________________
જૈન દૃષ્ટિએ બ્રહ્મચર્ચા વિચાર
[ પપ.
એને નથી હતી; અર્થાત્ એનું ઉત્તમ બ્રહ્મચર્ય બાકીની યે કેટીએ લીધેલું હાય છે. આંશિક બ્રહ્મચય લેવાને આ છ પદ્ધતિ છે
(૧) દ્વિવિષે ત્રિવિધે, (૨) દિવિષે દ્વિવિધ, (૩) િિવષે એકવિધે, તથા (૪) એકવિધે ત્રિવિષે (૫) એકવિધ વિષે (૬) એકવિધ એકવિધે. આમાંના કાઈ એક પ્રકારને ગૃહસ્થ પોતાની શક્તિ પ્રમાણે બ્રહ્મચય માટે સ્વીકારે છે. દ્વિવિધે એટલે કરવુ અને કરાવવું એ અપેક્ષાએ અને ત્રિવિધે એટલે મન, વચન અને શરીરથી અલઁત્ મનથી કરવા-કરાવવાનો ત્યાગ, વચનથી કરવા. કરાવવાના ત્યાગ અને શરીરથી કરવા-કરાવવાનો ત્યાગ. એ પ્રથમ પદ્ધતિ. છે. આ જ રીતે બીજી બધી પદ્ધતિએ લેવાની છે.
૬. પ્રાચ ના અતિચારો
કોઈ પણ પ્રતિજ્ઞાને લગતાં ચાર દૂષણા હોય છે. તેમાં લૌકિક દૃષ્ટિથી: દૂષિતપણાનુ તારતમ્ય માનવામાં આવે છે. એ ચારે પ્રતિજ્ઞાના ધાતક તે છે. જ, પણ વ્યવહાર ! પ્રતિજ્ઞાના દશ્ય ધાતને જ વાત માને છે. એ ચારનાં નામ અને સ્વરૂપ આ પ્રમાણે છે:
૧. પ્રતિજ્ઞાને અતિક્રમ કરવા ઍટલે પ્રતિજ્ઞાના ભંગના માનસિક સકલ્પ કરવા.
૨. પ્રતિજ્ઞાના વ્યતિક્રમ કરવા એટલે એ સંકલ્પની સહાયક સામગ્રીના સંચાગની ચેોજના કરી. આ બન્ને દૂષણરૂપ હોવા છતાં વ્યવહાર એ અનેને ક્ષમ્ય ગણે છે, અર્થાત્ મનુષ્યની અપૂર્ણ ભૂમિકા અને તેની આસપાસનું વાતાવરણુ જોતાં એ બન્ને દોષા ચલાવી લેવાય ખરા.
૩. પણ જે પ્રવૃત્તિને લીધે વ્યવહારમાં પણ લીધેલી પ્રતિજ્ઞાને આંશિક ભગ મનાય, અર્થાત્ જે પ્રવૃત્તિ વડે મનુષ્યનું વર્તન વ્યવહારમાં દૂષિત મનાય તે પ્રવૃત્તિને સાન્ય માનવામાં આવી છે. એવી પ્રવૃત્તિનું જ નામ અતિચાર વા દોષ છે, અને એ ત્રીજો દોષ ગણાય છે.
૪. અનાચાર એટલે પ્રતિજ્ઞાને સથા નાશ. એ મહાદોષ છે.
અહી સર્વથા બ્રહ્મચય કે આંશિક બ્રહ્મચય સાથે જે અતિચાર રૂપ દોષો સબંધ ધરાવે છે તેમનું વિવેચન કરવાનું છે અને તે નીચે પ્રમાણે છેઃ
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
