________________
लागीने आर्यिका थयुं, प्रा. अज्जिआ, ते ज प्रमाणे सं. उका, प्रा. आ प्रत्यय लागीने अज्जुआ रूप थयु। हेमचंद्राचार्ये तेमना व्याकरणमां (८,१,७७) अज्जू शब्द 'सासु ना अर्थ मां, आर्या उपरथी बनेलो, नोंध्यो छे।
संस्कृत नाटकोमां गणिकाने अज्जुए एवं संबोधन कराय छे। मूळ 'आदराणीय माता' एवा अर्थवाळु गणिकानी चेटी वडे करातुं ए संबोधन छे. प्रा. अज्जुआनुं संस्कृत रूप अज्जुका थाय । जाणीता प्रहसन 'भगवदज्जुकीय'मां शीर्षकमां ते मळे छे ('भगवत् अने अज्जुकाने लगतुं'). परंतु आ सिवाय संस्कृतमां अज्जुका शब्दनो भाग्ये ज प्रयोग थयो छ ।
पिशेले नोंध्यु छे (परिच्छेद १०५) के 'मृच्छकटिक'मां शौरसेनी अज्जुआ, मागधी अय्युआ गणिकाना अर्थमां वपरायो छे, तथा 'शाकुंतल'मां मागधी अय्युआ 'माता'ना अर्थमां वपरायो होवानुं टीकाकार शंकरे चंद्रशेखरने अनुसरीने जणाव्युं छे : अज्जुका-शब्दो मातरि देशीयः ।
हेमचंद्र अने पिशेले अज्जनुं अज्जु एवं रूप अकारनो उकार थयो ए रीते समजाव्युं छे, परंतु ए खुलासो बराबर नथी। उ एवो प्रत्यय ज स्वीकारवो जोईए। अन्य प्राकृत शब्दोमां ते तद्धित प्रत्यय तरीके ते मळे ज छ ।
मध्यकाळथी व्यक्तिनामोमां, गुजरात-राजस्थान माळवानां स्त्रीनामोमां तो 'चांपू', 'जयतू', 'मांकू', 'मानू' वगेरे सेंकडो नामोमां ते मळे छे (जुओ गिरिश त्रिवेदी 'मध्यकालीन गुजराती व्यक्तिनामोनुं अध्ययन', १९९६, पृ. ११८,१८७,२००-२०३ वगेरे)। पंजाबीमा हाल पण उकारांत स्त्रीनामो प्रचलित छे. गुजरातीमां पण अंजवाळी-अंजु, चंपा-चंपु, कमळा-कमु वगेरे सुप्रचलित छे (जुओ ऊर्मि देसाई, 'गुजराती भाषाना अंगसाधक प्रत्ययो', बीजी आवृत्ति, १९९४, पृ. १५८-१७०) ।
ह. भायाणी
(२) ओलिंभा, वामलूर 'ऊधई , ऊधईनो राफडो' .१. 'बृहद्गुजराती कोश'मां ओळंभोना जे विविध अर्थ आप्या
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
