Vidhipaksha Gacchiya Navsmarano Ek Samiksha

SR No.: 230232
Original Sutra Author: N/A
Author: Hiralal R Kapadia
Publisher: Z_Arya_Kalyan_Gautam_Smruti_Granth_012034.pdf
Publication Year: 1982
Total Pages: 13
Language: Gujarati
Classification: Article, Criticism, Ritual, & Vidhi
File Size: 869 KB

Page 4

ચાં
biasishaadidates had shah [૧૯]
છંદો • આ સ્મરણ વિવિધ અને વિરલ છંદોમાં રચાયું છે. D. C. G. C. M. (Vol XVIII Part 4 )માં મે અકારાદિ ક્રમે છઠ્ઠાનાં નામે તેનાં સંસ્કૃત નામેા સહિત આપ્યાં છે. આ સૂચીમાં ૪૦ પઘોનો ઉલ્લેખ છે. એ પૈકી પદ્ય ૧, ૨ અને ૩૫ થી ૪૦ ‘ગાડા’માં છે, એમ કહ્યું છે. આ ગાહાના વિવિધ પ્રકારો પૈકી ‘ કાલી ’ ( ગા. ૩૫ ), ‘લક્ષ્મી’( ગા. ૩૮), ‘શશિલેખ’ (ગા. ૨, ૩૬ અને ૪૦), ‘શુદ્ધા’ (ગા. ૧), ‘હુંસી’ (ગા. ૩૭ અને ૩૯) એમ પાંચ જ પ્રકારો અત્રે જોવાય છે.
આ સ્મરણને લગતા વિવિધ છંદોનાં લક્ષણા જિનપ્રભસૂરિએ વિ. સ’. ૧૩૬૫માં આ કૃતિની રચેલી વૃત્તિમાં ‘કવિ દુપ્પણુ’૧ (કવિ દણુ)ને આધારે આપ્યાં છે. પ્રસ્તુત છ ંદોની વિગતવાર સમજણુ વિ. સં. ૨૦૦૯માં પ્રકાશિત થયેલી ‘પ્રોધ ટીકા ' ( ભા. ૩, પૃ. ૪૭૧–૫૩૧)માં અપાઇ છે. એમાં ગાહાનાર ઉપયુક્ત પાંચે પ્રકારા વિષે પણ નિરુપણ છે. ભાષા : આ સ્મરણના અ`તનાં પદો ૪૩–૪૬ને બાજુએ રાખતાં મૂળ કૃતિ પાઈય (પ્રાકૃત)માં રચાઈ છે. એમાં કોઈ કોઈ દેસિય (દેશ્ય) શબ્દો વપરાયા છે. આ કૃતિમાંના કેટલાક શબ્દગુચ્છો આગમામાં જોવાય છે.
અલકારા : આ કૃતિ વિવિધ અલંકારેથી વિભૂષિત છે. આ અલકારે।નાં નામે એનાં ગુજરાતી લક્ષણા સહિત ‘પ્રાધ ટીકા ' (ભા. ૩, પૃ. ૫૩૩-૫૪૨)માં દર્શાવાયાં છે. ઉદા॰ અનુપ્રાસ, યમક, ચિત્ર, પુનરુક્તવદ, ભાસ, ઉપમા, રૂપક, વ્યતિરેક, કાવ્યલિંગ, વિશેષોતિ, પરિકર, ઉદાત્ત, કાસદીપક, રત્નાવલિ, હેતુ, પરિણામ, સ્વભાવેાકિત, ક્રમ અને મુદ્રા. ગુણ, રીતિ અને રસ : આની સ`ક્ષિપ્ત નોંધ ‘ પ્રમેાધ ટીકા ' (ભા. ૩, પૃ. ૫૪૨ )માં છે.
અધા : આ કૃતિ વિવિધ બધાથી અલંકૃત છે, એમ માનીને એના નિમ્નલિખિત આઠ બધે સચિત્ર સ્વરૂપે ‘પ્રોધ ટીકા’ (ભા. ૩, પૃ. ૫૪૩-૫૪૯)માં રજૂ કરાયા છે. ચતુષ્પર્ટ (ગા. ૩), વાપિકા, દીપિકા અને મ'ગળ કળશ (ગા. ૪), ગુચ્છ (ગા. ૧૬), વૃક્ષ (ગા. ૧૭), ષડૂદલ કમળ (ગા. ૨૧) અને અષ્ટદલ કમળ (ગા. ૩૪).
૧.
આ અજ્ઞાત કતૃક છંદ કૃતિ પર કોષકે વૃત્તિ રચી છે. એ બંનેનું પ્રા. વેલગુકરે સંપાદન ક્યુ" છે, અને તે A B O R I (V ને 16-44-498, 17, 37–60 & 174–184 ) માં પ્રસિદ્ધ કરાયું છે.
૨.
ઈ. સ. ૧૯૧૫ માં ‘જૈન શ્રેયસ્કર મંડળ ’ ( મહેસાણા ) દ્વારા પ્રકાશિત ‘- પોંચ માં પૃ. ૨૬૬ ઇત્યાદિમાં ‘અજય સતિ થય ' ને લગતા છંદોમાં લક્ષણા ભાવા આ પૈકી પહેલા ચાર શબ્દાલ'કાર છે, જ્યારે બાકીના ચૌદ અર્થાલંકાર છે.
સ્ત્રીઆર્ય કલ્યાણગોતમ સ્મૃતિગ્રંથ
૧.
પ્રતિક્રમણ સૂત્રાણિ ’ સહિત દર્શાવાયાં છે,
IQE