________________
૩૪૨
જિનતત્ત્વ શુભાશુભ ફલ મંત્રશાસ્ત્રના ગ્રંથોમાં દર્શાવવામાં આવ્યાં છે તેમાં રને “સંતોષ આપનાર' તરીકે અને અને “શ્રમ કરાવનાર' તરીકે ઓળખાવાયો છે. મંત્રાભિધાન' ગ્રંથમાં પાનાં ૨૦ નામો આપવામાં આવ્યાં છે : જેમ કે (૧) નિર્ગુણ (૨) રતિ (૩) જ્ઞાન (૪) જૈભન (૫) પલિવાહન () જ્યા (૭) શંભુ (૮) નરકજિત (૯) નિષ્કલ (૧૦) યોગિનીપ્રિય (૧૧) દ્વિમુખ (૧૨) કોટવી (૧૩) શ્રોત્ર (૧૪) સમૃદ્ધિ (૧૫) બોધિની (૧૩) રાઘવ (૧૭) શંખિની (૧૮) વિર (૧૯) (૨૦) નિર્ણય.
મંત્રાભિધાનમાં તદુપરાંત એવી જ રીતે નનાં ૩૫ નામ નીચે પ્રમાણે આપવામાં આવ્યાં છે : જેમ કે (૧) ગર્જિની (૨) ક્ષમા (૩) સૌરિ (૪) વારુણી (૫) વિશ્વપાવની (૬) મેષ (૭) સવિતા (૮) નેત્ર (૯) દંતર (૧૦) નારદ (૧૧) અંજન (૧૨) ઊર્ધ્વવાસી (૧૩) દ્વિરંડ (૧૪) વામપાદાંગુલિમુખ (૧૫) વૈનતેય (૧૩) સ્તુતિ (૧૩) વર્મનું (૧૮) તરણિ (૧૯) વાલિ (૨૦) આગળ (૨૧) વામન (૨૨) વાલિની (૨૩) દીર્વે (૨૪) નિરીહ (૨૫) સુગતિ (૨૭) વિયતુ (૨૭) શબ્દાત્મા (૨૮) દીર્ધધાણા (૨૯) હસ્તિનાપુર (૩૦) મચક (૩૧) ગિરિનાયક (૩૨) નીલ (૩૩) શિવ (૩૪) અનાદિ અને (૩૫) મહામતિ.
આમ ન કરતાં તેનો મહિમા મંત્રશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ પણ વધુ બતાવવામાં આવ્યો છે.
છંદશાસ્ત્રની દૃષ્ટિએ જ દગ્ધાક્ષર હોવાથી નિષિદ્ધ મનાયેલો છે. તત્ત્વજ્ઞાનની દૃષ્ટિએ જ જ્ઞાનનો વાચક છે. માટે તે મંગલમય છે. તેવી રીતે ન પણ જ્ઞાનનો વાચક છે અને તે પણ મંગલમય મનાય છે.
આમ નવકારમંત્રમાં નો અને અને બંને પદ વિકલ્પે વપરાય છે. બંને શુદ્ધ અને સાચાં છે. તેમ છતાં જો કરતાં નાનો મહિમા વધુ મનાયો છે. વળી નમો પદ વધુ પ્રચલિત રહ્યું છે.
નવમું પદ પઢમં હવ મંFિ ને બદલે તi દો કંન્ને એ પ્રમાણે પણ બોલાય છે. શ્વેતામ્બરોમાં દેવ અને દિગમ્બરોમાં દોફ વિશેષપણે બોલાય છે.
અર્થની દૃષ્ટિએ દવ અને રાષ્ટ્ર બંને બરાબર છે. અને બંને સાચાં છે. દવ અને ઢોફ એ બંને પદ વ્યાકરણની દૃષ્ટિએ વર્તમાનકાળમાં તૃતીય પુરુષ એકવચનમાં વપરાય છે, તેનું મૂળ ધાતુ “દો' છે. સંસ્કૃત ભાષામાં મૂ ધાતુ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
