________________
૨૪૦ ]
શ્રી છ. અ. જૈન ગ્રન્થમાલા કર્મવર્ગણાઓ લાગેલી હોય છે. તે વર્ગણાઓ અનંત પરમાણુઓના સ્કર્ધની બનેલી હોય છે.
આ પ્રમાણે પ્રત્યેક આકાશપ્રદેશે જે કે અનંતા જેના અસંખ્ય અસંખ્ય આત્મપ્રદેશે રહેલા છે, તે પણ તેમાં જઘન્યપદ અને ઉત્કૃષ્ટપદ લાભે છે. લેકને અંતે જ્યાં ખૂણા નીકળેલા હોય છે અને જે નિષ્ફટ કહેવાય છે ત્યાં, કે જ્યાં રહેલા જીવોને ત્રણ દિશિને જ આહાર મળી શકે છે,
સ્પર્શના પણ ત્રણ દિશાની જ તેમને હોય છે, બાકીની ત્રણ દિશાએ અલેક હોય છે, ત્યાં જ “જઘન્યપદ લાભે છે. ત્યાંના પ્રત્યેક આકાશપ્રદેશ ઉપર જીવપ્રદેશ સર્વથી થોડા હોય છે તે જઘન્યપદ કહેવાય છે. તે જઘન્યપદના જીવપ્રદેશે કરતાં સર્વ જી અસંખ્ય ગુણ હોય છે અને ઉત્કૃષ્ટ પદવાળા એકેક આકાશપ્રદેશે તે સર્વ જી કરતાં વિશેષાધિક જીવપ્રદેશ હોય છે. બાકી જ્યાં ચાર કે પાંચ દિશાને આહર મળે, ત્યાં “મધ્યમપદ લાભે છે.
ત્રણ, ચાર કે પાંચ દિશાથી આહાર મળે તેવા સ્થાનેમાં ખંડગેળા ઉત્પન્ન થાય છે. જ્યાં છ દિશાને આહાર મળી શકે, ત્યાં જ પૂર્ણગોળા ઉત્પન્ન થાય છે અને એવા ગાળામાં જ “ઉત્કૃષ્ટપદી લાભે છે. આ ખંડગેળા અને પૂર્ણગોળાની નિષ્પાદક નિગદ કહેવાય છે. ગેળાઓનું ખંડપણું કે અખંડપણે તે અવગાહનાની અપેક્ષાએ નથી પણ સ્પર્શનાની અપેક્ષાએ છે.
ગોળક (ગેળા) તે આકાશપ્રદેશની રચના છે. તેને આકાર ગોળ લાડવા જેવું હોવાથી તે ગેળક કહેવાય છે.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
