________________
સ્વસ્તિક અને નંદ્યાવર્ત
[સ્વસ્તિકને લગતા ઐતિહાસિક ઉલ્લેખાના સગ્રહ]
લેખક : શ્રીચુત નાથાલાલ છગનલાલ શાહુ
સ્વતિક અને નંદ્યાવત જેવાં આર્યોંન પવિત્ર અને માંગલિક ચિહ્ન માટે હિંદ અને યુરેાપમાં ધણા પ્રમાણમાં શોધખેાળ થવા પામેલ છે. આવાં ચિહ્નોની ઉપયોગ પ્રથમ જતામાં ઇતિહાસકાળ પહેલાંથી થએલ મળી આવે છે. આ
તીથકર સુપાર્શ્વનાથના લાંછનનું આ પ્રથમ ચિહ્ન બૃહત્કલ્પ, પ્રવચનસારાહાર, કલ્પચૂર્ણિ, તેમજ ઉલ્લેખે। મળી આવે છે. શ્રી સુપાર્શ્વનાથ પ્રમાણે અંગ્રેજીમાં ઉલ્લેખ થયેલ છે
ચિહ્નની શરૂઆત કયારે થઇ તેની શોધ કરતાં જૈનસાહિત્યમાં વર્ણવ્યા પ્રમાણે જૈન ગણાય છે, તેમજ જૈનસાહિત્ય સ્થાનોંગ, સુયડાંગ સૂત્ર વગેરેમાં એ સખધીના અને તેમના લાંછન સ્વસ્તિક સંબધી આ
卐
Suparsva was the son of Pratistha by Prithvi born at Benares, of the same line as the preciding and of golden colenr. His cognizance is the figure called Swastika in Sanskrit and Satys in Gujarati, His Devi was Salute, and he liv 2000,000 years, his nirvana on Samet Sikhor being dated 9000 krors of Sagaras after the preceding. ૧
અનુવાદ-સુપાર્શ્વ પ્રતિષ્ઠ અને પૃીના પુત્ર હતા, તેઓ બનારસમાં જન્મ્યા હતા, તેમનું કુળ તેમની પૂર્વના (તીર્થંકર) જેવું હતું અને તેમેને વધુ સુત્રણ જેા હતેા. તેમનું લાંછન જેતે સંસ્કૃતમાં સ્ત્રક્ષિTM અંતે ગુજરાતીમાં સાથિયા કહે છે તે છે. તેમની (અધિષ્ઠાયક) દેવી શાંતા છે. તેએ ૨૦૦૦૦૦૦ જીગ્યા હતા. તેમનું નિર્માણુ સમ્મેતશિખર ઉપર પૂર્વના તીર્થંકર પછી ૯૦૦૦ ક્રોડ સાગરોપમ પછી થયું.
મથુરા (કંકાલીટીલા)ના ખાદકામમાંથી જૈતાના પ્રાચીત સ્તૂપે તેમ જ શિલ્પકામના જે અવશેષો મળવા પામ્યા છે તેમાં કેટલાક ઇતિહાસકાળ પહેલાંના અને કેટલાક તે પછીના સમયના છે. તેમાં માંગલિક ચિહ્નોમાં સ્વસ્તિકા કાતરાએલ મળ્યા છે.૨
૧ Indian Antiquary Vol. 2. PP. 135. (1873)
૨ Epigraphica India, Vol, 2, P. 311.
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
