लोक ८२ मां मूळपाठ हतो – “आत्मानं पान्सयन्त्येते" जड लोको पापरूपी धूळथी आत्माने खरडे छे – एवो एनो भाव हतो. हवे हस्तलिखितमां 'न्' नो अनुस्वार लखातो हतो'पांसयन्त्येते'. आमां जो कोइक कारणे अनुस्वार न वंचाय तो 'पासयन्त्येते' वंचातुं हतुं, जे स्वाभाविक रीते संशोधकोने संशोधन माटे प्रेरे तेम हतुं. हस्तप्रतोमा सामान्यतः 'श' अने 'स' वच्चे अराजकता प्रवर्तती हती, तेथी अहीं पण एम ज हशे एवं समजी 'पाशयन्त्येते' एम सुधारवामां आव्यु. 'आत्मानं पाशयन्त्येते' ए वाक्यनो 'आत्माने बन्धनग्रस्त बनावे छे' एम अर्थ पण बेसाडी देवामां आव्यो. आ संशोधने 'पान्सयन्ति' सुधी पहोंचवानी सम्भावनाने पण नष्ट करी नांखी. आश्चर्यनी वात तो ए छे के आजे पण आ पंक्तिनुं 'आत्माने पापरूपी धूळथी जड लोको बांधे छे' एवं धरार विवेचन करती वखते ए पण नथी विचारवामां आवतुं के धूळथी बांधी कई रीते शकाय ?
पाठ नक्की करती वखते तर्कबद्ध विचारणा अने अन्य ग्रन्थोना सन्दर्भ पर पण आधार राखवानो थयो. श्लोक १७८-पंक्ति ३ 'सात्मीकृतप्रवृत्तिश्च' जोइए के 'सात्मीभूतप्रवृत्तिश्च' ? ए प्रश्न थयो. 'कृ' अने 'भू' बन्ने वांची शकाय तेम होवाथी नक्की करवू मुश्केल हतुं. हवे आ पंक्ति असङ्गानुष्ठान नामना श्रेष्ठतम योगने वरेला योगीनी धर्मप्रवृत्ति केवी होय ते जणावे छे अने एना स्पष्टीकरण माटे टीकामां चन्दनगन्धन्याय अपायो छे. विचार ए आव्यो के चन्दनमां गन्ध आत्मसात् ज होय के ए गन्धने आत्मसात् करे ? स्पष्ट छे के चन्दनमां गन्ध आत्मीभूत होय अने तेथी पाठ पण 'सात्मीभूतप्रवृत्तिश्च' जोइए. षोडशकमां पण 'सात्मीभूत' शब्द मळ्यो (१०.७). एथी एने ज स्वीकार्यो.
